استفاده ابزاری ریاض از جریان های رادیکال با چه هدف و منظوری

دیپلماسی ایرانی: منطقه القصیم و پایتخت آن، بریده، یکی از اردوگاه های تاریخی اندیشه سلفی وهابی در شبه جزیره عربی است. اندیشه سلفی سنتی وهابی تحولات بسیاری را از ابتدای دهه شست از منطقه القصیم به خود دید تا به بخش هایی از آموزگاران و دبیرهای سوری و مصری و کادرها و اعضای اخوان المسلمین رسید که در عربستان سعودی در زمان ملک فیصل پناهنده شده بودند. مهمترین آنها محمد سرور بن نایف زین العابدین، اخوانی سوری الاصل بود که از مدارس درعای سوریه به مدارس بَریده، پایتخت القصیم آمده بود. در این جا زمینه سلفی گری برای او فراهم شد تا او آن را به اندیشه اخوانی برساند و بشود آن چه به جنبش السروریه در دهه هفتاد مشهور شد، که در حقیقت پیوند اندیشه اخوانی قطب و اعتقاد وهابی سلفی بود. 

لازم به یادآوری است که اکثر جریان های مسلحی که به سلفی جهادی معروف شدند بعد از بهار عربی ظهور پیدا کرده اند که در حقیقت جنبش های اخوانی یا سلفی یا سروری بودند، دقیقا همان چیزی که در جیش الاسلامی و جیش المجاهدین، بزرگترین جریان های مسلح در عراق شاهدیم که ناصر العمر، شیخ عربستانی که یکی از قطب های اصلی جریان السروریه محسوب می شود، رهبرشان است و رابط جیش الاسلامی و مقامات عربستانی است. 

جنبش السروری نسل کاملی از مردان و جوانان عربستانی را در مدارس دولتی پایه گذاری و تربیت کرد که فقط محدود به اندیشه نبود بلکه تبدیل به یک جنبش سازمان یافته شد که فقط هم محدود به القصیم نبود بلکه به دیگر مناطق عربستان سعودی سرایت کرد و بعدا در اواخر دهه هفتاد و ابتدای دهه هشتاد جنبش بیداری اسلامی سلفی از آن سر برآورد و پرچم تفکر السروری اخوانی را برافراشت، که در دوره ملک فهد بن عبدالعزیز از آن حمایت و پشتیبانی می شد. حکومت ملک فهد از آن به دو دلیل پشتیبانی می کرد، یکی برای رویارویی با اندیشه انقلاب اسلامی و جریان هایی که از ایران آغاز می شدند و دوم برای حمایت و پشتیبانی از جنبش جهاد افغانستان برای رویارویی در جنگ با اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان در اواخر سال 1979. این موضع شباهت بسیاری به موضع ملک فیصل داشت زمانی که به اخوان المسلمین مصر و بعد از آنها به سوری ها برای رویارویی با عبدالناصر و جریان های دست راستی عربی پناه آورد. او از سوی دیگر از آنها استفاده ابزاری کرد تا اندیشه سلفی را در عربستان و دیگر کشورهای جهان گسترش دهد با این عنوان که عربستان هم مثل اتحاد جماهیر شوروی مارکسیستی و چین کمونیست و سوریه و عراق بعثی، صاحب و صادرکننده ایدئولوژی است. 

در این جا باید به این هم اشاره کنیم که مهمترین نگرشی که جریان بیداری سلفی عربستانی (به رهبری شیخ سلمان العوده) دنبال می کرد تبدیل قصیم به پایگاهی برای خود و انتشار اندیشه بیداری خود به دیگر مناطق عربستان سعودی بود. 

این هم لازم به یادآوری است که سرهنگ خالد بن علی الحمیدان، رئیس کل اطلاعات و امنیت فعلی عربستان سعودی و معاونش به این اندیشه گرایش دارند. 

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11