هایکو ماس عصبانیت و ستوه ایرانی ها را فهمید

دیپلماسی ایرانی: سفر هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان به تهران، نخستین سفر دیپلماتیک سطح عالی این هفته دستگاه سیاست خارجی کشورمان بود که در چارچوب سلسله سفرهایی محسوب می شود که بعد از تشدید بحران میان تهران و واشنگتن آغاز شده و به نوعی مکمل سفرهای محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان به کشورهای آسیایی و منطقه است. 

می توان گفت نخستین میهمان دستگاه سیاست خارجی کشورمان در این هفته سفر چندان موفقیت آمیزی نداشت. هایکو ماس که بعد از دیدار از کشورهای عراق و امارات راهی تهران شده بود، و قبل از آن در برلین میزبان همتای امریکایی اش بود و با همتایان اروپایی اش هم دیدار کرده بود، در حالی به تهران آمده بود که صحبت هایش بیشتر رنگ و بوی تهدید و منت داشت و پیام های نه چندان خوشایندی را منتقل می کرد. شاید به همین دلیل هم بود که دستگاه سیاست خارجی کشورمان چندان او را تحویل نگرفت تا به طرف آلمانی بگوید اگر بنا باشد با وعده و عید و دستور و تهدید تهران را خطاب قرار دهد، چیزی عایدش نمی شود و حرفش از دم در هواپیما تا دم در خروج از تهران برای کسی خریدار ندارد. 

هایکو ماس در حالی یکشنبه شب وارد تهران شد که استقبال از او در فرودگاه چندان گرم نبود. در فیلمی که از ورود او به تهران منتشر شد مقامی از وزارت امور خارجه برای استقبال از او مشاهده نمی شد. اظهاراتی که ماس در حین سفر به تهران در ابوظبی زده بود و همچنین اخباری که از رایزنی های او با تروئیکای اروپایی قبل از سفر به تهران منتشر شده بود، طوری بودند که طرف ایرانی را از استقبال گرم از او منصرف کند. او قبل از عزیمت به تهران توئیت زده بود که برجام از لحاظ سیاسی و امنیتی این قدری ارزش دارد که برای حفظ آن تلاش شود، او در این توئیت اشاره ای به موضوع اقتصادی برجام که مقصود اصلی تهران از برجام است، نکرد. این توئیت به روشنی نشان می داد که طرف اروپایی صرفا به منافع خود از برجام که همان مسائل سیاسی و امنیتی است توجه می کند و منافع اقتصادی از برجام که در حال حاضر اولویت ایران در برجام محسوب می شود، حداقل در وهله اول توجه آن نیست. 

قبل از مذاکرات وزیر امور خارجه آلمان با همتای ایرانی اش، سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان با خبرنگاران داخلی و خارجی نشست هفتگی داشت و به پرسش های آنان پاسخ داد. موسوی به صراحت گفت که از اقدامات اروپایی ها تا کنون راضی نبوده ایم و آنها تا الآن گام موثری که رضایت ما را جلب کند، برنداشته اند. وی با قاطعیت گفت اگر اروپا بخواهد با همین رویه ادامه دهد، رضایت ایران جلب نخواهد شد و تهران حق خود می داند مطابق با رفتار آنها آن چه مناسب می داند، انجام دهد. 

مذاکرات ماس با ظریف بنا بود بین 30 تا 45 دقیقه به طول بینجامد و سپس دو طرف در نشست مطبوعاتی مشترک با خبرنگاران شرکت کنند اما این مذاکرات حدود 2 ساعت به طول انجامید. هنگامی که محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان به همراه ماس در جمع خبرنگاران حاضر شد، پاسخ های کوبنده او نسبت به رفتارهای طرف امریکایی و کوتاهی اروپا در جبران تعهداتش در برجام، نشان از آن داشت که مذاکراتشان چندان هم ساده نبوده است. اما اختلاف دیدگاه زمانی نمایان شد که ماس در مصاحبه مطبوعاتی خود با تحکم گفت: «ما برای اینستکس تلاش می کنیم. از حق ایران در بهره برداری اقتصادی از برجام نیز حمایت می کنیم اما انتظار معجزه نداشته باشید!» یا در جایی دیگر به حمایت از اسرائیل پرداخت و گفت که آلمان روابط نزدیکی با اسرائیل دارد و در روابط بین المللی اش منافع اسرائیل را نیز لحاظ می کند. یا در جای دیگر که گفت: «اروپا کاهش تعهدات ایران در برابر کاهش تعهدات طرف مقابل را نمی پذیرد»، نشان از آن داشت که او به نمایندگی از اروپا از طرف ایرانی که به کاهش تعهدات برجامی به دلیل کوتاهی طرف های دیگر در عمل به برجام به کاهش تعهدات خود تهدید کرده، ناخرسند است. او در جای دیگری از اظهاراتش گفت: «سوریه درگیر جنگ است، یمن درگیر جنگ است، این جا اما خبر از ناامنی و جنگ نیست»، گویی منتی سر ایران می گذاشت که اگر برجام هم خوب پیش نرفته و طرف های غربی نتوانسته اند به تعهدات خود در آن عمل کنند، لااقل ایران درگیر جنگ نیست! ماس در بخش دیگری از گفت وگوهای خود با خبرنگاران بر تلاش کشورش برای برقراری ثبات در منطقه و جلوگیری از تشدید تنش ها تاکید می کرد در حالی که به این سوال خبرنگار دیپلماسی ایرانی پاسخ نداد که آلمان چگونه می تواند ادعا کند برای ثبات در منطقه تلاش می کند در حالی که خود به دولت های سرکوبگر منطقه سلاح می فروشد!

ظریف در کنفرانس مطبوعاتی خود گفت که گفت وگوهایش با طرف آلمانی صریح و جدی بوده است. این را در پاسخ های کوبنده ای که به سوالات خبرنگاران، به ویژه خبرنگاران آلمانی می داد و بازتاب پاسخش در چهره وزیر امور خارجه آلمان، می شد دید. با وجود این که برخی مقامات وزارت امور خارجه مذاکرات ماس با ظریف را مثبت ارزیابی کردند، اما دیپلماسی ایرانی مطلع شده است که محمد جواد ظریف در این گفت وگوها از اروپایی ها انتقاد کرده و از این که آنها دائما در جبران خلاء نبود امریکا در برجام ابراز ناتوانی و کوتاهی هایشان برای انجام تعهداتشان را توجیه می کنند، گله جدی کرده و اروپایی ها را متهم کرده است که اراده کافی برای جبران خلاء نبود امریکا در برجام ندارند. ظریف از ماس پرسیده است اگر آلمان، فرانسه و انگلیس به همراه ژاپن و هند اراده داشته باشند تا سازوکار اقتصادی تعامل با ایران را عملی کنند، آیا امریکا جرات تحریم آنها را خواهد داشت؟! اگر امریکا بخواهد آنها را تحریم کند نظم اقتصاد جهانی به هم خواهد ریخت؟! طرف آلمانی هیچ پاسخی برای این سوال نداشته است. 

ماس در حالی تهران را ترک کرد که به خوبی فهمید در ایران تا زمانی که اروپایی ها به طور جدی به تعهدات خود در برجام عمل نکنند و برای جبران خسارت خروج امریکایی ها از برجام، آن طور که خود تعهد دادند، گام عملی و جدی برندارند، برایشان فرش قرمز پهن نمی کنند و تهدید و هشدار آنها خریداری ندارد. کما این که در مذاکرات روز دوشنبه و به دنبال آن نشست مطبوعاتی مشترک روشن شد که اگر کسی هم طلبکار باشد، اروپایی ها نیستند، بلکه ایرانی ها هستند که از بی عملی و بی ارادگی طرف اروپایی در عمل به تعهداتش به ستوه آمده اند.