تحریم های جدید آمریکا جمهوری اسلامی را زمین نمی زند

نویسنده: شموئل مِیِر

دیپلماسی ایرانی: اظهارات اخیر دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا درباره اعمال مجدد تحریم های نفتی و مالی علیه ایران با استقبال و خرسندی بنیامین نتانیاهو مواجه شد. نتانیاهو از ترامپ بابت تحریم های جدید که جمهوری اسلامی ایران را به شدت تحت فشار می گذارند و می توانند توافق برجام حاصل شده توسط باراک اوباما، رئیس جمهوری پیشین را بی اثر کنند، تشکر کرد. بیانیات نتانیاهو پر بود از واژه هایی همچون «یک روز تاریخی» و «یک روز عالی برای اسرائیل» که نشان می داد او سعی دارد اعتبار ایستادگی در برابر «تهدید ایران» را از آن خود کند.

مفسران اسرائیلی هم همان مسیر نتانیاهو را پیش گرفتند. مشکل اصلی این اظهارنظرها درباره ایران این است که اگرچه همه آنها بر مبنای اطلاعات ارائه شده از سوی نتانیاهو هستند، اما لزوما مبنی بر حقیقت موجود نیستند. مفسران سیاسی همچنین از پرسیدن سوالات اساسی خودداری می کنند. اینکه آیا تحریم های جدید به نابودی «توافق بد» ایران خواهند انجامید؟ اینکه همانطور که جان بولتون، مشاور امنیت ملی و مایک پومپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده امیدوار هستند، آنها به فروپاشی جمهوری اسلامی منجر می شوند؟ اینکه تحریم ها بر سیاست منطقه ای ایران اثر می گذارند؟ یا اینکه همانطور که نتانیاهو ادعا می کند، لغو توافق هسته ای ایران به نفع امنیت اسرائیل تمام خواهد شد؟

آیا تحریم های کنونی، سخت ترین تحریم ها و اعمال فشار حداکثری بر ایران هستند؟ نه لزوما. ترامپ از طرح اولیه خود برای به زانو درآوردن ایران با «به صفر رساندن» صادرات نفتی این کشور، بازگشته و هشت مشتری ایران، یعنی چین، هند، کره جنوبی، ایتالیا، یونان، ژاپن، ترکیه و تایوان را از تحریم ها معاف کرده است. اگرچه این معافیت ها ظاهرا «موقتی» هستند، اما در خاورمیانه تمایز قائل شدن بین موقتی و دائمی بسیار دشوار است. این معافیات ها فضایی برای مانور دیپلماتیک آمریکا در آینده ایجاد می کنند. به علاوه، معافیت هند برای ادامه فعالیت های استراتژیک برای توسعه چابهار نیز مطرح است.

نتانیاهو همچنین خودش را برای تحریم های مالی ایران و قطع دسترسی آن به سوئیفت مورد تحسین قرار داده و این در حالی است که چنین برداشتی از حقیقت، کامل نیست چراکه هنوز درباره اجرای تحریم های سوئیفت شک و تردیدهای زیادی وجود دارد. در زمان اوباما، دسترسی ایران به سوئیفت به طور کامل قطع شد و این مساله به شدت به روابط تجاری ایران آسیب رساند. اما این مرتبه، تنها دسترسی بانک مرکزی و شماری از بانک های ایرانی به سوئیفت قطع شده است. به علاوه، سوئیفت یک سامانه بلژیکی و تحت قوانین اتحادیه اروپاست و همچنان احتمال بروز مقابله قانونی بین ایالات متحده و اتحادیه اروپا وجود دارد. اتحادیه اروپا همچنین سعی دارد یک ابزار ویژه مالی برای ادامه تجارت با ایران راه اندازی کند.

لازم به ذکر است که برجام نخستین توافق جامع منع گسترش تسلیحات است که ماهیتی سیاسی-استراتژیک دارد. مساله اساسی در آن، تعهد سیاسی ایران، اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان و بریتانیا به حفظ و اجرای توافق است. از این نظر، جنبه های تجاری و مالی از جمله فهرستی از شرکت های بزرگ که از ایران خارج شده اند، در درجه دوم اهمیت قرار دارند. به علاوه، اقتصاد ایران در گذر زمان توسعه یافته و قابلیت مواجهه با تحریم ها و انسدادها را دارد.

در اظهارات اسرائیلی ها موفقیت تحریم ها به عنوان یک واقعیت پذیرفته شده است. «تحریم های شدیدالحن» ترامپ در تئوری می تواند ایران را به میز مذاکره بازگرداند و آن را به پذیرش «توافق اصلاح شده» باز می گرداند و در نتیجه، توافق هسته ای کنونی را نابود می کند. اما این فرضیات لزوما واقعیت نیستند. نگاهی جهانی و تاریخی نشان می دهد که تحریم ها همواره نتایج مطلوب به ارمغان نمی آورند: گاهی هیچ تاثیری برجا نمی گذارند و گاهی منجر به نتایجی متضاد می شوند.

مساله این است که تحریم های باراک اوباما که به امضای توافق هسته ای ایران انجامید، تحریم هایی بین المللی و جامع و مورد حمایت شورای امنیت سازمان ملل متحد بود. این انزوای سیاسی بود که ایران را به مذاکره واداشت. اما این مساله امروز صادق نیست. تحریم های ترامپ یک‌جانبه هستند و با مخالفت دیگر امضاکنندگان برجام مواجه شده اند. در حقیقت، تنها آمریکا، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و اسرائیل هستند که از تحریم های جدید علیه ایران حمایت می کنند و این مساله احتمال موفقیت آنها را به شدت کاهش می دهد. و حتی اگر به صورت معجزه آسایی ایران با بازگشت به میز مذاکره موافقت کند، هیچ تضمینی وجود ندارد که «توافق اصلاح شده» حاصل به نفع اسرائیل تمام شود.

منبع: لوبه لوگ / مترجم: طلا تسلیمی