ایران ترور سردار سلیمانی را تلافی کرد؟

نویسنده: گلن کَری

دیپلماسی ایرانی: ایران در تلافی ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران، به دستور دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، ده ها موشک به پایگاه هوایی نیروهای آمریکایی در عراق حمله کرد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مسئولیت این حمله مستقیم تلافی جویانه را بر عهده گرفت و پنتاگون نیز برخورد موشک ها به پایگاه نیروهای خود از خاک ایران را تایید کرد. به گفته دو مقام دولت آمریکا، در جریان این حمله 15 موشک شلیک شده و 10 فروند از آنها به پایگاه عین الاسد در غرب عراق، یک تاسیسات دیگر در اربیل و یکی دیگر به پایگاه هوایی تاجی در نزدیکی بغداد اصابت کرده است.

در پی انتشار اخبار مربوط به حمله ایران علیه نیروهای آمریکا، ارزش شاخص های سهام در بازارهای جهانی سقوط کرد و قیمت نفت افزایش یافت. اکنون سوالی که برای بیشتر ناظران بین المللی مطرح است، شمار تلفات آمریکایی است چرا که این مساله احتمالا در واکنش کاخ سفید به این حمله تاثیر خواهد گذاشت. هنوز مشخص نیست که در نتیجه این حمله تلفاتی رخ داده یا نه و میزان خسارت ها چقدر بوده است؛ پنتاگون اعلام کرده است که پایگاه های نیروهای آمریکایی در منطقه از قبل در حالت آماده باش بوده اند.

پس از ترور سردار سلیمانی که عملیات نیروهای سپاه پاسداران در خارج از ایران و در منطقه خاورمیانه را رهبری می کرد و به سران ایران به شدت نزدیک بود، انتظار می رفت که نوعی واکنش یا حمله انتقام جویانه صورت بگیرد. اگرچه تهران به دنبال جنگ تمام عیار و مستقیم با واشنگتن نیست، اما در هر صورت نمی تواند اقدام دولت ترامپ به ترور سردار سلیمانی را بی پاسخ بگذارد. از این رو، رویکرد مناسب برای ایران این است که اقدامی متوازن کننده انجام دهد و در عین حال به دیگری که خواهان آن نیست، تحریک نکند.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در توئیتی نوشت دولت اقدامات «متناسب در دفاع از خود» را در پیش گرفته است: «ما به دنبال تشدید تنش ها یا جنگ نیستیم، اما از خود در برابر هرگونه تجاوز دفاع خواهیم کرد.» در تهران ساعات اولیه بامداد چهارشنبه برای بسیاری در ترس و احتیاط گذشت و بسیاری از مردم درباره احتمال وقوع جنگ ابراز نگرانی می کردند.

دونالد ترامپ ساعاتی پس از حمله موشکی ایران در توئیتی نوشت: «همه چیز خوب است!» و «تا اینجای کار، همه چیز خیلی خوب است!» او همچنین اعلام کرد که ارزیابی خسارت این حمله همچنان ادامه دارد.

تنش ها بین ایران و ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری ترامپ که از توافق هسته ای ایران خارج شده، به شدت افزایش یافته است. ایران همچنین اعلام کرده که (تا زمان رفع تحریم ها از سوی آمریکا) دیگر به محدودیت های هسته ای پایبند نخواهد بود.

پس از حملات موشکی ایران به پایگاه آمریکایی در عراق، ترامپ به همراه دیگر مقامات از جمله مایک پنس، معاون خود، مایک پومپئو، وزیر امور خارجه، ژنرال مایک میلی، فرمانده ستاد مشترک ارتش، و رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی، در اتاق شرایط اضطراری کاخ سفید جلسه گذاشتند. یکی از مقامات کاخ سفید که خواست نامش فاش نشود، گفت تفکر اولیه این بوده که حمله موشکی یک اقدام سرسری از سوی ایران بوده که امکان اقدام تلافی جویانه بدون مخاطره مواجهه با ضد حمله بالقوه آمریکا را برای ایران فراهم می آورده است.

در پی حمله موشکی ایران، ارزش شاخص سهام «اس اند پی 500» نزدیک به 1.7درصد افت کرد و قیمت طلا به بالاترین میزان از سال 2013 تاکنون رسید. نفت هم برای یک مدت کوتاه به بالاتر از بشکه ای 65 دلار رسید.

ناظران هوانوردی ایالات متحده در حال حاضر محدودیت های جدیدی بر پروازهای هواپیماهای غیرنظامی آمریکایی در حریم هوایی عراق، ایران، خلیج فارس و دریای عمان صادر کرده اند. مساله دیگری که به پیچیدگی اوضاع افزوده، سقوط یک هواپیمای بوئینگ 737 شرکت هواپیمایی اوکراین حامل 180 مسافر و خدمه به دلیل مشکلات فنی اندکی پس از برخاستن، بود. مایکل سینگ از موسسه سیاست خاور نزدیک در واشنگتن و مدیر ارشد پیشین امور خاورمیانه در دوران ریاست جمهوری جورج دابلیو. بوش گفت: «یک حمله موشکی از سوی ایران علیه نیروهای آمریکایی یک تشدید تنش جدی است. چنین حمله ای صرف نظر از نتایج آن، نمی تواند صرفا نمادین یا حفظ وجهه تلقی شود.»

در دیگر حملات در منطقه که با کشته شدن شهروندان آمریکایی همراه نبودند، ترامپ اگرچه ایران را مقصر می خواند، اما هیچ واکنشی نشان نمی داد. اما اقدام سریع سپاه پاسداران ایران در اعلام مسئولیت حمله به پایگاه آمریکایی می تواند با نوعی اقدامی تلافی جویانه از سوی ایالات متحده همراه شود. جَرِت بلانش، از کارنگی اهدا برای صلح بین المللی و هماهنگ کننده پیشین وزارت امور خارجه امریکا در تعهدات ایران به توافق هسته ای، گفت: «سوال بعدی این است که آیا ایالات متحده به این حمله واکنش نشان می دهد یا واکنشش افراطی خواهد بود.»

باور عمده بر این است که ایران بزرگ ترین زرادخانه موشک های بالستیک کوتاه برد در منطقه را دارد و شمار زیادی از تاسیسات نظامی و دیپلماتیک آمریکایی در منطقه می توانند اهداف بالقوه حملات تلافی جویانه ایران باشند. پایگاه عین الاسد نیز یکی از تاسیسات نظامی کلیدی ایالات متحده در عراق به شمار می رود و ترامپ در دسامبر 2018 از آنجا دیدن کرده است.

سپاه پاسداران اعلام کرده عملیات «شهید سلیمانی» تازه آعاز شده است و حسین سلامی، فرمانده این نیروها نیز تهدید کرده همه مکان هایی که ایالات متحده از آنها حمایت می کند را به آتش خواهد کشید. با این حال، اظهارات ظریف در این زمینه شک و تردیدهایی را درباره احتمال حملات بیشتر تلافی جویانی از سوی ایران ایجاد کرده است. ایران پیش از حمله به عین الاسد گفته بود 13 سناریو در تلافی ترور سردار سلیمانی را در دست بررسی دارد.

کامران بخاری؛ مدیر و موسس مرکز سیاست جهانی در واشنگتن، گفت: «ایران مجبور بود خیلی سریع کاری انجام دهد. این یک اقدام کم هزینه بود.»

ایالات متحده اعلام کرده که در واکنش به هرگونه حمله نظامی ایران خیلی سریع پاسخ خواهد داد و طبق گزارش خدمات تحقیقاتی کنگره، اهداف احتمالی ایالات متحده کشتی های سپاه پاسداران در خلیج فارس، تاسیسات هسته ای، پایگاه های نظامی، بنادر و تاسیسات نفتی خواهند بود. یک گزینه دیگر هم این است که آمریکا گروه های متحد ایران در منطقه را هدف بگیرد.

منبع: بلومبرگ / مترجم: طلا تسلیمی