اشتباه اروپا در مقابله با تحریم های ترامپ علیه ایران

نویسنده: جان دیزارد

دیپلماسی ایرانی: می‌توان گفت کمیسیون اروپایی در تلاش برای ایجاد ابزار ویژه مالی موسوم به «ابزار با هدف خاص» به عنوان راهکاری برای ادامه تجارت با ایران، بدترین عملکرد را داشته است. هر زمانی که قرار باشد از تحریم‌ های اعمال شده از سوی یک کشور اجتناب شود، چنین کاری در سایه و به شیوه ای قابل انکار صورت می گیرد. 

اما فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا چنین کاری نکرد. او هر کارتی که می توانست در این بازی استفاده کرد: به دونالد ترامپ رئیس جمهوری ایالات متحده اهانت کرد و او را در ملاء عام خوار شمرد و یک کالای آماده برای تجارت و هدفی واضح برای محافظت از توافق هسته ای ایران موسوم به برجام را به طور عمومی معرفی کرد. بعد هم در ماه سپتامبر در کنفرانس خبری در مقابل مجمع عمومی سازمان ملل به نیابت از سران اروپایی چشم انداز شکل گیری ابزار ویژه مالی را مطرح کرد. اقدامی که کاملا به نفع اداره کنترل دارایی های خارجی در وزارت خزانه داری ایالات متحده و آژانس امنیت ملی بود و به آنها یک هدف برای پیگیری می داد. واقعا جا داشت که از فدریکا تشکر کنند.

در اروپا عده اندکی هستند که درک درستی از تجارت بین المللی با شرکایی نامحبوب یا دشوار داشته باشند و با این حال، از نظر همه عملکرد شورای اروپایی خیلی بد بود. از آن زمان به بعد مقامات ایران بارها نارضایتی خود را از «پیشرفت کند» اروپا در اجرای ابزار ویژه مالی اعلام کرده اند. علت نارضایتی ایران هم مشخص است. موارد استثنا و معافیت های موقت از تحریم های ایالات متحده آنقدری هست که امکان خرید کالاها و خدمات در ازای نفت را برای این کشور فراهم آورد. برای نمونه، ترکیه و عراق از تحریم های آمریکا علیه ایران معاف شده اند. تصور تجارت پنهانی در مرز عراق چندان غیر ممکن نیست؛ این اتفاق گهگاهی رخ داده است. یونان هم موفق شده معافیتی 180 روزه برای واردات نفت از ایران به دست آورد. احتمال اینکه یک پالایشگاه چینی مقداری از نفت ایران را مصرف کند و باقی را به بنزین که غیر قابل ردیابی است یا سوخت هواپیما تبدیل کند هم وجود دارد. همه این اقدامات از برنامه ساز و کار ویژه مالی اروپا پرمخاطره تر است؛ اما هرو گویادر وکیل کارشناس در زمینه بازرگانی در پاریس می گوید: «این اعلان عمومی (درباره ابزار ویژه مالی) دونالد ترامپ را نارحت کرده و شرکت های اروپایی را در معرض تحریم های فرا مرزی قرار داده است.»

دلیل اینکه کمیسیون اروپایی تا امروز نتوانسته میزبانی برای ابزار ویژه مالی پیدا کند هم همین است. هیچ یک از کشورهای اروپایی پیشنهاد میزبانی این نهاد جدید را مطرح نکرده و ساز و کار محزون مالی بین خطوط ریلی و فرودگاه ها سرگردان مانده بدون اینکه بتواند ملیتی برای خود بدست بیاورد، یک حساب بانکی یا حتی یک نام واقعی داشته باشد.

آمریکایی ها احتمالا چندان از این مساله که اتحادیه اروپا با استفاده از ابزار ویژه مالی چند صد تن پنیر غیر پاستوریزه را با بشکه های نفت ایران معامله کند، ناراحت نخواهند شد. آنها بر این باورند که این ابزار مالی برای انجام معاملات بزرگ تر مناسب نیست و اعلام طرح اروپایی را تنها یک لفاظی جسورانه برای نشان دادن همبستگی با ایران تا پایان دولت ترامپ می دانند. اما شرایط می توانست جور دیگری باشد. برخی مقامات آمریکایی معتقدند که دولت ترامپ باید از سلاح تحریم ها به صورت منطقی تری استفاده کند و اکثر آمریکایی ها با رفتار تحریک آمیز ترامپ مخالف هستند. پشتیبانی اتحادیه اروپا از برجام می توانست اعتبار بیشتری داشته باشد اگر که کمیسیون اروپایی به مشاوره ها بیشتری توجه می کرد و اهمیت کمتری برای «ارزش اظهار علنی» استراتژی تامین مالی تجارت خود قائل می شد.

اما حالا حتی اجراکنندگان خسته تحریم ها در وزارت خزانه داری هم برای مواجهه با اروپایی ها آماده هستند. یکی از افراد آگاه درباره این روند گفته بخش های متعددی در رابطه با تحریم ها وجود دارد که ظاهرا کمیسیون اروپایی به آنها توجهی نکرده است. ارسال کالا به ایران پیچیده است و عموما تجارت باید از مسیرهای غیر مستقیم صورت بگیرد. مساله بیمه و قراردادهای بیمه محموله های ارسالی هم وجود دارد. هر کدام از شرکت های بیمه که تحریم ها را نقض کنند، با مشکل مواجه خواهند شد.

در مجموع، باید گفت که ارزش و وزن این مفهوم که اروپا جایگزینی برای نظام تجاری مبتنی بر دلار خواهد داشت و کنترل بازارهای سرمایه توسط آمریکا، با یکدیگر متفاوت است. در حقیقت، اشبتاه اتحادیه اروپا اعلان عمومی چارچوبی بوده که به طور خاص به ایران مربوط می شود. خیلی بهتر بود اگر اتحادیه اروپا به جای این کار، حمایت قانونی و حقوقی لازم را برای نهادهای چندجانبه و متنوع فراهم می آورد. نمونه چنین ساز و کاری در تاریخ، «تاجران متقابل» یا «تاجران تعویضی» بوده که به صورت میانجی در مبادلات با بلوک شرق عمل می کردند. این شیوه با کنترل سرمایه اروپایی در دهه 1930 آغاز شد و تا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ادامه داشت و شرایط اعتبار دهی در بازارهای نوظهور در دهه 1990 را تسهیل کرد. از آن زمان تاکنون تجارت و جریان سرمایه توسعه یافته، اما قدرت آمریکا و قابلیت های نظارتی آن هم افزایش داشته است.

آنطور که ترامپ و پوپولیست های اروپایی می گویند، جهانی شدن به مشکل برخورده است. نسل جدید کارکنان شرکت ها و بانکدارها جهان تجارت و موانع سرمایه را به یاد نمی آورند. حق با موگرینی و بروکسل است؛ زمان ان رسیده که همه خود را برای مواجهه با جهانی با دیوارهای بیشتر (موانع) آماده کنند.

منبع: فایننشال تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34