ایران و عربستان سعودی از عهده شروع مذاکره بر می آیند؟

جمع آوری کننده: مایکل یانگ

دیپلماسی ایرانی: در پی تحولات اخیر در منطقه خلیج فارس و ابراز تمایل عربستان سعودی و ایران به رویکرد دیپلماتیک در رقابت منطقه ای خود، کارنگی مرکز خاورمیانه از کارشناسان در امور مرتبط با امنیت و سیاست گذاری خاورمیانه و شمال آفریقا در این زمینه نظرسنجی کرده است که در ادامه می خوانید:

فرید مرجایی، عضو سابق کمیته اجرایی حزب جدید دموکراتیک تورنتو، نویسنده و مفسر

تحریم های گزنده ایالات متحده علیه ایران برای این کشور مشکلات اقتصادی جدی به وجود آورده و نگرانی از ناآرامی های مردمی را در پی داشته است. از این رو، سران ایران از کاهش تنش ها در جبهه های مختلف استقبال می کنند.

در عربستان سعودی، محمد بن سلمان یکی از معدود شاهزاده هایی است که تحصیلات عالی را در خارج از کشور دنبال نکرده و به همین دلیل، چشم انداز او عمدتا در منشور داخلی استبدادی سعودی شکل گرفته است. مساله حاکمان مستبد این است که هرگز مجبور به مواجهه با عواقب تصمیماتشان در داخل کشور نمی شوند و از این رو، چندان نیاز به مذاکره را احساس نمی کنند. اما ابتکارعمل های استراتژیک پادشاهی سعودی موفق نبودند. سیاست گذاری های سعودی در یمن، سوریه و قطر به علاوه قیمت پایین نفت و بمبی که با قتل جمال خاشقجی ترکید، در تغییر تفکر در ریاض تاثیر داشتند.

اینکه ایران و عربستان سعودی وارد نوعی روند گفت و گو شوند که با بازداری و تسهیل تنش ها در یمن همراه باشد، زیاد است. با این حال، مذاکرات اساسی که به مصالحه فراگیر بینجامد، چالش برانگیز خواهد بود. نهایتا اینکه هرگونه ابتکار عمل سعودی به صورت جداگانه از معماری کلی سیاست منطقه ای ایالات متحده به ویژه اتحاد بین برخی کشورهای عربی، اسرائیل و دولت ترامپ که بر توافق هسته ای ایران تاثیر منفی گذاشت، تحقق نخواهد یافت. در عین حال، بعید است که ایران رویکرد استراتژیک دیرینه خود را در قبال هژمونی آمریکایی و اسرائیلی در خاورمیانه تغییر دهد.

فاتحه دعزی هنی، محقق ارشد مسائل شبه جزیره عربی و خلیج فارس در موسسه تحقیقات استراتژیک دانشکده نظامی در پاریس، استادیار در دانشکده علوم پو لیل

تنش ها بین ایران و ریاض در ماه های اخیر به طرز چشمگیری افزایش یافته است. سیاست های تهاجمی محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، اکنون تحت نظارت دقیق خاندان سلطنتی عربستان قرار گرفته است. جدای از شکست جنگ یمن، اتحاد صمیمانه بین محمد بن سلمان و محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی، بهای سنگینی در بر داشت و به جدایی قطر از شورای همکاری خلیج فارس و تشدید تنش ها با ایران منجر شد و همه اینها با منافع عربستان سعودی مغایرت داشت.

حمله 14 سپتامبر به تاسیسات حیاتی نفتی سعودی ظاهرا هدف گیری اولویت استراتژیک محمد بن سلمان، یا همان عرضه عمومی سهام آرامکو، بود. خودداری واکنش نظامی ایالات متحده به این حمله که ظن دست داشتن ایران در آن وجود داشت، می تواند به یک رویکرد جدید امنیتی در خلیج فارس بینجامد. عربستان سعودی و ایران باید با کمک دیگر بازیکنان سیاسی بر سر اندیشیدن تدابیری برای کاهش احتمال اقدامات خصمانه به توافق برسند. با توجه به اینکه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، تصمیم گرفته در میانه ماه اکتبر به عربستان سعودی سفر کند، می توان گفت که روسیه توانایی کمک کردن به این مصالحه به رغم رویکرد ایالات متحده در قبال ایران را دارد.

توماس دابلیو. لیپمن، روزنامه نگار پیشین و نویسنده کتاب «عربستان در معرض خطر: آینده نامشخص یک متفق آمریکا»

اخیرا یک تفکر جدید درباره تنش ها در خلیج فارس مطرح شده است مبنی بر اینکه عربستان سعودی که از حملات اخیر به تاسیسات نفتی خود وحشت زده، از واکنش دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا به این حملات ناامید، و در نتیجه رویکرد امارات متحده عربی در یمن تضعیف شده، و ایران که در پی تحریم ها فلج شده، در حال دستیابی به فرمولی هستند که به بهبود روابط آنها می انجامد.

برخی کشورهای ثالث گفته اند که از آنها درخواست شده به بهبود شرایط کمک کنند. اما دو کشور دیدگاه های متفاوتی به آینده خاورمیانه دارند. هیچ یک جنگ تمام عیار نمی خواهند چون در آن پیروز نمی شوند، اما این بدان معنا نیست که می توانند اختلافاتشان را پشت سر بگذارند. به علاوه، هیچ یک از این دو کشور حکومت دیگری را مشروع نمی دانند و این باعث می شود که مذاکرات دشوارتر شود.

فیرا مکساد، استادیار دانشکده امور بین الملل الیوت در دانشگاه جورج واشنگتن

به گفته برخی منابع آگاه در واشنگتن، ریاض و تهران مشغول مذاکره هستند که با توجه به پارامترهای سیاست فعلی «اعمال فشار حداکثری» ایالات متحده علیه ایران و حملات اخیر به زیرساخت های نفتی سعودی جای تعجب ندارد. با این حال، هر گونه مذاکرات محرمانه ای بین عربستان سعودی و ایران محدود خواهد بود و مسائلی همچون یمن را شامل نخواهد شد و اساسا با هماهنگی ایالات متحده صورت خواهد گرفت.

مارک لینچ، از اعضای ارشد غیرمقیم در کارنگی برنامه خاورمیانه

گزارش های اخیر مبنی بر تلاش عربستان سعودی برای مذاکره با ایران درباره کاهش تنش های منطقه ای، یک لحظه نادر اتخاذ رویکرد منطقی است. اما نمی توان انتظار داشت که مذاکرات در آینده نزدیک نتیجه دهند. ایران از مدت ها پیش به دنبال چنین تعاملاتی بوده است. برای عربستان سعودی هم افزایش احتمال مواجهه نظامی در خلیج فارس و واکنش محدود ایالات متحده عوامل ترغیب کننده ای بوده اند. اما به رغم منطقی بودن مصالحه، دستاوردی غیر از کاهش درگیری ها و بازداری محدود چندان محتمل نیست. عربستان سعودی و ایران هر دو دلایل خوبی برای ادامه اختلافات خود به جای مصالحه دارند، اما به این شرط که اختلافات محدود و قابل کنترل باشند. محتمل ترین نتیجه مذاکرات کنونی مذاکره بر سر اختلاف های محدود و ممانعت از تبدیل شدن آنها به درگیری آشکار خواهد بود.

منبع: کارنگی مرکز خاورمیانه / مترجم: طلا تسلیمی