تهران و تله ترامپ

دیپلماسی ایرانی: تا بیش از یک سال پس از آن که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، به طور یکجانبه ایالات متحده را از توافق هسته ای سال 2015 با ایران خارج کرد، ایران می توانست ادعا کند که طرفی است که در حق آن بدی شده است. جمهوری اسلامی به توصیه دیگر امضاکنندگان توافق گوش و از تدابیر تلافی جویانه خودداری کرده و به عمل به تعهداتش در برجام ادامه می داد. در نتیجه از حمایت بیشتر جهانیان از جمله دیگر امضاکنندگان توافق هسته ای یعنی بریتانیا، آلمان، فرانسه، روسیه و چین برخوردار بود. اما اکنون، اقدامات تحریک کننده نظام ایران این کشور را در مخاطره از دست رفتن حسن شهرتی که به دست آورده، قرار داده است. تنش ها بر سر کشتی نفتکش بریتانیایی که در حال عبور از تنگه هرمز بوده، حاکی از آن است که ایران خود را در جنگی بی مورد درگیر کرده است.

مقامات ایرانی اتهامات بریتانیا مبنی بر حمله به تانکر این کشور را رد کرده اند. ایران اتهامات ایالات متحده و بریتانیا مبنی بر دست داشتن در حملات خرابکارانه به شش تانکر نفتکش در خلیج فارس در ماه های مه و ژوئن را نیز رد کرده است. اما جدای از این اتهامات، بازی تلافی جویانه ای که ایران در پیش گرفته و اظهارات تنش آمیزی که مقامات ایرانی بیان می کنند و به «مقاومت» در برابر «جنگ اقتصادی» آمریکا علیه ایران وعده می دهند، بازی خطرناکی است. مقامات ایران بارها تهدید کرده اند که جریان رفت و آمد کشتی های باری را در تنگه هرمز که یک آبراهه مهم جهانی است، مختل می کنند. اقدام در جهت ممانعت از عبور کشتی پس از آن رخ داد که ایران بریتانیا را به «دزدی دریایی» متهم کرد و هشدار داد که توقیف تانکر نفتکش ایرانی توسط کماندوهای بریتانیایی در ساحل جبل الطارق، «عواقب» خواهد داشت.

بریتانیا اصرار دارد که این کشتی را از آن جهت توقیف کرده که حامل محموله نفت خام قاچاق از ایران به سوریه بوده و تحریم های اتحادیه اروپا علیه دولت بشار اسد در سوریه را نقض کرده و هیچ ارتباطی با استراتژی «اعمال فشار حداکثری» ترامپ علیه جمهوری اسلامی نداشته است. اما ایران این اقدام بریتانیا را تشدید اقدامات خصومت آمیز آمریکا علیه خود می داند.

به علاوه، ایران برخی از تعهدات خود در توافق هسته ای را زیر پا گذاشته و برنامه غنی سازی اورانیوم را تسریع کرده است تا دیگر کشورهای امضا کننده توافق را برای کمک اقتصادی به خود و مقابله با تحریم های آمریکا تحت فشار بگذارد.

درست در همان لحظه ای که ترامپ در اقدامی غیرمسئولانه ایالات متحده را از توافقی که ایران به آن پایبند بود بیرون کشید، واکنش های اینچنینی و تنش ها قابل پیش بینی بودند. تحریم های ایالات متحده سبب شده هیچ یک از مزایای اقتصادی وعده داده شده در برجام در قبال محدودسازی فعالیت هسته ای، تحقق پیدا نکنند.

سرخوردگی و نگرانی جمهوری اسلامی کاملا قابل درک است؛ اما سران ایران نباید در دام ترامپ بیفتند و نباید تشدید تنش ها را تا جایی پیش ببرند که قدرت های اروپایی احساس کنند هیچ گزینه ای غیر از نزدیک شدن به موضع ایالات متحده ندارند. چنین اتفاقی به انزوای بیشتر ایران و تشدید بیشتر تنش ها منجر خواهد شد. با هر قدم، خطر اشتباه محاسباتی و درگیری ناخواسته بیشتر می شود. اروپا که همچنان به توافق هسته ای متعهد مانده است، باید اقدامات دیپلماتیک خود را تقویت کند و جدی بودن پیشنهاد ترامپ برای مذاکره با ایران را بیازماید. به ویژه بریتانیا باید مراقب باشد تا درگیر خصومت های دولت ترامپ با ایران نشود. مساله جالب درباره اتفاقات اخیر در تنگه هرمز در رابطه با کشتی بریتانیایی این بود که پیش از همه واشنگتن این خبر را منتشر کرد و نه لندن. بریتانیا بر این مساله تاکید کرده که تلاش هایش برای نجات توافق هسته ای ایران با تصمیم آن در رابطه با توقیف کشتی ایرانی ارتباطی ندارد و در مطرح کردن اتهامات علیه ایران در رابطه با حمله به کشتی ها در خلیج فارس طرف ایالات متحده را گرفته است. اما جداسازی این دو اتفاق از یکدیگر دشوار است!

در حال حاضر به نظر می رسد که تصمیم ایران به از سرگیری برنامه های هسته ای تدریجی و برگشت پذیر است. تهران نباید محدودیت ها را بیش از این زیر پا بگذارد و باید از اتخاذ موضع تهاجمی بپرهیزد. برای ایران بهتر است که به اصول بین المللی آزادی ناوبری احترام بگذارد. بازگشت «جنگ نفتکش ها»ی دهه 1980 به نفع هیچ کسی نخواهد بود.

منبع: فایننشال تایمز / مترجم: طلا تسلیمی