شرط بندی سنگین اروپا روی ایران

دیپلماسی ایرانی: پیش از آنکه دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا جلسه شورای امنیت سازمان ملل متحد را با موضع تسلیحات کشتار جمعی و ایران برگزار کند، رهبران اروپایی از تمایل خود به مخالفت با آمریکا در رابطه با ایران خبر دادند. این در حالی است که اتحادیه اروپا همچنان برای یافتن راه هایی برای خنثی سازی تحریم های ایالات متحده تلاش می کند که البته این تلاش ها چندان موفقیت آمیز نبوده اند.

روز دوشنبه، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از یک ابزار ویژه مالی برای تسهیل تجارت با ایران پس از اجرایی شدن دور بعدی تحریم های ایالات متحده در ماه نوامبر، خبر داد. دسترسی مجدد ایران به نظام مالی و تجاری جهانی، یک از محورهای اصلی در توافق هسته ای سال 2015 بود. موگرینی و سه شریک اروپایی امضا کننده برجام یعنی آلمان، فرانسه و بریتانیا از ماه مه که آمریکا از توافق هسته ای ایران خارج شده و از اعمال مجدد تحریم ها خبر داده، در صدد هستند تا مزایای تجاری مذبور را برای ایران حفظ کنند چراکه این مزایای تجاری مهم ترین عامل پایبندی ایران به برجام هستند.

اما آنچه در چند ماه اخیر آشکار شده این است که چنین تلاش هایی اساسا یک اشتباه دیپلماتیک خواهند بود. شرکت های اروپایی در فرار از تحریم های ایالات متحده و به رغم قانون انسداد اتحادیه اروپا که آنها را از عمل به خواسته های آمریکا باز می داشت، از ایران خارج شده اند. هر اندازه هم که دیپلمات های پر سر و صدای اروپایی از اقدامات دولت ترامپ شکایت کنند، اما بازهم دسترسی به بازار ایالات متحده برای آنها خیلی مهم تر از آن است که بتوانند نادیده اش بگیرند.

بروکسل هنوز نتوانسته یک بستر مالی قابل استفاده برای تجارت با ایران بیابد. طرح ها و پیشنهادهای مبهم برای برقراری ارتباط مستقیم بین بانک مرکزی ایران و همتایان اروپایی آن برای انتقال یورو با شک و شبهه هایی مواجه است چراکه بانک های مرکزی و وزارت های دارایی اروپایی نگران احتمال پولشویی در ایران هستند.

همین نگرانی ها بود که سبب شد هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان درصدد ایجاد جایگزینی اروپایی برای نظام جهانی سوئیفت برای رد و بدل پیام های تبادلات بین بانکی بر آید. احتمالا تحریم های ایالات متحده که هدف آنها قطع دسترسی بانک های ایرانی به بیشتر جهان است، به زودی شرکت سوئیفت که مقر اصلی آن در بلژیک و مبنی کار آن دلار است را نیز شامل خواهد شد. اما استفاده از جایگزینی برای سوئیفت احتمالا ردیابی تامین مالی تروریسم و پولشویی را برای اروپایی ها دشوار خواهد کرد.

هنوز شواهد و مدارک مستدلی وجود ندارد که از عملکرد بهتر ابزار با هدف ویژه پیشنهادی موگرینی نسبت به جایگزین اروپایی سوئیفت خبر دهد. موگرینی گفت کارشناسان فنی در حال کار بر روی جزئیات این طرح هستند، اما ابزار ویژه مالی که قرار است معاملات نفت ایران در برابر کالاهای خارجی را تسهیل کند، ممکن است در نهایت برای تجارت بدون استفاده از پول نقد، مورد استفاده قرار بگیرد. چنین راه حلی اگرچه به خنثی سازی تحریم های آمریکا علیه ایران کمک می کند، اما راه چندان ساده ای برای تجارت به شمار نمی آید. و مساله این است که ایالات متحده همچنان با آن مخالف خواهد بود.

سوال این است که اروپا چرا تا این اندازه به توافق هسته ای سال 2015 (حاصل شده در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما) پایبند است؟! سران اروپا هم می دانند که توافق نقص هایی دارد. امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه هم در سفر خود به واشنگتن و حتی در اظهاراتش در نشست شورای امنیت به نقص داشتن برجام اشاره کرد؛ به ویژه اینکه در این توافق به برنامه موشکی ایران و پیشروی های آن در زمینه نظامی رسیدگی نشده است و ایران را تنها برای مدت زمانی محدود از غنی سازی اورانیوم منع می کند. به نظر می رسد اروپایی ها اگرچه در برخی زمینه ها با ترامپ موافق هستند، اما نمی خواهند با او موافقت کنند.

ایران تا زمانی که از حمایت اروپایی ها برخوردار باشد، از مذاکره با دولت ترامپ خودداری می کند، اما مساله اینجاست که تنها تا زمانی که از حمایت اروپایی ها برخوردار باشد، به برجام پایبند می ماند. برخی از اروپایی ها فکر می کنند می توانند مدت زمانی شرایط را ادامه دهند تا دوره ریاست جمهوری ترامپ پایان یابد و آن گاه در سال 2021 توافقنامه هسته ای را با رئیس جمهوری جدید آمریکا مجددا به اجرا بگذارند. اما این شرط بندی سنگینی است، چراکه در هر دو حزب شمار مخالفان ایران زیاد است و در عین حال، همچنان این احتمال که ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آتی پیروز شود هم وجود دارد.

منبع: وال استریت ژورنال / مترجم: طلا تسلیمی