زرنگی اردوغان در برابر آمریکا

نویسندگان: آیکان اردمیر و مروه طاهرولو 

دیپلماسی ایرانی: دولت ترامپ به رغم همه اظهارات شدیدالحن خود درباره تحریم های ایران، در نهایت 5 نوامبر چندین کشور را از آنها معاف کرد. در این میان، مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در کاخ سفید از معافیت ویژه به ترکیه خبر داد که به معنای امکان ادامه خرید نفت ایران به رغم بازگشت تحریم ها بر بخش انرژی این کشور است. پومپئو گفت معافیت 8 خریدار نفتی ایران در پاسخ به درخواست های آنها به شرط کاهش قابل توجه خرید انرزی از ایران بوده است.

با این حال یک روز بعد از این اظهارات پومپئو، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه تحریم های ایالات متحده را اقدامی «امپریالیستی» نامید و گفت که با آنها مقابله می کند. اگر دولت ترامپ این سخنان اردوغان را جدی نگیرد، به دومین دولت آمریکایی تبدیل خواهد شد که در برابر ذکاوت اردوغان شکست می خورد.

ترکیه به انرژی خارجی وابسته است و نیمی از نفت (حدود 200 هزار بشکه در روز) و حدود یک پنجم از گاز مورد نیاز خود را از ایران وارد می کند. در سال 2012 که ایالات متحده ایران را هدف تحریم قرار داد (دور پیشین تحریم ها که با حصول برجام لغو شدند)، آنکارا برای گرفتن معافیت از واشنگتن واردات نفت ایران را به حدود 120 هزار بشکه در روز کاهش داد. این مرتبه هم ظاهرا ترکیه برای معافیت از تحریم ها واردات را به 129 هزار بشکه در روز کاهش داده است.

پیش از اظهارات شدید الحن اردوغان در روز 6 نوامبر، ترکیه سیگنال هایی فرستاده بود به این معنا که آماده است با تحریم های دونالد ترامپ همکاری کند. اوایل همین ماه، رویترز گزارش داد که یک شرکت خصوصی نفتی ترکیه موسوم به «پترول آفیسی» از دادن سوخت به هواپیماهای ایرانی در ترکیه خودداری کرده است. در ماه اکتبر هم یک منبع ترک به رویترز گفته بود که بزرگ ترین پالایشگاه این کشور برای معافیت از تحریم ها تلاش می کند، اما آماده است تا در صورت نیاز خرید از ایران را متوقف کند.

در زمان دولت اوباما، ترکیه پس از آنکه هزینه نفت و گاز ایران را به حساب های معاف از تحریم های آمریکا واریز کرد، برای اشخاصی که تحریم ها را دور می زدند امکان دسترسی به این حساب ها را فراهم آورد و آنگاه این مبالغ را به صورت طلا یا پرداخت برای صادرات غیرحقیقی به ایران بازگرداند. این طرح تنها در سال های 2012 و 2013 بالغ بر 13 میلیارد دلار برای تهران فراهم آورد.

دردسرهای این عملیات برای اردوغان همچنان ادامه دارد. در ماه ژانویه یک دادگاه فدرال در منهتن مهمت هاکان آتیلا، معاون «هالک بانک» ترکیه را به دلیل نقش او در نقض تحریم ها، مجرم دانست. انتظار می رود که وزارت خزانه داری هم جریمه سنگینی را برای این بانک دولتی ترکیه در نظر بگیرد و همین مساله به یکی از مشکلات در روابط آمریکا ترکیه تبدیل شده است. اردوغان فقط می خواهد که کل ماجرا از جمله تحقیقات احتمالی درباره نقض تحریم ها توسط ترکیه پایان یابد. محقق شدن این خواسته اردوغان چندان دور از ذهن نیست. ترکیه در نهایت در ماه اکتبر اندرو برانسون، کشیش آمریکایی را که دو سال در حبس خانگی بود، آزاد کرد. روز سوم نوامبر هم اردوغان در تماسی تلفنی با ترامپ درباره جریمه هالک بانک گفت و گو کرده است و همه شواهد از این مساله حکایت دارند که دو طرف احتمالا بر سر این مساله به توافق رسیده اند.

با این حال، تلاش های ترکیه برای منتفی کردن تحقیقات درباره دور زدن تحریم های ایران همچنان ادامه دارد. اگرچه آتیلا مجرم شناخته شده، اما وضعیت یکی دیگر از چهره های اصلی این پرونده یعنی رضا ضراب تاجر طلای ترکی-ایرانی هنوز نامعلوم است. ضراب پاییز گذشته در دقایق نهایی با دادگاه توافق کرد و از متهم اصلی پرونده به شاهد تبدیل شد و از آن زمان به اف بی آی در کشف موارد دیگر نقض تحریم های ایران در خاک ترکیه کمک می کند.

رئیس جمهوری ترکیه که بسیاری از اعضای پیشین کابینه دولت او در اجرای این طرح رشوه های سنگین گرفته اند، نگران اطلاعاتی است که ضراب احتمالا در اختیار بازرسان آمریکایی می گذارد. در محاکمه ترکیه ضراب را خائن دانسته و همه دارایی های او را توقیف کرده است. جالب آنکه دادگاهی در ترکیه اخیرا حکم دستگیری ضراب را به دلیل اقدامات غیرقانونی در اقامتگاهش در استانبول صادر کرده که این اقدام اولین مرحله در درخواست احتمالی ترکیه برای تحویل گرفتن ضراب از آمریکا به حساب می آید. ظاهرا اردوغان باور دارد که ترامپ به او چراغ سبز نشان داده است.

اگر آزادی برانسون و وعده ترکیه برای همکاری با تحریم های ایران در ازای موافقت ترامپ با درخواست های اردوغان درباره هالک بانک و ضراب صورت گرفته باشد، واشنگتن احتمالا خیلی زود از کرده خود پشیمان خواهد شد. اردوغان عمیقا باور دارد که می تواند بدون هیچ عواقبی به مخالفت با تحریم های آمریکا ادامه دهد و برای پوشش، به شرکای اروپایی دل بسته است.

آمریکا برای معافیت های ویژه منطق خود را دارد: نمی توان انتظار داشت که مشتریان وابسته به صادرات انرژی ایران به طور ناگهانی خرید خود را به صفر برسانند؛ این مساله برای بازارهای جهانی هم چندان خوشایند نیست و می تواند قیمت جهانی نفت را بالا ببرد که این مساله در نهایت به افزایش درآمد ایران می انجامد. اما برای اردوغان، معافیت از تحریم ها و تحکیم روابط با کاخ سفید به مثابه مجوزی برای زرنگ بازی خواهد بود. اگر ترامپ از تجارب دولت اوباما درسی نگرفته باشد، احتمالا خیلی زود همکاری آنکارا با تهران برای تاثیرگذاری بر استراتژی تحریمی خود را شاهد خواهد بود.

منبع: فارن پالسی / مترجم: طلا تسلیمی