ترامپ هشت مرتبه تقاضای نشست با ایران کرده و هر بار رد شده است/روحانی دنبال خودکشی سیاسی نیست

نویسنده: ریوا گوژُن

دیپلماسی ایرانی: پس از یک تابستان داغ در خلیج فارس، ایران و ایالات متحده اکنون در حال بررسی این مساله هستند که آیا زمان دیپلماسی فرا رسیده است یا خیر. اگرچه ترامپ در بیاریتز از پیشنهاد امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه، درباره تخصیص خط اعتباری به ایران استقبال کرد، اما مقامات کاخ سفید بعدتر همچنان از تعهد به کمپین اعمال فشار حداکثری سخن گفتند. برایان هوک، نماینده ویژه امور ایران در وزارت خارجه آمریکا، تاکید کرد که کشورش به وضوح به کمپین اعمال فشار متعهد است و قصد قائل شدن هیچ معافیتی را ندارد. سیگال مَندلکِر، معاون وزیر خزانه داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی، هم تاکید کرد که هیچ گونه معافیتی در رابطه با تحریم های نفتی در نظر گرفته نخواهد شد. قطعا این مساله تاثیر مثبتی بر پیشنهاد فرانسه که مستلزم موافقت آمریکا با معافیت از تحریم های نفتی بود، نداشت.

با این حال، کاخ سفید پیشنهاد فرانسه را به طور قاطع رد نکرده و حتی به نظر می رسد تلاش هایی برای دیدار مستقیم ترامپ و روحانی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک در جریان است. برکناری جان بولتون، مشاور امنیت ملی ایالات متحده، که رویکردی کاملا ضد ایرانی داشت و خواستار تغییر نظام در این کشور یا اقدام نظامی علیه آن بود، می تواند نشانه ای دال بر تلاش های ترامپ در راستای از بین بردن موانع این دیدار باشد. ترامپ آشکارا اعلام کرده که بر خلاف بولتون و مایک پومپئو که خواستار مذاکراتی جامع درباره فعالیت های منطقه ای ایران هستند، خودش به دنبال مذاکراتی است که برنامه هسته ای و برنامه موشک های بالستیک را پوشش دهد. آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران، در گذشته اعلام کرده بود که این کشور آمادگی سقف تعیین کردن برای برنامه های موشک های بالستیک با برد بالاتر از 2 هزار کیلومتر را دارد. برخی اطلاعات درز شده همچنین حاکی از آن است که گروه روحانی یک سری شروطی را برای مذاکرات احتمالی در نظر گرفته که از نمونه آنها می توان به سازوکاری برای صادرات حداقل 750 هزار بشکه نفت خام در روز، تسریع جدول زمانی برجام در زمینه موافقت ایران با امضای پروتکل الحاقی مرتبط با نگرانی های گسترش تسلیحات هسته ای و اقدام آیت الله خامنه ای به صدور فتوایی علیه ساخت سلاح هسته ای در راستای اعتماد سازی بیشتر، اشاره کرد.

به نظر می رسد دو طرف در حال تعریف شروط مذاکره هستند، اما ظاهرا کاخ سفید برای برگزاری دیداری مستقیم بین ترامپ و روحانی مصمم تر است. طبق مقاله ای که اخیرا به قلم رابین رایت در نیویورکر منتشر شد، دیپلمات های اروپایی و فرانسوی گفته اند دولت ترامپ دست کم 8 مرتبه برای برگزاری نشست تلاش کرده و ایران مکررا درخواست ها برای مذاکره را رد کرده و با یک عبارت ساده و قابل پیش بینی پاسخ آنها را داده است: تحریم ها را به تعلیق درآورید تا بتوانیم مذاکره کنیم. روحانی اخیرا گفته ایران هیچ تمایلی به فراهم آوردن فرصت عکس دو نفره مورد نظر ترامپ ندارد و او می تواند از فتوشاپ برای این کار استفاده کند. ایران می داند که جدای از اینکه چه کسی در انتخابات 2020 در ایالات متحده پیروز شود، مذاکرات دشواری پیش رو خواهد داشت و از این رو، به دنبال گفت و گویی دشوار با کاخ سفیدی تندرو برای حصول ورژن 2 برجام نیست؛ اما اگر مذاکرات کمکی به کاهش فشار تحریم ها بکند، از آن روی گردان نخواهد بود. 

روحانی همانطور که قصد لطف کردن به ترامپ را ندارد، قصد خودکشی سیاسی در داخل کشور را نیز ندارد. انتخابات مجلس ایران در ماه فوریه است و روحانی و کمپ میانه رو او باید در صحنه به شدت رقابتی سیاسی کاملا محتاط عمل کنند چرا که اصول گرایان هر گونه گفت و گو با ترامپ را به ویژه در صورتی که با تسهیل تحریم ها همراه نشود، بی محابا خواهند خواند. اما برای ترامپ، تحریم ها علیه ایران مانند تعرفه ها علیه چین است: ابزاری برای تحت فشار گذاشتن طرف مقابل و وادار کردن آن به تسلیم. او با این منطق به سختی ابزار اعمال فشار حداکثری خود برای شروع مذاکرات را کنار خواهد گذاشت؛ او تنها پس از اطمینان از امکان حصول توافق چنین کاری خواهد کرد. هنوز هم این احتمال وجود دارد که ترامپ برای احیای پیشنهاد فرانسه به تسهیل برخی تحریم ها راضی شود. در حقیقت، برخی گزارش ها از اخراج بولتون از کاخ سفید پس از جلسه ای پر تنش بر سر تسهیل تحریم ها حکایت دارند. این مساله نیز قابل توجه است که با خروج بولتون از صحنه، استیون منوچین، وزیر خزانه داری میانه رو در کاخ سفید، نقش بیشتری در سیاست گذاری ها در قبال ایران ایفا خواهد کرد.

یک دستور العمل قطعی برای رفع بن بست ها

ایران پیشتر نشان داده زمانی که شرایط ایجاب کند، برای از بین رفتن بن بست موجود تلاش خود را می کند. رفتارهای تهاجمی این کشور در تابستان ترامپ را به آستانه جنگ کشید و یکی از وحشتناک ترین کابوس های هر رئیس جمهوری در آمریکا را رقم زد: آغاز یک جنگ دیگر در جهان اسلام که اقتصاد شکننده جهانی را از مسیر خارج می کند و برنامه او برای دور دوم ریاست جمهوری را به نابودی می کشاند. ایران اکنون همه گزینه ها برای احیای تهدید نظامی در خلیج فارس را در اختبار دارد. و این مرتبه، واسطه های فرانسوی راهکاری پیشنهاد داده اند که هم مؤلفه تسهیل تحریم ها را شامل می شود و هم بخت ترامپ برای جلوگیری از جنگ است.

از آنجایی که دولت روحانی قصد دارد از بد شدن روابط و خراب شدن پل ها با اروپا و همزمان از روشن شدن جرقه اعتراض های داخلی به وخامت شرایط اقتصادی جلوگیری کند، بعید است که غیر از قدم های محتاطانه در عقب نشینی از برجام اقدام تنش آمیز دیگری انجام دهد. اما هنوز هم یک سری تحولاتی در منطقه در جریان هستند که احتمال رویارویی نظامی در ماه های آتی را در پی دارند. ایالات متحده و دیگران رویکرد تهاجمی تری در خلیج فارس در پیش گرفته اند که با خطر درگیری اتفاقی همراه است. کاهش تنش ها با اسرائیل نیز برای کاخ سفید دشوار شده چرا که نتانیاهو هر آنچه در توان دارد برای تحت فشار گذاشتن ایران و استفاده از بودن رئیس جمهوری مطلوب در کاخ سفید به کار گرفته است. اسرائیل در دو ماه گذشته دامنه حملات خود به اهداف مرتبط با ایران را در عراق و لبنان گسترش داده است. اگر صبر هر یک از این گروه های منطقه ای سر آید و بخواهند حملات اسرائیل را تلافی کنند، جنگ احتمالا دامن گیر کل منطقه خواهد شد.

نهایتا اینکه تمایلات آشکار ایالات متحده و ایران به دیپلماسی و آرامش نسبی که در هفته های اخیر در خلیج فارس حاکم بوده را نباید بی اهمیت انگاشت. اکنون که یک احتمال برای گشایش دیپلماتیک وجود دارد، اگر که ایالات متحده بر سر تسهیل تحریم ها لجاجت به خرج ندهد مذاکراتی ناگهانی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد می تواند فرصت خوبی برای رفع بن بست کنونی باشد. اگر بن بست برطرف نشود، ایران احتمالا به انجام زنگ هشدار دیگری برای ایالات متحده ترغیب خواهد شد و این در حالی است که رئیس جمهوری آمریکا نومیدان برای تحقق تلاش های خود برای پیروزی در انتخابات 2020 به پایان دادن به جنگ ها و یک پیروزی در سیاست خارجی نیاز دارد.

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی