نیروی دریایی چین روانه خلیج فارس می شود؟

دیپلماسی ایرانی: چین جدیدترین کشوری است که به حضور در برنامه پیشنهادی امنیت دریایی ایالات متحده در خلیج فارس تمایل نشان داده است. نی جیان، سفیر چین در امارات متحده عربی، در تاریخ 6 اوت گفت که کشورش در نظر دارد برای همراهی و تامین امنیت کشتی های تجاری چینی از نیروی دریایی خود استفاده کند. او همچنین گفت که چین در حال بررسی پیشنهاد ایالات متحده در رابطه با تامین امنیت کشتی ها در خلیج فارس است. با این حال، نی تاکید کرد که کشورش تنها زمانی در این جهت گام خواهد برداشت که شرایط در خلیج فارس «به شدت» ناامن شده باشد. اگر چینی ها تصمیم به این کار بگیرند، این گامی مهم در پیشبرد حضور نظامی و دریایی چین در منطقه خواهد بود.

توسعه دسترسی دریایی

چین از مدت ها پیش به دنبال توسعه مرزهای دریایی خود بوده است. و نیروی دریایی بزرگ چین با حمایت از تلاش های پیشنهادی ایالات متحده تحت عنوان «عملیات نگهبانی» که هدف از آن تامین امنیت و حمایت از عبور آزاد و ایمن کشتی های تجاری از خلیج فارس است، خیلی راحت می تواند به خواسته خود برسد. چین علاوه بر داشتن ناوگان بزرگ دریایی، در طی یک دهه گذشته تجربه قابل توجهی در همراهی و تامین امنیت ترافیک تجاری دریایی به دست آورده و از سال 2008 بیش از 30 فروند ناوگان را برای محافظت از کشتی ها در برابر دزدان دریایی سومالی اعزام کرده است. مشارکت چینی خیلی سریع ماموریت تحت رهبری ایالات متحده که تا کنون تنها بریتانیا به عنوان شریک رسمی به آن پیوسته را ارتقاء می دهد. به علاوه، مشارکت چین با اولویت سیاست های اعلام شده از سوی ایالات متحده در رابطه با مشارکت سایر کشورها در بر عهده گرفتن بار امنیت جهانی، همخوانی دارد.

اما این که آیا ایالات متحده حقیقتا از چین مشارکت در این طرح را خواستار شده یا هرگز به چنین چیزی فکر کرده با نه، هنوز معلوم نیست. چین نه متحد آمریکاست و نه شریک آن به شمار می رود. بالعکس، واشنگتن به پکن و نیروی دریایی آن به عنوان بزرگ ترین رقیب احتمالی خود در رقابت بر سر قدرت برتر می نگرد.

اول خلیج عدن و حالا خلیج فارس

شور و شوق اولیه ایالات متحده برای ماموریت های اسکورت چین در خلیج عدن به نگرانی درباره تجربه نیروی دریایی چین در انجام ماموریت ها در فاصله زیاد از این کشور تبدیل شد. ایالات متحده همچنین نگران این مساله است که چطور چین از عملیات در خلیج عدن برای توجیه ایجاد اولین پایگاه خارجی خود در جیبوتی در نقطه استراتژیک شاخ آفریقا استفاده و آن را برای فراهم آوردن حمایت لجستیک از کشتی ها ضروری توصیف کرد. احتمالا ایالات متحده به طور مشابه این نگرانی را خواهد داشت که چین از عملیات نگهبانی برای توجیه حضور نظامی خود در منطقه خلیج فارس استفاده کند و شاید حتی حق داشتن پایگاهی در آنجا را نیز برای خود قائل شود.

از دیدگاه چین، مشارکت احتمالی در ماموریت ائتلافی به رهبری ایالات متحده راهی کم هزینه برای گسترش عملیات دریایی خارجی و ایجاد مسیرهای ورودی اولیه به منطقه تحت سلطه معماری امنیتی ایالات متحده خواهد بود. چنین اقدامی همچنین می تواند ابزاری ایده آل برای رفع اتهامات دیرینه واشنگتن درباره استفاده چین از چتر امنیتی ایالات متحده بدون پذیرفتن مسئولیت، باشد. به علاوه، چین منافع اقتصادی حیاتی در منطقه دارد که با مشارکت در ائتلاف دریایی چندجانبه می تواند از آنها محافظت کند. حدود 43 درصد از کل واردات نفت خام چین از خلیج فارس عبور می کند و این مساله، باز ماندن این خطوط دریایی حیاتی را برای چین به یک ضرورت تبدیل می سازد؛ این اقدامی است که پکن تاکنون سعی کرده از طریق دیپلماسی و ماندن در برجام (توافق هسته ای ایران) انجام دهد.

با این حال، ملاحظات دیگری هم وجود دارند که چین را از مشارکت در عملیات نگهبانی باز می دارند. اولین مساله، بی اعتمادی شدید بین ایالات متحده و چین با توجه به جنگ تجاری بین دو کشور و تشدید دشمنی استراتژیک آنهاست. پیشنهاد نی چشم اندازی کمرنگ از همکاری بالقوه چینی-آمریکایی ارائه می دهد که احتمال مطرح شدنش در مذاکرات تجاری از سوی پکن وجود دارد. دومین مساله این است که چین از درگیری در عملیات نظامی که می تواند به درگیری با ایران (یکی از تامین کنندگان اصلی نفت چین) منجر شود، بیم دارد. حتی اگر مشارکت در عملیات نگهبانی سبب شود که چین از تغییر مسیر عملیات تحت رهبری ایالات متحده به سمت مواجهه نظامی با ایران آگاه شود، باز هم برای متوقف کردن درگیری قدرت زیادی ندارد.

همه این مسائل سبب می شوند که چین مشارکت در یک عملیات نگهبانی و همراهی منطقه که تحت رهبری ایالات متحده نباشد را ترجیح دهد. پکن به همین منظور اخیرا از مناسبات امنیت جمعی پیشنهادی مسکو برای خلیج فارس حمایت کرده است؛ با این حال، نبود حمایت گسترده اروپایی از پیشنهاد روسی به این معناست که احتمال عملی شدن آن اندک است. از این رو، اگر تنش ها در خلیج فارس ادامه یابند و تشدید شوند، چین ممکن است راهی غیر از پیوستن به عملیات نگهبانی ایالات متحده (البته در صورت جلب موافقت آمریکا) پیش پای خود نبیند، یا شاید هم تصمیم بگیرد تلاش های مخصوص به خود را با همکاری دیگر بازیکنان اصلی یا حتی ایران در پیش بگیرد. آنچه که مشهود است این است که منافع فزاینده اقتصادی چین و تمایل این کشور به مشارکت بیشتر در منطقه ناآرام خاورمیانه به خطرات مشارکت در طرح عملیات نگهبانی ایالات متحده می چربد.

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی