شرق دریای مدیترانه شکافی بزرگ در دیوار امنیت ملی عربی

نویسنده: ابراهیم نوار

دیپلماسی ایرانی: امنیت ملی کشورهای جهان عرب در معرض آزمایش جدیدی در شرق دریای مدیترانه قرار گرفته است. یعنی جایی که ثروت گاز به محور درگیری میان کشورهای عربی و غیر عربی مشترک در این دریا و حوزه شده است. شرق دریای مدیترانه از کشورهای عربی مصر، لبنان، سوریه و لیبی در کنار کشورهای غیر عربی ترکیه، رژیم اسرائیل، یونان و قبرس تشکیل شده است. این کشورها سرسپردگی های سیاسی متفاوت و گرایش های ایدئولوژیک متناقض با یکدیگر دارند. همچنین جمعیت این کشورها به ادیان مختلفی باور داشته (اسلام، مسیحیت و یهودیت) و منافع متناقضی دارند.

در سطح ژئوپلتیک کشورهای شرق دریای مدیترانه در پیمان های دفاعی مشترکی عضو نیستند. به این ترتیب که یونان و ترکیه عضو ناتو هستند و کشورهای دیگر از طریق پیمان های دفاعی کم اهمیت تری با یکدیگر در ارتباط هستند که به نیروها و پایگاه های خارجی برای حمایت از امنیت ملی  خود متکی هستند. این مسئله دشواری های زیادی برای ایجاد یک چارچوب دفاعی منطقه ای مشترک میان آنها به وجود می آورد.

یکی از عوامل اصلی که در برابر برپایی یک پیمان دفاعی مشترک و سیستم ساماندهی امنیت گروهی متقابل مانع ایجاد می کند گرایش متعصبانه ملی گرایی عربی علیه ملت ها و دولت های غیر عربی است.

با این وجود حکومت های شکست خورده عربی خود را در کنترل قدرت های جهانی می بینند که سر رشته امور در دستشان قرار دارد. آنها هستند که سرنوشت تحولات سیاسی و اقتصادی کشورهای این منطقه را تعیین می کنند. در شاخ آفریقا آمریکا نقش اصلی را در کنار دو بازیگر منطقه ای حامی خود ایفا می کند. در خلیج فارس آمریکا و اروپا نقش اصلی را در مدیریت تامین امنیت صادرات و واردات نفت و نیز حفاظت از تاسیسات نفت عربستان ایفا می کنند. در شرق دریای مدیترانه منافع روسیه، اتحادیه اروپا و آمریکا از سوریه در شمال گرفته تا لیبی در جنوب با یکدیگر در تناقض است. در اینجا نباید نقش محدود طرف های منطقه ای و داخلی دارای گرایش های راهبردی متفاوت را نادیده گرفت.

نشانه های تنش و درگیری میان کشورهای این حوزه تا کنون خبر از این مسئله می دهد که این منطقه احتمالا منطقه درگیری خواهد بود. جریان این درگیری با قدرت در پی امضای یادداشت تفاهم همکاری نظامی و اقتصادی میان ترکیه و لیبی احتمالا فعال شده است. همچنین در ماه های اخیر شاهد برخوردهایی میان نیروی دریایی ترکیه و سکوهای حفاری گاز شرکت ایتالیایی «انی» و نیز نیروی دریایی ترکیه و کشتی های نقشه برداری و حفاری اسرائیل در آب های قبرس بوده ایم.

تصویر تحولات کنونی در حوزه شرق دریای مدیترانه به این مسئله اشاره می کند که گزینه درگیری بر گزینه همکاری غلبه دارد. این نتیجه گیری بر کشورهای عربی در مقابله با کشورهای غیر عربی و یا کشورهای عضو پیمان ناتو در مقابله با دیگر کشورها یا حتی اسرائیل در رویارویی با کشورهای دیگر خلاصه نمی شود.

خطرناکی عرصه کنونی بر اهمیت تبدیل ثروت گازی در این منطقه و دیگر ثروت های آن به موضوع همکاری منطقه ای تاکید دارد.

منبع: القدس العربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی