درک نادرست ترامپ و منتقدانش از اقدام علیه سپاه پاسداران

نویسنده: سوزان مالونی

دیپلماسی ایرانی: تصمیم رئیس جمهوری دونالد تروامپ برای زدن برچسب سازمان تروریستی خارجی بر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی احتمالا متهورانه ترین اقدام او در صحنه جهانی تا به امروز بوده است. اعلان این تصمیم با همان واکنش ها و اظهارات قابل پیش بینی از سوی طرفین همراه بود، اما عملا هیچ دستاورد ملموس دیگری نداشت. رویکرد ترامپ در قبال ایران ظاهرا با هدف ایجاد نام تجاری او یعنی «آتش و خشم» و در عین حال، ممانعت از عواقب ناخوشایند سیاسی، مالی و انسانی همراه با یک درگیری نظامی مستقیم، در نظر گرفته شده است. شاید حیله های قدیمی در برنامه های تلویزیونی شاهکار به نظر برسند که البته همین مساله رئیس جمهوری آمریکا را به شهرت ملی رساند، اما در ارتباط با ایران آنچه تاکنون مشخص شده این است که حیله های هالیوودی تنها یک جایگزین ضعیف برای سیاست خارجی موثر آمریکایی هستند.

ترامپ و مشاوران ارشد او این اقدام را گامی دیگر در کمپین بی رحمانه آمریکا برای «اعمال فشار حداکثری» بر دولت ایران توصیف کرده اند که هدف از آن پایان دادن به سیاست های ایران از طریق تسلیم اجباری پای میز مذاکره یا رساندن آن به نقطه تغییر نظام است. اما مشکلی که در ارتباط با اظهارات اینچنینی وجود دارد فقدان پیوند بین ابزار و نتیجه های مطلوب اعلام شده است.

به رغم بیش از 2 سال تلاش بی وقفه علیه تهران، شواهد چندانی دال بر آمادگی ایران برای بازنگری در موضع امنیتی منطقه ای یا سیاست های محلی وجود ندارد. و به رغم آسیب پذیری حقیقی نظام حاکم، چشم انداز تغییر و تحول دولت ایران به سمت یک دولت مسئولانه تر همچنان تقریبا غیرممکن به نظر می رسد. منتقدان این اقدام اخیر بارها درباره جهت گیری اشتباه آن سخن گفته اند، اما بهتر است بیشتر روی این مساله تمرکز کنند که رویکرد ترامپ در قبال ایران به هیچ دستاورد معناداری در مقابله با رفتارهای منطقه ای ایران دست یابد.

زدن برچسب گروه تروریستی بر سپاه دست کم به عنوان یک ابزار روابط عمومی تکرار همان اظهارات قدیمی مبنی بر اینکه ایران یک کشور عادی نیست، نبود. مقامات ترامپ سعی کردند به جای تاکید بر دیدگاه خود مبنی بر اینکه ایران یک کشور سرکش است، بر این مساله تمرکز کنند که این دفعه اول بوده که یک نهاد نظامی یک گروه تروریستی خارجی نامیده می شود و این اقدام اصل پیام دولت کنونی درباره رویکرد در قبال ایران است.

مقامات دولت ترامپ از سابقه سپاه در اقدامات در خاورمیانه سخن گفتند، اما همچنان منطق دقیقی برای تفکر خود مبنی بر تاثیرگذاری اقدام علیه سپاه در تغییر رفتار ایران ارائه ندادند. هیچ شکی وجود ندارد که این اقدام اخیر ترامپ به بی اعتمادی درباره اقتصاد ایران می افزاید و به فرار اندک شرکت های خارجی باقی مانده در ایران پس از تحریم ها، می انجامد و موجب دشواری بیشتر زندگی روزمره برای شهروندان ایرانی می شود. با این حال، غیر از یک سری تاثیرات اقتصادی محدود این اقدام هیچ تاثیر تعیین کننده ای بر سیاست ایران نخواهد داشت. اقدام ترامپ علیه سپاه چندان بر توانایی نظامی ایران یا فرصت های اقتصادی آن تاثیر نمی گذارد. در قیاس با تحریم های کنونی اعمال شده علیه ایران، این اقدام اخیر کاملا بی مورد بود. سپاه پاسداران و فرماندهان و سازمان های وابسته به آن در جریان دستور اجرایی 13224 پیشتر مورد تحریم قرار گرفته بودند. تصور اینکه تعیین سپاه به عنوان یک گروه تروریستی بازدارنده ای قوی تر از تنبیهات مالی کنونی خواهد بود، دشوار است.

انتقاد در دنیایی خیالی

اگرچه تاثیرات عملی اقدام علیه سپاه زیاد نیست، اما واکنش ها به آن به میزان قابل توجهی زیاد بوده است. همانطور که انتظار می رفت، مقامات ایرانی با ابراز خشم و تهدید به تلافی و تروریستی خواندن ارتش ایالات متحده پاسخ دادند و نمایندگان مجلس ایران با پوشیدن لباس نیروهای سپاه همبستگی خود را با آن نشان دادند.

در خارج از ایران، شماری از تحلیل گران و ناظران درباره پیامدهای این تصمیم در سیاست داخلی ایران و موقعیت منطقه ای آن هشدار دادند و گفتند اقدام علیه سپاه می تواند به تضعیف پایبندی ایران به توافق هسته ای و نابودی چشم انداز دیپلماسی در روابط واشنگتن و تهران منجر شود. بسیاری گفتند که این اقدام در اصل تحریک به درگیری نظامی میان نیروهای آمریکایی و ایرانی بوده است.

اما متاسفانه منتقدان ترامپ رویکرد اشتباهی در پیش گرفته اند. اول اینکه پیش بینی های آخرالزمانی آنها اشتباه است. در حقیقت در هر مرحله افزایش فشار اقتصادی و سیاسی علیه ایران حتی در دوران باراک اوباما، همین پیش بینی ها ارائه شده است. دست کم در یک دهه گذشته کارشناسانی که حامی تعامل با ایران بوده اند به طور متداول درباره هرگونه تدابیر اقتصادی، نظامی یا دیپلماتیک علیه این کشور هشدار داده و گفته اند که اعمال فشار جدید به تقویت اصول گرایان در ایران و روی گردانی آن از دیپلماسی می انجامد و نیروهای آمریکایی را در منطقه به خطر می اندازد و می تواند به جرقه ای برای آغاز درگیری نظامی تبدیل شود.

اما بارها اثبات شده که بسیاری از این نگرانی بی مورد بوده اند. فشارهای اقتصادی همان عاملی بودند که ایران را به مذاکره بر سر توافق هسته ای کنونی وا داشتند. به طور قطع اقدام دولت ترامپ علیه سپاه با مخاطراتی همراه است، اما اظهارات دراماتیک مخالفان رئیس جمهوری در روزهای گذشته صرفا اغراق در این نگرانی ها هستند.

منتقدان ترامپ با این اظهارات بیشتر او را بر تاکید بر موضع ضد ایرانی اش ترغیب می کنند. شاید انتقاد تاثیرگذارتر از رویکرد دولت ترامپ در قبال ایران این باشد که این رویکرد تاکنون هیچ دستاوردی نداشته و ایران را به حرکت در جهت اهداف اعلام شده ترغیب نکرده است. رئیس جمهوری آمریکا امیدوار است که یا یک توافق هسته بهتر با ایران به دست آورد یا تغییر نظام در این کشور را به اتفاقی قریب الوقوع تبدیل سازد و در هر دو زمینه شکست خورده است.

در همین حال، زمان هر روز به تاریخ انقضای برجام که فعالیت های هسته ای ایران را در برابر امتیازهای اقتصادی محدود کرده، نزدیک تر می شود و زمانی که این محدودیت ها پایان یابد، ایرام می تواند بدون هیچ محدودیت یا نظارت بین المللی، برنامه هسته ای خود را در سطح صنعتی و پیشرفته دنبال کند و از نظر جامعه بین المللی هم اقدام ایران کاملا مشروع است. واشنگتن به راندن متحدان دیرینه خود در توافق هسته ای دیگر در موقعیتی نخواهد بود که تلاش برای بازداری ایران از چنین اقدامی را رهبری کند.

زدن برچسب گروه تروریستی خارجی بر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هیچ هدف سازنده ای را دنبال نمی کند. اما این مساله درباره منتقدان پر سر و صدای ترامپ هم صدق می کند. هر دو طرف مناظرات درباره سیاست بی نتیجه در قبال ایران موضوع اصلی را نادیده گرفته اند و تنها بر سر تصمیم ها درباره تحریم ها جدال می کنند؛ اما شاید بهتر باشد که که سیاست گذاران مسئول از هر دو طرف و همچنین از متحدان آمریکا در اروپا و در منطقه با یکدیگر سر میز مذاکره بنشینند و برای خروج از بن بست استراتژیک کنونی بر سر ایران، در صدد یافتن یک راه حل دیپلماتیک بر آیند.

منبع: بروکینگز / مترجم: طلا تسلیمی