اروپا در مواجهه با آمریکا بر سر ایران موفق می‌ شود؟

نویسنده: پیتر یاویس

دیپلماسی ایرانی: ایالات متحده از مدت ها پیش از قدرت اقتصادی و مالی خود برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی استفاده می کرده است. در اغلب موارد، این استفاده از ابزار اقتصادی و مالی با اختلال در فعالیت شرکت های خارجی همراه بوده و متحدان نزدیک ایالات متحده را خشمگین کرده است. اما اتحادیه اروپا هفته گذشته از طرح جدیدی برای خنثی کردن اقدامات آمریکا خبر داد.

فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفت که این بلوک یک «نهاد پرداخت های ویژه» ایجاد کرده است که در جهت محافظت از شرکت های غیر آمریکایی از اقدامات تنبیهی ایالات متحده علیه ایران، به کار گرفته خواهد شد. دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در ماه مه از توافق هسته ای با ایران خارج شد و از اعمال مجدد تحریم ها علیه این کشور خبر داد.

اما در ارتباط با طرح اتحادیه اروپا برای ایجاد یک سیستم انتقال پول برای کمک به ایران، سوالات بسیاری مطرح است: اینکه این نهاد می تواند به حفظ سطح معناداری از تجارت با ایران منجر شود؟ اینکه می توان از آن در برابر تدابیر تنبیهی مالی ایالات متحده محافظت کرد؟ اینکه برای عمل کردن آن واقعا به همکاری با روسیه و چین که دو دشمن بزرگ آمریکا به شمار می روند، نیاز است؟

مخاطرات برای هر دو طرف (ایالات متحده و اتحادیه اروپا) به شدت بالاست.

انتظار می رود دولت ترامپ با هر گونه تلاش برای حمایت مالی از ایران، مقابله کند. وزارت خزانه داری اخیرا اعلام کرده که تلاش های اروپایی را زیر نظر گرفته است: «ما اقدامات جایگزین را مورد بررسی قرار داده ایم تا در صورت نیاز در تحریم ها تغییراتی ایجاد کنیم و مطمئن هستیم که می توانی از هر گونه طفره رفتنی جلوگیری نماییم. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، هم ساز و کار جدید اروپایی را «سیاستی فاجعه آمیز» توصیف کرد.»

اما اتحادیه اروپا مصمم است که به ترامپ نشان دهد نمی تواند مهم ترین دستاورد سیاست خارجی بلوک اروپایی را نابود کند. دفاع از توافق هسته ای ایران فرصتی عالی برای این رویارویی محسوب می شود. اتحادیه اروپا نظام جدید مالی را به عنوان راهی برای حفظ تجارت با ایران و بعضا کمک به ممانعت از فروپاشی اقتصاد ضعیف این کشور، در نظر گرفته است.

این ساز و کار یک هدف ساده را دنبال می کند، اما اجرای آن به شدت دشوار خواهد بود: هدف این است که راهی برای شرکت ها برای انتقال پول به داخل و خارج از ایران فراهم شود تا زمانی که بانک های غربی از این کار سر باز می زنند، مورد استفاده قرار بگیرد. اما این عملکرد با شک تردید بسیاری مواجه است. برخی تحلیلگران معتقدند که اتحادیه اروپا احتمالا انتظار ندارد که این سیستم پرداختی به طور کامل نتیجه بدهد. بلکه بیشتر آن را واکنشی اروپایی در ترغیب ایران به ماندن در توافق هسته ای می دانند. 

اما برخی از دیگر تحلیلگران معتقدند ایالات متحده اشتباه می کند اگر تعهد اروپایی ها و به ویژه موگرینی را به حفظ برجام دست کم بگیرد. جیکوب فانک کرکگارد، از اعضای ارشد موسسه علوم اقتصادی بین الملل پترسون، گفت: «او کسی بود که از طرف اروپایی ها توافق هسته ای را به نتیجه رساند. ابزار پرداختی تنها یک حرکت نمادین سیاسی نیست. برای او مساله بسیار شخصی تر از این حرف هاست.»

شاید بزرگ ترین چالش برای اروپایی ها این باشد که شرکت های بزرگ غربی نیازی ابزار پرداختی به ایران ندارند، چرا که تجارتی با ایران نخواهند داشت. شماری از شرکت های چند ملیتی پس از آنکه ایالات متحده از توافق هسته ای ایران عقب نشینی کرد، از تجارت با این کشور دست کشیدند. برای این شرکت ها، مخاطرات مالی به مخاطرات برای وجهه آنها افزوده شده است. شرکت های چند ملیتی هنوز خاطره جرائم سنگین ایالات متحده علیه بانک های اروپایی به اتهام نقض تحریم‌ های ایران را از یاد نبرده اند.

در همین راستا، اتحادیه اروپا در روند ایجاد این نهاد پرداخت های ویژه احتمالا با یک مانع بزرگ مواجه می شود آن این است که بانک ها احتمالا حاضر نخواهند بود با این نهاد ارتباطی داشته باشند. بانک های مرتبط با این نهاد ممکن است به هدف اقدامات تنبیهی ایالات متحده تبدیل شوند و اگر بانک های غربی ارتباطی با این نهاد نداشته باشند، شرکت های اروپایی راهی برای وارد و خارج کردن پول در این مکانیزم پرداختی نخواهند داشت. مساله قابل اتکا و ایمن بودن مکانیزم پرداخت های ویژه هم مطرح است.

اما حتی اگر برخی شرکت ها از استفاده از این ساز و کار خودداری کنند، همچنان این احتمال وجود دارد که بلوک بتواند تجارت های مشتاق به استفاده از گزینه های جایگزین در انتقال پول را جذب کند. برخی شرکت های کوچک اروپایی احتمالا می توانند زمینه هایی را برای تجارت بیابند که آنها را به هدف تدابیر تنبیهی آمریکا تبدیل نکند. 

مخاطره این ساز و کار مالی برای ایالات متحده این است که به اتحادیه اروپا در کسب تجربه فعالیت در خارج از حوزه نفوذ مالی آمریکا کمک می کند و می تواند به بخشی همیشگی در سامانه های پرداختی بین المللی تبدیل شود.

منبع: نیویورک تایمز / مترجم: طلا تسلیمی