تبادل زندانی ها نشانه تمایل ایران به معامله با ایالات متحده است؟

نویسنده: سامانتا وینوگراد

دیپلماسی ایرانی: ایران روز شنبه شیو وانگ، دانشجوی فارغ التحصیل آمریکا را که بیش از سه سال در تهران به اتهام جاسوسی زندانی بود، آزاد کرد. در برابر آزادی وانگ، ایالات متحده نیز مسعود سلیمانی، دانشمندان ایرانی، را که به اتهام نقض تحریم های تجاری آمریکا علیه ایران دستگیر شده بود، آزاد کرد. این در حالی است که انتظار می رفت سلیمانی به هر حال به عنوان بخشی از دادخواست آزادی مشروط، طی چند هفته آتی آزاد شود.

از آنجایی که ایالات متحده و ایران روابط دیپلماتیک رسمی ندارند، مذاکرات مبادله زندانی ها از طریق دولت سوئیس انجام شده است. این مبادله زندانی ها می تواند اقدامی برای ایجاد اعتماد متقابل باشد که هر دو طرف برای آغاز مذاکرات درباره سایر موضوعات از جمله برنامه هسته ای ایران به آن نیاز دارند. مبادله زندانی ها نشانه ای است مبنی بر اینکه دست کم در رابطه با مبادلات، امکان مذاکره موفقیت آمیز وجود دارد. این مساله از آن جهت اهمیت دارد که وانگ تنها آمریکایی بازداشتی در ایران نیست.

یک اتفاق نادر، اما نه بی سابقه

مبادله زندانی ها از زمان خروج دولت ترامپ از توافق هسته ای ایران و آغاز کمپین اعمال فشار حداکثری علیه این کشور یک اتفاق مثبت نادر به شمار می رود. ایالات متحده جدای از اعمال تحریم ها به طور متداول از نظام ایران بد گفته و اقدامات آن در مواجهه با ناآرامی های داخلی، حمایتش از رهبران گروه های شبه نظامی در عراق و حمایت ها از حوثی های یمن را مورد انتقاد قرار داده است.

اما مبادله زندانی ها بین ایران و آمریکا اتفاقی بی سابقه نیست. ایران پیشتر هم آمریکایی ها را به اتهام جاسوسی دستگیر کرده و در حقیقت، مذاکرات دو کشور بر سر آزادی بازداشت شدگان و تبادل زندانی ها تاریخچه ای طولانی دارد.

در عین حال، این اولین تجربه دولت ترامپ در آزاد کردن زندانی های آمریکایی خارج از کشور نبوده است. دولت ترامپ پیشتر با کره شمالی هم درباره آزاد کردن زندانی های آمریکایی مذاکره و شخص رئیس جمهوری اقدام کیم جونگ اون، رهبر این کشور، را نشانه بهبود روابط پیش از اولین جلسه دوجانبه شان توصیف کرده بود. ترامپ همچنین پیش از نشست دوم خود با کیم به آزادی بازداشت شدگان در کره شمالی و دیگر اقدامات غیرهسته ای این کشور به عنوان نشانه های بهبود روابط دوجانبه اشاره کرد.

رئیس جمهوری آمریکا مدعی است که هدفش غیرهسته ای سازی کره شمالی است؛ اما کره شمالی هیچ پیشرفت چشمگیری در این زمینه نداشته است. با این حال، ترامپ از شدت اظهارات خود علیه دولت کیم جونگ اون کاسته و از آزادی زندانی های آمریکایی به عنوان نشانه های حسن نیت کره شمالی یاد کرده است. ترامپ همچنین آزادی زندانی ها را فرصتی برای به نمایش گذاشتن مهارت های خود در معامله می داند.

ایران و دیگر بازیگران جهانی دریافته اند که آزاد کردن زندانی های آمریکایی و صدور اجازه بازگشت آنها به کشورشان رئیس جمهوری ایالات متحده را به اتخاذ موضع کمتر تهاجمی وادار می کند. به طور خلاصه، ایران می داند که ترامپ آزاد شدن زندانی های آمریکایی را فرصتی برای خودستایی می داند و از این رو، از غرور و خودپرستی او برای تضمین تبادل بیشتر زندانی ها استفاده می کند. برای نمونه، ترامپ روز شنبه در توئیتی از ایرانی ها به دلیل «مذاکرات کاملا منصفانه» تشکر و به این واقعیت اشاره کرد که دو کشور می توانند با یکدیگر توافق کنند. او همچنین یادآور شد که وانگ در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما در ایران زندانی شده بود.

مساله باقی مانده

در اینجا سوال مهمی که پیش می آید این است که تبادل زندانی ها و مذاکرات پنهانی پیش از آنها می توانند به پایه و اساسی برای گفت و گو درباره سایر موضوعات تبدیل شوند؟ برای نمونه، مذاکرات هسته ای اگرچه خیلی پیچیده تر از تبادل زندانی ها خواهند بود، اما اکنون سندی دال بر توانایی دو کشور برای توافق وجود دارد. 

اگر دولت ترامپ قصد سرمایه گذاری روی اعتماد ایجاد شده در نتیجه این مذاکرات را داشته باشد، باید در وهله اول یک استراتژی منسجم تر درباره پیش نیازهای شروع مجدد مذاکرات هسته ای اتخاذ کند. به هر حال، آزادی وانگ به تنهایی یک دستاورد مهم به شمار می رود و می تواند به عنوان پایه ای برای مذاکرات دست کم بر سر آزادی شمار بیشتری از آمریکایی های بازداشتی در ایران در نظر گرفته شود. کمپین اعمال فشار حداکثری ترامپ خسارت های اقتصادی و اجتماعی زیادی را به ایران تحمیل کرده و اکنون زمان آن رسیده است که ترامپ گروه مذاکراتی خود را خواه با مشارکت سوئیس، خواه فرانسه و یا هر کشور دیگری برای مذاکره با ایران قدرتمند کند.

آزادی وانگ می تواند نشان دهنده تمایل ایران به گفت و گو باشد. مذاکره بر سر تبادل زندانی ها فاصله خیلی زیادی با مذاکرات هسته ای دارد؛ اما می تواند شروع خوبی باشد.

منبع: سی ان ان / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34