خرسندی پنهانی ایران از معطوف شدن توجه ترامپ به ونزوئلا

نویسندگان: گلنار متولی و لادن ناصری

دیپلماسی ایرانی: هوگو چاوز، رهبر ونزوئلایی در سال 2009 و در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد به ایران سفر کرد تا در مراسم آغاز روند ساختن بانک مشترک ایران-ونزوئلا شرکت کند. این بانک یک سال بعد افتتاح و به نشانه عزم دوجانبه و دوستی دو کشور تبدیل شد. این بانک با سرمایه ای 200 میلیون دلاری و هیئت مدیره ای متشکل از اتباع هر دو کشور با هدف تامین بودجه پروژه ‌هایی در زمینه‌ های گوناگون از زیرساخت ها گرفته تا انرژی به منظور نزدیک کردن بیشتر تهران و کاراکاس شروع به کار کرد. 

اما گذر زمان تاثیر زیادی روی روابط دو کشور گذاشت. مرگ چاوز و بحران اقتصادی ونزوئلا حاکی از سرنوشتی ناخوشایند برای بانک مشترک بود؛ در ساختمان پنج طبقه این بانک در مرکز شهر تهران اکنون نشانه های زیادی حاکی از فعال بودن آن دیده نمی شود. داود بنایی، مدیرعامل پیشین بانک اواخر 2016 در مصاحبه با ایرنا درباره مشکلات آن گفته بود: «هدف این بود که با استفاده از سرمایه اولیه، سرمایه گذاری ها به یک میلیارد دلار برسد، اما به دلیل مشکلات مالی ونزوئلا، اهداف اولیه بانک محقق نشدند.»

او در ادامه به مسائلی همچون کاهش سطح تجارت دوجانبه ایران و ونزوئلا، مشکلاتی در زمینه شفافیت، نوسانات ارزی و خودداری ونزوئلا از استفاده از دلار به عنوان دلایل تلاش های بانک برای یافتن شرکای جدید اشاره کرد و افزود: «اگرچه ونزوئلا سهامدار این بانک است، اما در شرایط کنونی ترجیح می دهیم که با این کشور کار نکنیم چون این خطر وجود دارد که وقتی پولمان به ما باز می گردد ارزشش نصف شده باشد.»

سرنوشت بانک مشترک ایران – ونزوئلا روابط بین دو کشور را به خوبی توضیح می دهد. ایران و ونزوئلا که در میراث انقلابی و موقعیت مشترک به عنوان تولیدکنندگان بزرگ نفتی تشابهاتی دارند و هر دو هدف تحریم های دولت ترامپ قرار گرفته اند. اما در حالی که برخی از ایرانی ها از «مداخله ایالات متحده در ونزوئلا با هدف پایان دادن به ریاست جمهوری نیکلاس مادورو» خشمگین به نظر می رسند، برخی دیگر از اینکه توجه رئیس جمهوری آمریکا دست کم برای مدت زمان کوتاهی از ایران به ونزوئلا معطوف شده، خرسند هستند.

با متمرکز شدن ترامپ روی مادورو، احتمال هدف گرفته شدن ایران به ویژه در اقدامی نظامی، به شدت کاهش یافته است. به علاوه، تحریم های ایالات متحده علیه صادرات نفتی ونزوئلا که اخیرا اعلام شده، می تواند به طور بالقوه فرصتی برای افزایش فروش نفت خام ایران باشد.

صنم وکیلی یکی از اعضای برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده امور بین المللی «چتم هاوس» در لندن، گفت: «برای رهبری ایران این اتفاق یک انحراف خوب از فشارهای وارده از سوی ایالات متحده است. این بحران در شرایط کنونی و در زمان فشارهای شدید اقتصادی برای ایران بسیار مفید است. این بدان معنا نیست که آنها از بابت فشارهای آتی نگرانی ندارند؛ اما این یک فرصت و فضای تنفس برای آنهاست.»

اوج روابط ایران و ونزوئلا در دوران احمدی نژاد و چاوز بود. اما از آن زمان تاکنون تحولات بسیاری رخ داده است: در حالی که ونزوئلا بیشتر و بیشتر در باتلاق بحران اقتصادی فرو می رفت، حسن روحانی به عنوان رئیس جمهوری جدید و میانه روی ایران انتخاب شد و بر سر توافق تاریخی با قدرت های جهانی مذاکره کرد که نتیجه آن بازگشایی مسیر اقتصادی در برابر تعهد به محدودسازی برنامه هسته ای بود. حتی پس از تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا به خروج از برجام و اعمال مجدد تحریم ها علیه ایران، باز هم اروپا، روسیه و چین برای نجات توافق و ادامه تجارت با ایران تلاش می کنند.

اروپا در اعمال فشار بر مادورو به ایالات متحده پیوست و اعلام کرد در صورتی که انتخابات آزاد در ونزوئلا برگزار نشود، خوان گوایدو رهبر مخالفان را به عنوان رئیس جمهوری موقت به رسمیت می شناسد، اما در ارتباط با ایران، اروپا در برابر آمریکا ایستاد و ابزار هدف خاص را برای ادامه مبادلات تجاری با ایران تاسیس کرد.

در حال حاضر، دولت و ارتش ایران حمایت های خود را از مادورو افزایش داده اند و حتی به گفته یکی از افراد آگاه در کاراکاس، ایران برای مشارکت در رزمایش نظامی مشترک با ونزوئلا در روزهای 10 تا 15 فوریه آماده می شود که احتمالا نیکاراگوئه و کوبا نیز در آن شرکت خواهند داشت. با این حال، فؤاد ایزدی استادیار مطالعات آمریکا در دانشکده مطالعات بین اللمل در دانشگاه تهران معتقد است که افراد نزدیک به اصلاح طلبان حقیقتا اهمیت چندانی به اتفاقات در حال وقوع در ونزوئلا نمی دهند. او افزود: «با این حال، احتمال اینکه ایران بتواند برای مدت زمانی طولانی از دیدرس ایالات متحده دور بماند، اندک است. افرادی مانند جان بولتون مشاور امنیت ملی دولت ترامپ روی ایران وسواس ذهنی دارند و فکر نمی کنم درگیری با ونزوئلا برای منحرف کردن ذهن آنها از ایران کافی باشد.

منبع: بلومبرگ / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34