توهم امریکا علیه ایران ثابت شد

نویسنده: کتی گیلسینان

دیپلماسی ایرانی: پس از یک دوره تشدید تنش ها بین ایالات متحده و ایران در تابستان، هفته های اخیر مناطق خاورمیانه و خلیج فارس نسبتا آرام به نظر می رسیدند. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، آشکارا اعلام کرد که احتمال دیدار او با حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، وجود دارد. اما به گزارش سی ان ان، حمله به تاسیسات نفتی سعودی که به قطع موقت تولیدات در این تاسیسات که 5 درصد از عرضه جهانی را تشکیل می دهد منجر شد، خیلی سریع چشم انداز گشایش در بن بست موجود را تغییر داد. اندکی از این حمله نگذشته بود که ترامپ طبق عادت همیشگی به توئیت های تهدیدآمیز روی آورد و اعلام کرد نیروهای آمریکایی در منطقه مستقر و آماده انجام عملیات هستند و بدین ترتیب چشم انداز درگیری با ایران را افزایش داد. اما سوال این است که درگیری واقعا چقدر محتمل است؟

حمله به تاسیسات نفتی شرکت ملی نفت عربستان سعودی، آرامکو، عواقب غیرمنتظره و گسترده ای داشت. به رغم آنکه عربستان سعودی، قربانی واقعی این حمله، از اشاره به ایران به عنوان مقصر خودداری کرد، دولت ترامپ سریعا ایران را مقصر دانست و ریک پری، وزیر انرژی ایالات متحده، آن را حمله ای به اقتصاد جهانی خواند. قیمت نفت به فاصله زمانی کوتاهی پس از حمله افزایش یافت و عواقب انفجار بعدی در شرق عربستان در سراسر جهان منعکس شد و این پیام عمومی را ارسال کرد که تشدید تنش ها در خاورمیانه به خاورمیانه محدود نخواهد شد و همه جهان آن را احساس خواهند کرد.

در رابطه با پیام رسان اما همچنان جای شک و تردید وجود دارد: مقامات ترامپ ایران را مقصر دانسته اند؛ عربستان سعودی مستقیم ایران را متهم نکرده، اما گفته سلاح ها ایرانی بودند؛ ایران اتهامات را رد کرده است؛ حوثی ها در یمن که متحد ایران انگاشته می شوند، مسئولیت حملات را بر عهده گرفته اند.

جدای از اینکه چه کسی عامل حقیقی حمله بوده، باید به این مساله اشاره کرد که حمله شدت آسیب پذیری زیرساخت های انرژی منطقه را آشکار کرده که بدون شک از جمله پیامدهای سیاست دولت ترامپ در قبال ایران بوده است. ایرانی ها یک سال عواقب دردناک کمپین موسوم به «اعمال فشار حداکثری» ایالات متحده را بدون تلافی کردن تحمل کردند که با ایجاد توهم موقتی همراه بود مبنی بر اینکه آمریکا می تواند از قدرت مالی خود برای فلج کردن اقتصاد یک کشور دیگر بدون متقبل شدن هیچ آسیب و هزینه ای، استفاده کند. این توهم حتی تا زمانی که ایالات متحده برای قطع صادرات نفت ایران که در ماه مه بیش از یک میلیون بشکه در روز بود، اقدام کرد نیز ادامه داشت. اقدام دولت ترامپ به رغم اختلال در روند عرضه، تغییر قابل توجهی در قیمت نفت ایجاد نکرد، اما عواقب و هزینه های این سیاست بعدتر و به شیوه هایی دیگر آشکار شد. ایران استراتژی خود را تغییر داد و به سمت مواجهه پیش رفت. اگر ایران نمی تواند نفت خود را صادر کند، می تواند این کار را برای دیگران نیز دشوار کند.

در ابتدا دایره انتقام جویی دست کم از نظر جغرافیایی کوچک به نظر می رسید و عمدتا به همسایگی ایران محدود می شد که از نمونه آنها می توان به حملات حوثی ها از یمن به عربستان سعودی و انهدام هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا اشاره کرد. اما این دایره هرگز به کوچکی ای که به نظر می رسید، نبود. در روند ناآرامی ها در خلیج فارس تانکرهای نفتکش عربستان سعودی، امارات متحده عربی، نروژ و ژاپن هدف گرفته شد؛ سنگاپور و تایوان با اختلال در واردات مواجه شدند؛ چین، هند و کره جنوبی که از مقصدهای مهم صادرات نفت از تنگه هرمز هستند نیز نگرانی هایی داشتند و دارند. غیر از رقبای منطقه ای ایران یعنی عربستان و امارات، هیچ یک از دیگر قربانی های تشدید تنش ها در تنگه هرمز در تابستان ارتباط چندانی با مواجهه ایالات متحده و ایران ندارند. اما هفته گذشته مشخص شد که دایره انتقام جویی ها می تواند حتی از این هم بزرگ تر باشد. به گزارش روزنامه وال استریت ژورنال، بعد از حمله به تاسیسات نفتی سعودی قیمت جهانی نفت 15 درصد افزایش یافت که بیشترین افزایش یک روزه طی یک دهه گذشته به شمار می رفت. حتی پری در میانه اظهاراتش در محکوم کردن حمله و ترامپ در میانه هشدارهایش به عواقب تاریک، سعی داشتند به طور همزمان به باقی جهان درباره بازار نفت اطمینان دهند. افزایش 15 درصدی اگرچه بسیار زیاد است، اما هنوز هم قیمت نفت از 5 سال پیش که باراک اوباما برای دستیابی به توافق هسته ای تحریم های نفتی را علیه ایران اعمال کرد، بالاتر نرفته است. در تابستان سال 2014 قیمت هر بشکه نفت خام بیش از 100 دلار بود، اما در افزایش قیمت اخیر به 66 دلار برای هر بشکه رسید.

در شرایط کنونی، اگر راهی برای خروج از بن بست و کاهش تنش ها وجود داشته باشد، چندان روشن نیست؛ مقامات دولت ترامپ و حتی شخص رئیس جمهوری مدام اظهارات ضد و نقیضی بیان می کنند. ترامپ که چندین مرتبه گفته بود آماده است تا بدون هیچ پیش شرطی با مقامات ایران دیدن کند، در یکی از جدیدترین توئیت ها نوشته که دیدار بی قید و شرط با ایران یک خبر جعلی است. او یکشنبه در واکنش به حمله به تاسیسات سعودی نوشت که نیروهای آمریکایی برای مواجه شدن با عامل حملات در منطقه مستقر و آماده هستند، اما اندکی بعدتر خبر داد که تلاش ایالات متحده این است که از درگیری در منطقه جلوگیری کند و هنوز هم می توان به دیپلماسی رجوع کرد.

واقعیت این است که اظهارات ترامپ به طور عمده از تمایل او به ممانعت از درگیری و جنگ حکایت دارند. به رغم استقرار نیروهای نظامی در خلیج فارس، مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا، گفته که هدف از همه این اقدامات این است که از درگیری جلوگیری شود. جان بولتون در ماه مه و در زمان اعزام ناو هواپیمابر آمریکا به خلیج فارس گفته بود که هر گونه حمله به منافع ایالات متحده یا متحدان آن توسط ایران یا هر یک از گروه های شبه نظامی مرتبط با آن در منطقه به معنای شروع جنگ خواهد بود. این اتفاق مدت ها پیش رخ داده، اما بولتون دیگر در کاخ سفید نیست و هیچ کسی حقیقتا نمی داند جرقه یک جنگ واقعی در منطقه چه خواهد بود. این بدان معناست که ایران احتمالا به کمپین اعمال فشار متقابل خود ادامه خواهد داد و به رغم اینکه نه ایرانی ها و نه آمریکایی ها هیچ کدام خواهان جنگ نیستند، هیچ یک نمی دانند که چه اتفاقی می تواند به آغاز یک درگیری تمام عیار بینجامد.

منبع: آتلانتیک / مترجم: طلا تسلیمی