احتیاط چین و روسیه برای عضویت ایران در شانگهای

دیپلماسی ایرانی: تشدید فشارهای سیاسی و اقتصادی بر ایران و از سرگیری اعمال تحریم های اقتصادی بر این کشور، تهران را ناگزیر ساخته تا به روسیه و چین، دو قدرت بزرگ سیاسی و اقتصادی در اوراسیا، روی آورد. همزمان با آن، ایران توجهات خود را به سوی همسایگانش در آسیای مرکزی معطوف کرده که دارای همگرایی سیاسی و نظامی هستند. رهبران کشورهای آسیای مرکزی می دانند که آغاز جنگ نظامی احتمالی میان امریکا و ایران تاثیر منفی بر امنیت اوراسیا خواهد داشت.

نخستین بار در ماه مارس سال 2008 میلادی، تهران عضویت در سازمان همکاری های شانگهای را درخواست کرد، اما این روند تا سال 2015 میلادی به خاطر تحریم های سازمان ملل متحد علیه ایران متوقف شد. اگرچه، تحریم ها در پی امضای برجام لغو شدند، اما مشکلات دیگری بروز کرد که مانع از تحقق تلاش ایران شد. یکی از این مشکلات – روابط پیچیده ایران با تاجیکستان و پاکستان است که عضو اصلی سازمان همکاری های شانگهای هستند و برای به عضویت در آمدن ایران، به تائید این کشورها نیاز است.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در زمان سفر خود به آسیای مرکزی دست به یکسری تلاش های دیپلماتیک زد تا حمایت پوتین و شی جین پینگ را برای کاهش پیامدهای تحریم های اقتصادی امریکا جلب کند. طی یک سال اخیر، ارزش ارز ملی ایران تا 60 درصد کاهش یافته و نرخ تورم به 37 درصد رسیده است. نرخ مواد غذایی و دارو نیز از 40 الی 60 درصد افزایش یافته است. نرخ بیکاری در میان جوانان ایرانی به 30 درصد رسیده و این در حالی است که 40 درصد از مردم ایران زیر 25 سال سن دارند.

تلاش های دولت ترامپ برای اعمال فشار حداکثری بر ایران، این کشور را به اجرای پروژه های اقتصادی در اوراسیا علاقه مند کرده است، از جمله، می توان به توافقنامه پیرامون تشکیل منطقه آزاد تجاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا اشاره کرد. هنوز به عضویت در آمدن ایران در سازمان همکاری های شانگهای نامشخص است. تاجیکستان مانع اصلی ایران است. روابط میان تاجیکستان و ایران در سال 2015 میلادی و در پی اتهام دوشنبه بر تهران در خصوص حمایت از حزب مخالف احیای اسلامی وخیم شد. تاجیکستان همچنین، ایران را به حمایت از شبه نظامیان اسلام گرای تاجیک متهم می کند. اما، ایران تمامی این اتهامات را رد می کند.

اکنون که رویارویی ایران با امریکا به حداکثر رسیده، هدف راهبردی ایران، عضویت در سازمان همکاری های شانگهای است. تهران معتقد است که سیستم منطقه ای امنیت در آسیای مرکزی باید بدون حضور واشنگتن و بر پایه برقراری موازنه میان منافع روسیه و چین تشکیل یابد. عضویت ایران در این سازمان قطعا، موقعیت منطقه ای تهران را تحکیم خواهد بخشید. ایران قصد دارد، با عضویت در این سازمان با نفوذ امریکا و اسرائیل در آسیای مرکزی مقابله کند. اما، مسکو و پکن به طور کامل، موافق باز شدن درهای این سازمان به روی ایران نیستند و از بروز رویارویی ژئو – راهبردی میان اعضای این سازمان واهمه دارند.

بر اساس نتایج اجلاس های سازمان همکاری های شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، می توان گفت که رویارویی امریکا و ایران بر آسیای مرکزی تاثیرگذار بوده است. تهران همواره، مخالف استقرار پایگاه های نظامی امریکا در آسیای مرکزی بوده و آن را تهدیدی برای منافع ملی ایران می داند. کارشناسان خاطر نشان می کنند که طی سال های اخیر، سرویس های اطلاعاتی ایران فعالیت خود را در منطقه افزایش داده اند و توجه اصلی آنان بر مقابله با منافع امریکا است.

کشورهای آسیای مرکزی می دانند که اوضاع پیرامون ایران بر امنیت و ثبات در منطقه تاثیرگذار است. بی ثباتی در ایران و مشارکت این کشور در جنگ نظامی در خلیج فارس، تاثیر جدی بر امنیت منطقه آسیای مرکزی خواهد داشت. از این رو، این کشورها با دقت، همکاری اقتصادی و نظامی خود را با ایران پیش می برند تا تحریم های امریکا و قوانین بین المللی دیپلماسی را نقض نکنند. این کشورها رویکرد عمل گرایانه ای را در قبال تهران در پیش گرفته اند. پنج کشور این منطقه حفظ موضع باثبات در خصوص مساله هسته ای ایران را ترجیح می دهند و معتقدند که ایران حق دارد، از تکنولوژی هسته ای برای رسیدن به اهداف صلح آمیز استفاده کند.

منبع: وستی کافکازا/تحریریه دیپلماسی ایرانی