چشم انداز بی فروغ سیاست ترکیه برای اردوغان (بخش اول)

دیپلماسی ایرانی: حفظ حاکمیت در ترکیه برای رجب طیب اردوغان به طور فزاینده ای دشوار می شود. اقتصاد در حال سقوط به ورطه رکود است چون ایالات متحده و اروپا تحریم هایی را علیه ترکیه اعمال کرده اند و به طور همزمان، مرزهای بی ثبات جنوبی با سوریه و عراق بر روابط ترکیه با روسیه، سوریه، ایران و ایالات متحده تاثیر منفی گذاشته اند. اما بدترین اتفاق برای اردوغان این است که حزب عدالت و توسعه که زمانی به مثابه یک ماشین سیاسی توقف ناپذیر به نظر می رسید، ظاهرا پس از شکست های غیرمنتظره در انتخابات شهرداری های آنکارا و استانبول در سال جاری میلادی بنزین تمام کرده است. اگرچه این حزب رای گیری در استانبول را مجددا برگزار کرد، اما باز هم موفق به شکست دادن نامزد حزب جمهوری خواه خلق نشد. در حقیقت، شکست در انتخابات دوم از انتخابات 31 مارس 60 برابر بدتر بود. اما خبرهای بد برای اردوغان همینجا پایان نیافتند. یک سری از وفاداران پیشین حزب عدالت و توسعه در آستانه جدایی از آن برای تشکیل یک حزب جدید هستند. در چنین شرایطی اردوغان گزینه زیادی برای متوقف کردن فرار اعضای پیشین حزب ندارد و این مساله می تواند به تضعیف او در پارلمان و حتی به برگزاری انتخابات سراسری زودهنگام (پیش از موعد مقرر 2023) منجر شود.

تَرَک ها در ساختار اعتقادی

چشم انداز حزب عدالت و توسعه که زمانی روشن به نظر می رسید، اکنون فروغ خود را از دست داده است. این حزب سال ها از اقتصاد در حال رشد، اپوزیسیون بی نظم، شخصیت کاریزماتیک اردوغان و مجموعه ای از متحدین عقیدتی و سیاسی بهره برد و این عوامل بودند که حزب عدالت و توسعه را به حزب برتر ترکیه تبدیل کردند. پس از انتخابات 2018 که اردوغان قدرت های جدیدی برای ریاست جمهوری خود تعریف کرد، به نظر می رسید که سلطه حزب تضمین شده است. اما حتی در همان انتخابات شاخص هایی بود که از ناخوشایندی شرایط برای حزب عدالت و توسعه خبر می داد. حزب نتوانست اکثریت در پارلمان را به دست آورد و موفق شد تنها 295 کرسی از مجموع 600 کرسی پارلمان را کسب کند. عدالت و توسعه امروز فقط به لطف اتحاد با حزب راست افراطی جنبش ملی گراست که می تواند بودجه یا لوایح قانونی را تصویب کند.

کاهش قدرت حزب عدالت و توسعه بهار امسال و پس از اینکه سنگرهای انتخاباتی پیشین خود در آنکارا و استانبول را از دست داد، آشکارتر شد. حزب در میانه کمپین های انتخاباتی از شماری از اعضای پیشین خود، علی باباجان (وزیر دارایی پیشین) عبدالله گل (رئیس جمهوری پیشین) و احمد داوود اوغلو (نخست وزیر سابق) متحمل ضربه ای شدید شد. 8 جولای باباجان از برنامه خود برای تشکیل یک حزب جدید خبر داد و به آتش شورش های داخلی درون حزب دامن زد.

فرار اعضای پیشین حزب بازتابی از کاهش حمایت ها از آن در سراسر ترکیه است. حزب عدالت و توسعه از سال 2002 با تکیه بر سنگ بناهایی همچون مسلمانان محافظه کار، اسلام گراهای سیاسی، منافع تجاری، کارگران و ملی گرایان در صدد به دست آوردن رای در نظام سیاسی چند دسته ترکیه بر آمد. این ائتلاف گسترده قدرت سیاسی لازم برای مواجهه و شکست دادن کمالیست های سکولار و تحت حمایت ارتش (طرفداران آتاتورک) را که از تاسیس جمهوری در ترکیه در سال 1923 مدام در آن مداخله می کردند، فراهم آورد. اما این ائتلاف بزرگ در گذر زمان ترک خورده و شکاف هایی در آن پیش آمده که نه تنها برای حزب عدالت و توسعه، که برای کل ترکیه عواقبی خواهد داشت.

حزب عدالت و توسعه از سال 2013 با جنبش اسلامی تحت رهبری فتح الله گولن به مشکل برخورده است. طبق ادعای اردوغان و حزبش، در سال 2016 این گولن و حامیانش بودند که کودتایی برای سرنگونی دولت ترتیب دادند. از تابستان 2018 هم ارزش لیر کاهش یافت و مشکلات اقتصادی ترکیه نگرانی هایی را در میان اعضای حزب در رابطه با منافع تجاری و شرایط کارگران ایجاد کرد و فرصتی فراهم آورد تا افرادی مانند باباجان، داوود اغلو و گل در صدد تاسیس یک حزب رقیب برآیند.
 
در همین حال، اعضای اپوزیسیون که احزابشان به جای مواجهه به حزب عدالت و توسعه عمدتا مشغول دزدیدن رای از یکدیگر و درگیری های داخلی هستند، نهایتا موفق شدند قدرت دولت را به چالش بکشند. رای دهندگان در پی نگرانی از اینکه حزب عدالت و توسعه یک استبداد تمام عیار با رنگ و بوی اسلامی ایجاد کند، پشت حزب جمهوری خواه خلق با تفکرات سکولار درآمدند که نتیجه آن به طور عمده در انتخابات شهرداری ها خود را نشان داد.

همه این مسائل در مجموع یک وضعیت سیاسی جدید ایجاد کرده اند که حزب عدالت و توسعه خود را برای آن آماده نکرده بود و آن هم کاهش حمایت ها از حزب و قدرت گرفتن اپوزیسیون است که می تواند خیلی زودتر از موعد مقرر برگزاری انتخابات در 2023، در فضای سیاسی ترکیه تغییر ایجاد کند. این مساله به ویژه در پارلمان مشهود خواهد بود چرا که حزب عدالت و توسعه به شدت در آنجا آسیب پذیر است. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی