محاسبات عربستان باز هم غلط از آب درآمد

دیپلماسی ایرانی: همچون بسیاری دیگر از تصمیمات عرصه سیاست خارجی عربستان، تحریم قطر و قطع ارتباط با آن نیز نتایجی فاجعه بار برای مقامات سعودی در پی داشت. عربستان سعودی به همراه مصر، بحرین و امارات متحده عربی دو سال و نیم پیش (ژوئن 2017) با متهم کردن قطر به «حمایت از تروریسم» و «کوتاه آمدن» در برابر تهران، روابط‌شان را با این کشور قطع کردند به این امید که این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس از انزوا بهراسد و به خیل کشورهای عربی مطیع بازگردد. با این وجود، محاسبات مقامات متوهم سعودی در این مورد نیز غلط از کار درآمد و قطر ضمن حفظ استقلال خود و نپذیرفتن شروط ذلت بار کشورهای تحریم کننده، به دو رقیب جدی عربستان یعنی ایران و ترکیه نزدیک شد. امیر قطر نه تنها دعوت رسمی پادشاه عربستان برای حضور در نشست اخیر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را نپذیرفت و نخست وزیر خود را راهی این نشست کرد، بلکه مقامات این کشور در مجمع بین المللی فروم قطر نیز تلویحا اعلام کردند برای بهبود روابط با عربستان عجله ای ندارند و مذاکرات در این زمینه مسیر آرامی را طی می کند.   

اما این تنها شکست دیپلماتیک عربستان سعودی در عرصه منطقه ای نبود، حضور پررنگ و سخنرانی قاطع محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان در فروم قطر از دیگر مسائلی بود که قطعا باب میل سران سعودی و شیوخ عرب نبود و اگر کار به دست آنها سپرده می شد، ترجیح می دادند هیچ تریبونی در اختیار ایران قرار ندهند تا بتوانند سیاست های دروغین و ایران هراسانه خود را علیه کشورمان پیش ببرند. اما قطر این فرصت را در اختیار وزیر امور خارجه کشورمان قرار داد تا نه تنها در سخنرانی خود بر ابتکارات ایران برای بازگشت صلح و آشتی به منطقه و لزوم جدی گرفتن طرح صلح هرمز (که شهریور امسال توسط رئییس جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح شد)، تأکید کند، بلکه بتواند رایزنی هایی نیز با سایر کشورهای شرکت کننده داشته و دیپلماسی منطقه ای و جهانی کشورمان را به پیش ببرد. 

وزیر امور خارجه ایران در سخنرانی‌ خود که همچون همیشه بر مبنای اصول آکادمیک و مهارت های دیپلماتیک تنظیم شده بود، ریشه اصلی بحران های چندگانه و مزمن منطقه را در نوعی اختلال شناختی دانست که از اتخاذ دیدگاه حاصل‌جمع صفر در قبال تحولات جهانی و سوء استفاده برخی از بازیگران منطقه ای از نابرابری ها به عنوان فرصتی برای استیلای منطقه ای ناشی می شود و برندگان آن نیز کسی جز کشورهای فروشنده سلاح به ویژه آمریکا نیستند. 

وزیر امور خارجه کشورمان تأکید کرد که منطقه خلیج فارس و غرب آسیا نیازمند یک تغییر اساسی در پارادایم حاکم از طریق اصلاح شناخت ها و توجه به لزوم ایجاد یک ترتیبات همکاری و امنیت منطقه ای تحت لوای سازمان ملل است. به این ترتیب نماینده جمهوری اسلامی ایران در این نشست کوشید بار دیگر بر نقش پیشروی ایران در ایجاد سیستم امنیتی بومی تأکید کند و کشورهای منطقه را از پیگیری استراتژی های غیرواقع بینانه، بی هدف و شکست خورده بر حذر دارد. البته محمد جواد ظریف در اعلام  دیدگاه ها و رویکردهای کشورمان در این نشست بین المللی تنها نبود و موضوع مخالفت با تحریم های ایران و غیر قانونی دانستن آنها در سخنرانی برخی دیگر از سران شرکت کننده نیز مطرح شد. چنانکه ماهاتیر محمد، نخست وزیر مالزی هم در سخنرانی خود اعلام کرد که مالزی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران پشتیبانی نمی‌کند و آن را «نقض کننده منشور سازمان ملل» می‌داند. او تاکید کرد که مالزی و دیگر کشورها نیز به خاطر این تحریم‌ها متضرر شده اند و بازار بزرگی را از دست داده‌اند. وی در ابراز نظری جسورانه که نمونه آن را کمتر از سوی سایر رهبران کشورهای اسلامی می توان دید، تحریم کشورها توسط قدرت های بزرگ را نوعی دیکتاتوری بین المللی دانست که قابل قبول نیست. 

در مجموع به نظر می رسد در شرایط پر مخاطره و تنش آلود منطقه، نشستهایی همچون فروم قطر می توانند با فراهم کردن امکان ملاقات و گفت و گوی رودرروی مقامات کشورها و اعلام نظر آنها در قالب سخنرانی، امکان ترمیم شناخت و درک متقابل کشورها از یکدیگر را فراهم آورند و زمینه کاهش تنش های منطقه ای و حساسیت نسبت به تحریم ها و زورگویی هایی جهانی را فراهم کنند. جمهوری اسلامی ایران نیز به یمن بهبود و تقویت مناسباتش با قطر توانست از این مجمع بین المللی نهایت استفاده را ببرد و از این فرصت برای ایجاد روند صلح سازی، مقابله با رقابت های تسلیحاتی و تقبیح تحریم های ظالمانه و نقض برجام از سوی آمریکا استفاده کند.