احتمالا تنش ایران و آمریکا تشدید شود

گفت وگو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی - لایحه الحاق دولت ایران به کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم معروف به CFT امروز در صحن مجلس و پس از سخنان مخالفان و موافقان این طرح به رای گذاشته شد. بر این اساس CFT مورد موافقت نماندگان قرار گرفت و با این لایحه همه لوایح چهارگانه FATF  تصویب شد. دیپلماسی ایرانی برای بررسی وضعیت ایران در سایه تصویب لوایح چهارگانه این گروه مالی گفت وگویی را با محسن جلیلوند، کارشناس مسائل بین الملل ترتیب داده است که در ادامه می خوانید:

بعد از تمامی حواشی و کش و قوس ها بر سر تصویب لوایح FATF به خصوص لایحه الحاق ایران به CFT مجلس با تصویب آن همه لوایح این گروه مالی را تصویب کرد. در سایه مسئله آینده بانکی و دیپلماتیک ایران در عرصه جهانی چه اقتضائاتی پیدا خواهد کرد؟

قبل از پاسخ به این سوال باید گفت که آن چه امروز، هم در داخل مجلس و هم بیرون از مجلس در قالب حواشی برای تصویب لایحه الحاق ایران به CFT شکل گرفته بود نشان از اهمیت و حساسیت آن برای هر دو طیف موافق و مخالف آن دارد. ولی مسئله مهم اینجا است که به نظر می‌رسید که چه طیف موافق و چه طیف مخالف تصویب این لایحه چندان با جزئیات و تاثیرات خوب و بد آن بر مناسبات کشور آشنا نبودند و اکثر رفتارها، گفتارها و اقدامت بر اساس احساسات و سوگیری های سیاسی بود. در این میان به نظر می‌رسد امروز سخنان شفاف و روشن کننده آقای محمد جواد ظریف وزیر امورخارجه تا اندازه ای توانست به افزایش آگاهی نمایندگان و سمت و سوی دهی مناسب به افکار عمومی مجلس منجر شود. هر چند که برخی رفتارها و گفتارهای نمایندگان در مخالفت با این لایحه اساسا از منطق و تحلیل به دور بود. مسئله مهمی که در این میان باید به آن اشاره کرد این است که همان طور که آقای ظریف هم در مجلس امروز با اشاره کرد تصویب لوایح FATF قرار نیست همه مشکلات کشور ناشی از تأثیر تحریم‌ها را رفع کند، بلکه تصویب لوایح بستری خواهد بود برای کاهش فشارها و تعدیل محدویت های آمریکا با تحریم‌های بانکی. پس اگر لوایح FATF را هم نپذیریم و مضافا با تحریم روبه رو باشیم، مطمئنا شرایطی که برای کشور پیش می آید شاید بسیار بغرنج و بسیار سخت تر از آن چیزی شود که خود را برای آن آمداده کردیه ایم. از همین رو که مسئله پذیرش لوایح FATF با چراغ سبز نظام هم از قبل همراه بوده است. از طرف دیگر تصویب و واکنش مثبت ایران به لوایح FATF با درخواست ضمنی اتحادیه اروپا برای همراهی و حمایت قاره سبز از توافق هسته ای انجام شده است. لذا در سایه این نکات و در پاسخ به سوال شما باید گفت که تصویب این لوایح تا حدودی می‌تواند دلگرمی بیشتری برای اتحادیه اروپا در حمایت از ایران در مقابل تحریم‌های ثانویه آمریکا داشته باشد. اما آینده اقتصادی و بانکی ایران بعد از تصویب همه لوایح FATF به جلسه آتی این گروه در ۱۴ اکتبر باز می گردد.

اگر تصویب لوایح FATF با درخواست ضمنی اتحادیه اروپا بوده است، به نظر شما تصویب همه لوایح مد نظر این گروه مالی می تواند تضمینی بر حمایت همه جانبه اتحادیه اروپا از توافق هسته ای و پشتیبانی تمام قد در مقابل تحریم‌های ثانویه آمریکا باشد؟

فعلا تصویب لوایح FATF توانسته به عنوان یک عامل دلگرم کننده اتحادیه اروپا را در حمایت از برجام تشویق کند. در همان نشست نیویورک هم تصویب سه لایحه از چهار لایحه شرایط برای دستوردهای دیپلماتیک فراهم کرد. لذا با تصویب همه لوایح این حمایت ها بیشتر خواهد شد. اما این که انتظار داشته باشیم رفتار تهران در قبال FATF به عنوان یک برگ تضمین و چک سفید امضای اتحادیه اروپا در حمایت از ایران و برجام برای همیشه عمل کند باید گفت که این مسئله به دور از واقعیت است. تا به این لحظه قاره سبز سعی داشته ما بین تهران و واشنگتن به عنوان یک میانجی عمل کند. اگر چه در برخی از موارد اتحادیه اروپا در تقابل با نظرات کاخ سفید عملکرد خوبی را از خود نشان داده است. اما این که در آینده نیز این عملکرد ادامه داشته باشد، باید منتظر اتفاقات آتی در عرصه دیپلماتیک بود. اکنون حضور ایران در لیست سبز می‌تواند تا حدودی فشار و حساسیت پرونده ایران را در مسئله تروریسم را کاهش دهد. خوب با چنین شرایطی می‌توان انتظار داشت که موانع برای حمایت از تهران در جامعه جهانی با تسهیل بیشتری انجام گیرد. مضافا این که شفافیت مالی ایران در بازارهای جهانی و همچنین شبکه پولی و بانکی می‌تواند بسیاری از اتهامات را از ایران دور کند.

با توجه به اینکه مدل پیشنهادی اتحادیه اروپا برای حمایت از برجام و تداوم روابط اقتصادی با ایران در دوران تحریم های ثانویه با عنوان SPV اساسا یک مدل بورس است، نیاز تهران برای تصویب لوایح FATF در این شرایط چیست. چرا که به نظر می رسد این مدل نوعی مدل نفت در برابر کالا باشد چون در این مدل از طریق ایران هیچ گونه پولی رد و بدل و جابه‌جا نمی‌شود؟

ببینید مسئله مهم این است که ما باید به هر طریقی که شده از تحریم های ثانویه عبور کنیم، حال با تصویب لوایح FATF بخشی از چالش‌های ایران حل و قطعا از میان خواهد رفت. قرار نیست که حضور ایران در لیست سبز FATF تنها و تنها در مناسبات پولی و بانکی ایران با اتحادیه اروپا کارساز باشد. اگر چه مدل SPV مدلی است که از طریق اتحادیه اروپا پیشنهاد شده است اما همه مراودات ایران که با اتحادیه اروپا نیست. از طرف دیگر FATF بر همه مناسبات پولی و بانکی همه کشور ها نظارت دارد. بنابراین ما باید برای توسعه مناسبات اقتصادی و تجاری خود با همه مناطق جهان به خصوص کشورهای همسایه دست به تصویب این لوایح می زدیم. 

با این شرایط رفتار تهران توانسته اقتضائات زمین بازی را عوض کند. به نظر شما در سایه مسئله واکنش واشنگتن چه خواهد بود؟

به سوال بسیار مهم اشاره داشتید به نظر می‌رسد رویه ای که ترامپ در این دو سال در پیش گرفته است رویه ای بوده که نمی توان آن را بر اساس معیارهای دیپلماتیک و سیاست خارجی ارزیابی کرد تا از دل آن دست به پیش بینی زد. رفتارهای غیرقابل انتظار کاخ سفید امکان هرگونه تحلیل درست و منطقی را از کارشناسان می گیرد چرا که هیچ کدام از اقدامات کاخ سفید در این مدت بر اساس منطق سیاسی و دیپلماتیک نبوده است. با این وجود به نظر می رسد با تصویب تمام لوایح اف FATF که یک چراغ سبز و عامل دلگرم‌کننده اتحادیه اروپا برای حمایت از ایران در مقابل تحریم های ثانویه باشد، شاید آمریکا بخواهد که زمین بازی را عوض کند. در این رابطه من بر این باورم که مسئله اساسی باید در آینده بعد از تحریم‌ها تحلیل شود. به عبارت دیگر باید دید در اعمال تحریم های ثانویه چه اتفاقاتی روی خواهد داد. اگر ایران در مقابل تحریم ها مقاومت کند ما را با دو گزینه مواجه خواهیم شد؛ اول عقب نشینی کاخ سفید و دوم احتمال حمله نظامی. با توجه به رفتار ترامپ به نظر گزینه دوم چندان دور از ذهن نیست. فعلا تصویب لوایح FATF تا حدودی مانور عمل کاخ سفید را گرفته است. از طرف دیگر باید گفت که این یک اشتباه راهبردی است که ما فرض کنیم مشکل ما فقط با ترامپ است. چه ترامپ باشد و چه نباشد شرایط روابط تهران - واشنگتن شرایط خوبی نیست. لذا ما باید به سمتی پیش رویم که بتوانیم در سایه اقدامات خود جامعه جهانی را با خود همسو کنیم. در این راستا ما با دو مقوله مواجه هستیم، یک رفتار و دو استراتژی آمریکا. شاید با آمدن و رفتن روسای جمهور آمریکا رفتار کاخ سفید و واشنگتن در قبال تهران عوض کند، اما یقین بدانید استراتژی ایالات متحده در طول این سال‌ها تغییر چندانی پیدا نکرده است. پس تصویب لوایح FATF توانسته گام موثری در تقابل با این استراتژی برای ایران باشد.