ترامپ باید نگران اصلاحات عربستان سعودی باشد

جان حناح

دیپلماسی ایرانی: برای آن دسته از افرادی که حامی سر سخت اصلاحات بی سابقه شاهزاده سعودی، محمد بن سلمان بوده اند، چند ماه گذشته، مایه نگرانی آنها بوده است. یک جریان ثابت از اخبار بد وجود داشته و خبرهای خوب کمتر شده است. کسانی که فکر می کردند فرایند وارد شدن عربستان به قرن 21 ام، به آرامی انجام خواهد شد و هیچ افت و خیزی نخواهد داشت، فقط خودشان را گول زده اند. اما اکنون به اندازه کافی علائم هشدار دهنده برای دولت ترامپ وجود دارد تا حواسشان را بیشتر جمع کنند و از آن مهم تر اقدامات بیشتری برای محدود کردن برخی از تمایلات محمد بن سلمان که چندان سازنده نیستند، اتخاذ کنند.

آخرین نشانه از دردسرها، به تعویق انداختن واگذاری سهام شرکت نفت آرامکو، متعلق به دولت عربستان به بخش عمومی است. اگر چه وزیر انرژی عربستان اعلام کرده دولت متعهد به فروش 5 درصد از سهام آرامکو است و هر زمان وقتش برسد این کار انجام خواهد شد.

نگرانی شاهزاده ها، بانک دارها و مدیران اجرایی آرامکو این است که هر گونه واگذاری به هر یک از بورس های بزرگ دنیا، مستلزم افشای معاملات مالی آرامکو است که احتمالا باعث برملا شدن خلاف ها و ضعف هایی خواهد شد که اعتبار نه تنها شرکت بلکه خاندان سلطنتی را زیر سوال خواهد برد.

از دید ناظران این لغو واگذاری سهام، ضربه ای بزرگ به اعتبار جنبش اصلاحی محمد سلمان است. چون وی ادعا کرده بود که ارزش این شرکت 2 تریلیون دلار است و از آن 100 میلیارد دلاری که از فروش سهام به دست می آید می خواهد برای هزینه های بالای برنامه چشم انداز 2030 استفاده کند و از این طریق وابستگی اقتصاد را به نفت کاهش دهد و آینده ای بر اساس نوآوری، تکنولوژی و یک بخش خصوصی فعال بسازد.

به علاوه قرار دادن سهام آرامکو در یکی از بزرگترین بازار های بورس دنیا قرار بود نشان دهنده تمایل پادشاهی به پیروی از استانداردهای غربی از جمله شفافیت، پاسخگویی و حاکمیت قانون باشد.

محمد بن سلمان برای پوشاندن این ضعف واگذاری سهام، ادعا کرد که آرامکو در عوض میلیاردها دلار از وام خارجی که برای خریدن بیشترین میزان از سهام شرکت پتروشیمی سابیک، گرفته شده بود را تقبل کرده است.

مسئله فروش سهام آرامکو شاید مهم ترین ایراد اصلاحات سعودی طی شش ماه گذشته باشد، اما تنها ایراد هم نبوده است. تنها چند هفته قبل از رفع ممنوعیت رانندگی خانم ها، تعدادی از فعالان برجسته حقوق زنان که مدت ها برای ایجاد تغییرات تلاش می کردند، دستگیر شدند. اتهام آنها تلاش برای بی ثبات کردن پادشاهی و خدشه دار کردن انسجام ملی اعلام شده است.

واکنش تند پادشاهی به چند پست توییتر وزیر امور خارجه کانادا که با ملایمت از دستگیری دو فعال دیگر در اوایل آگوست انتقاد کرده بود، شرایط را بدتر کرد. عملا یک شبه، عربستان سفیر کانادا را اخراج کرد، پروازها به کانادا را لغو کرد، به دانشجویان سعودی در کانادا دستور داد به خانه برگردند و سرمایه گذاری در کانادا را متوقف کرد. از دید مخاطبان غربی، به ویژه طبقه سرمایه گذار، این واکنش تند باعث قوت گرفتن این تفکر شد که محمد بن سلمان به جای اینکه یک اصلاح کننده تاریخی باشد، یک دیکتاتور بی فکر است.

در طول دو سال گذشته حجم عظیمی از سرمایه از عربستان خارج شده است. حدود 80 میلیارد دلار در سال 2017 و 65 میلیارد دیگر برای امسال اعلام شده است. بر اساس گزارش ها اگر دولت عربستان جا به جایی پول را محدود نمی کرد، این رقم بالاتر می رفت. 

خروج سرمایه با افول سرمایه گذاری همزمان شده است. بر اساس گزارش ها، در سال 2017 میزان سرمایه گذاری جدید خارجی به پایین ترین سطح در 14 سال گذشته رسیده بود.

در سال 2016 این میزان سرمایه گذاری خارجی، بیش از 80 درصد کاهش پیدا کرد و از 7.5 میلیارد به 1.5 میلیارد دلار رسید و چشم انداز جذب 18.7 میلیارد دلار سرمایه خارجی تا سال 2020 را به یک رویا تبدیل کرد. حتی جذب سرمایه کشورهایی مانند عمان و اردن که اقتصادهایی بسیار ضعیف تر از عربستان دارند در سال گذشته بیشتر از عربستان بوده است.

همان طور که این مشکلات روز افرون نگران کننده به نظر می رسد، واکنش صحیح از جانب واشنگتن این نیست که از محمد بن سلمان و چشم انداز 2030 اش صرف نظر کند. هنوز هم این مسئله مطرح است که اگر عربستان اصلاحاتش را به درستی انجام دهد، بسیار به نفع امریکا خواهد بود. محمد بن سلمان با تمام ایراداتش، در سال های اخیر اقدامات روشنفکرانه بی سابقه ای انجام داده است که زمانی غیر قابل تصور بود. اهمیت این اقدامات نباید نادیده گرفته شود. محمد بن سلمان با سرعتی نفس گیر تغییرات پیشگامانه ای را برای مبارزه با ایدئولوژی افراطی انجام داده است، به زنان قدرت بخشیده، محدودیت های فرهنگی را کمتر کرده، از یارانه هایی که باعث هدر رفت بودجه می شد کاسته و مالیات اعمال کرده است. او قطعا با این اقدامات خشم و دشمنی گروه های بومی قدرتمند، به ویژه در خاندان سلطنتی و نهادهای مذهبی وهابی را برانگیخته است. سیاست داخلی او بدون شک واقعی و پیچیده است. تشخیص اینکه کی باید به پیش رفت و کی عقب نشینی کرد، کی با دشمن به مقابله برخواست و کی او را باید راضی کرد، قطعا دشوار است. بالاخره در چنین شرایطی اشتباه اجتباب ناپذیر است.

منبع: فارین پالسی / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33