واکاوی تفاوت رفتار مردم ترکیه و ایران در حمایت از ارزش لیر و ریال

در میان سوالات مجری برنامه روز یک‌شنبه "حالا خورشید" از محمد جواد ظریف یکی از پرسش‌های مطرح شده چرایی رفتار متفاوت مردم ترکیه و ایران در حمایت از پول ملی دو کشور بود، پرسشی که براساس واکنش وزیر امورخارجه و پاسخ وی مبنی بر نمایشی بودن این اقدام، چندان خوشایند وزیر نبود.

به گزارش ایسنا ، در پی نوسانات شدید بازار ارز و طلا در طی چندماه گذشته ، محمدباقر نوبخت، سخنگوی پیشین دولت در اوایل تیرماه  در نشست هفتگی خود با خبرنگاران  با بیان این که دولت که به دنبال تقویت پول ملی است  و در این ارتباط نیاز به حمایت ملی دارد، از ایرانیانی که خارج از ایران زندگی می‌کنند، خواست "ارز" خود را به ایران بیاورند و  از ایرانیان داخل کشور نیز خواست که ارز و طلای" خود را به بازار تزریق کنند. در خواستی که با استقبال مردم  روبرو نشد و حتی عده ای طعنه وار از دولت خواستند که به جای مطرح کردن چنین درخواستی ،  با همکاری قوه قضاییه و دیگر نهادهای نظارتی به صورت جدی تر با مفاسد اقتصادی و مافیای ارز و سکه به وجود امده در کشور مبارزه کنند .

در اواسط مرداد ماه در پی کاهش مجدد ارزش لیر در ترکیه به واسطه فشارهای آمریکا و افزایش تنش بین آنکارا و واشنگتن، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه از شهروندان کشورش خواست تا به منظور حمایت از پول ملی ترکیه طلاها و دلارهای خود را بفروشند، این درخواست اردوغان با استقبال تعدادی از مردم این کشور روبرو شد و آنها در برابر صرافی‌ها برای فروش طلا و  دلارهای خود و تبدیل آن به لیر صف کشیدند و حتی به صورت نمادین اقدام به اتش زدن دلار کردند.

روز یکشنبه محمد جواد ظریف که به مناسبت هفته دولت در برنامه صبحگاهی حالا خورشید حضور پیدا کرده بود ، در پاسخ به این سوال رشید پور که به نظر وی چرا درهنگامی که ارزش پول ایران کاهش پیدا کرد مردم ایران به مانند ترکیه در صحنه برای تبدیل دلار  و طلاهای خود به پول ملی کشور در صحنه حضور پیدا نکردند گفت: این  به صورت نمایشی بود .

 این صحبت ظریف با واکنش رشید پور مواجه شد چنان که وی از وزیر امور خارجه پرسید:  چرا این رفتار نمایشی در داخل کشور ما رخ نداد و مردم حتی اگر نمایشی باشد در صحنه حضور پیدا نکردند؟ آیا این نشان دهنده فاصله بین مردم و سیاست‌مداران نیست  که وی در پاسخ گفت: در زمان جنگ ما این رفتار را از سوی مردم شاهد بودیم . مردم ما هر وقت احساس کرده‌اند که کشور با خطر روبه‌رو است در صحنه حضور پیدا کردند. آمریکایی‌ها یک جنگ اقتصادی را علیه ایران سامان داده‌اند و مهم این است که مردم و جناح‌های سیاسی در این جنگ اقتصادی بازی نکنند و وارد آن نشوند .

ظریف  ادامه داد: نمی‌توان انتظار داشت در شرایطی که مردم فساد را در کشور می‌بینند همانند دوران جنگ در صحنه حضور پیدا کنند . در اینجا لازم است که ما یک نوع بازگشت به خویشتن خویش داشته باشیم و بررسی کنیم که چه شده است  که از میزان ایثار مردم کم شده است . ولی من همچنان معتقدم که مردم در همه بزنگاه‌ها علی‌رغم همه مشکلات به صحنه می‌آیند و اگر احساس کنند تمامیت ارضی و حاکمیت ملی آنها به خطر  افتاده برای دفاع در صحنه حضور پیدا خواهند کرد.

گرچه ظریف به صورت ضمنی یکی از دلایل کاهش ایثار مردم در دوران کنونی را وجود فساد در کشور که منجر به بی‌اعتمادی مردم نسبت به حاکمیت شده است عنوان کرد ولی قطعا در بررسی تفاوت رفتار هر چند نمایشی مردم ترکیه و مردم ایران در واکنش به کاهش ارزش پول ملی کشورشان به موضوعات دیگر نیز باید توجه کرد.

در همین چارچوب یک کارشناس آشنا به مسائل  ترکیه ، در مورد علت همراهی مردم ترکیه با دولت این کشور در راستای انجام اقداماتی جهت حمایت از پول ملی این ترکیه (لیر)، اظهار کرد: در ترکیه در چند روز اول اجماع مشخصی در مورد علل فشار وارده به اقتصاد ترکیه به وجود آمد و این باعث شد که مردم برای حمایت از لیر و اقتصاد این کشور وارد عرصه شوند.

رحمان قهرمان‌پور در  گفت‌وگو با ایسنا در پاسخ به این سوال مبنی بر این‌که بعد از اختلاف به وجود آمده بین ترکیه و آمریکا و سقوط ارزش لیر و درخواست اردوغان از مردم این کشور جهت حمایت از پول ملی ترکیه، مردم این منطقه اقدام به فروش دلار و طلای خود برای تقویت لیر کردند. این درحالی است که اردوغان در ترکیه مخالفان جدی دارد که نمود  آن را در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری این کشور مشاهده کردیم،  با توجه به این موضوع  علت حمایت مردم ترکیه از دولت این کشور در مقطع کنونی چه بود ؟ و چرا این  حرکت در ایران رخ نداد علی‌رغم این‌که برخی از مسئولان  از مردم   چنین درخواست مشابهی را کرده بودند؟ تصریح  کرد: باید به این نکته توجه داشت که اردوغان علی‌رغم این‌که مخالفان زیادی در ترکیه دارد در عین حال از یک کاریزما نیز برخوردار است واقعیت این است که در 10 سال اخیر به صورت مشخص جامعه ترکیه به سمت دو قطبی شدن حرکت کرده و یک جناح به صورت جدی و عملی طرفدار اردوغان است و جناحی دیگر مخالف آن.

وی با بیان این‌که البته به نظر می‌رسد که در مورد اقدام مردم ترکیه در حمایت از ارزش پولی این کشور و اقدام آنها برای فروش دلارهای خود کمی در رسانه‌های ما بزرگنمایی شده است، ادامه داد: فراموش نکنیم که بعد از کودتای 2016 دولت ترکیه دچار مشکل اقتصادی شد و اردوغان از مردم درخواست کرد که از اقتصاد این کشور حمایت کند، ولی آن موقع چنین استقبالی صورت نگرفت.

این استاد دانشگاه با اعتقاد بر این‌که در این موضوع تحریک احساسات ناسیونالیستی مردم ترکیه تحریک شد، تصریح کرد: ترامپ آمرانه در توییتی به ترکیه دستور داد که باید فلان کار را انجام دهد. در پی این توییت مردم ترکیه احساس کردند که در این موضوع بحث آقای اردوغان نیست، بلکه بحث موضوع خود ترکیه است و آنها این موضوع را فراتر از دعوای اردوغان و ترامپ دیدند.

قهرمان‌پور با بیان این‌که در ترکیه حس ناسیونالیست سرزمینی مبتنی بر آناتولیسم در مردم ترکیه وجود دارد، خاطر نشان کرد: این حس در تعداد زیادی از احزاب سیاسی در ترکیه به صورت جدی دنبال می‌شود و در حزب‌های محدودی که حامی کردهاست چنین موضوعی وجود ندارد.

وی با بیان این‌که مردم ترکیه در قضیه اخیر احساس کردند که ترامپ به نوعی به ترکیه و مردم آن بی‌احترامی کرده است نه فقط به اردوغان، خاطرنشان کرد: در همین چارچوب یک موجی از پایین و در بین توده مردم با استفاده از نقش رسانه‌ها در تولید دانش بی‌طرف به وجود آمد و از دیگر سو با توجه به ائتلاف اردوغان با حزب حرکت ملی، وی توانست این موج را از بالا تشدید کند و بر موجی که از پایین شکل گرفته بود سوار شود. در همین چارچوب این دو جریان با یکدیگر همسو شدند.

این استاد دانشگاه با بیان این‌که در این میان نقش قطر و تصمیم آن برای سرمایه‌گذاری چندین میلیاردی در ترکیه نیز مهم بود، ادامه داد: در پی ایجاد چنین موج‌هایی عده‌ای از مردم در راستای حمایت از اقتصاد این کشور اقدام به فروش دلار و طلاهای خود کردند، در حالی که همان طور که اشاره شد بعد از کودتای 2016 چنین حرکتی از سوی مردم رخ نداد.

وی با بیان این‌که این موضوع در مورد کشور ما متفاوت است و مقایسه آنها با یکدیگر درست نیست، اظهار کرد: در کشور ما همه چیز با هم رخ داد. آمریکا از برجام خارج شد، قیمت دلار افزایش پیدا کرد، فشار صرافی‌ها در امارات تشدید شد و اینها همه باعث شد که مردم نتوانند به یک اجماع در مورد علت مسائل رخ داده در کشور دست پیدا کنند. عده‌ای از مردم این مسائل را معطوف به تحریم‌های آمریکا و خروج این کشور از برجام دانستند. عده‌ای نیز گفتند که دلال‌ها در این زمینه موثر بودند و تعدادی نیز با توجه به رانت‌ها و فسادهای موجود گفتند عده‌ای آمدند، بردند و خوردند. ولی در مورد ترکیه همان‌طور که اشاره شد 60-70 درصد مردم به این نتیجه رسیدند که فشار به وجود آمده در راستای کاهش ارزش پول این کشور به خاطر فشار ترامپ است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به تعدد رسانه‌ها در ترکیه خاطرنشان کرد: در این کشور شبکه‌های خبری 24 ساعته پرنفوذی وجود دارد که به واقع در شکل‌گیری افکار عمومی و دادن دانش بی‌طرف به مردم نقش دارند. مردم به آنها اعتماد دارند ولی ما از این مزیت در کشورمان برخوردار نیستیم. اکثر رسانه‌ها رسمی هستند و مردم نیز عموما به این رسانه‌ها به مانند دیگر افکار عمومی دیگر کشورها بی‌اعتماد هستند و معتقدند که فقط نظرات حاکمیت را منعکس می‌کنند، بنابراین باید گفت نبود عرصه عمومی و رسانه‌ بی‌طرف یکی از دلایلی است که این اجماع در بین مردم ایران شکل نگرفت که علت اتفاقات رخ داده چیست.

قهرمان‌پور در همین زمینه ادامه داد: این در حالی است که در ترکیه از همان ابتدا حتی خیلی از کارشناسان منتقد اردوغان در تهدیدهای خود این موضوع را از عملکرد اردوغان تفکیک کردند و فشارهای آمریکا به ترکیه را برجسته کردند. فعالان عرصه عمومی دانش بی‌طرفی را تولید کردند و این باعث شفافیت در افکار عمومی در مورد اتفاقات رخ داده شد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که برخی بی‌اعتمادی مردم ایران به ساختار را موضوعی می‌دانند که مردم برای حمایت از ارزش پول ملی کشور به صحنه نیامدند، گفت: این بی‌اعتمادی در ساختار ترکیه نیز وجود دارد. مثلا در عراق ما شاهد شدیدترین تشدد آرا هستیم و در مورد کمترین موضوعی یک اجماع حداقلی در این کشور به وجود می‌آید. این موضوع نشان می‌دهد که توسعه‌یافتگی جوامع نسبت مستقیمی به تولید دانش بی‌طرف در آن جوامع دارد. وقتی دانش بی‌طرف تولید شود مردم اعتماد می‌کنند و براساس آن اعتماد رفتار می‌کنند.

وی در پاسخ به این سوال که برخی معتقدند که اگر در کشور ما یک اجماع حداقلی نیز در ارتباط با این موضوع به وجود آمده بود، باز هم مردم به صحنه نمی‌آمدند چرا که فردیت در طی این سال‌ها به خاطر برخی از مشکلات و بی‌اعتمادی به حاکمیت در بین مردم افزایش پیدا کرده، تصریح کرد: من فکر می‌کنم اگر یک اجماع حداقلی صورت گرفته بود، حداقلی از مردم به صحنه می‌آمدند و در راستای حمایت از پول ملی اقداماتی را انجام می‌دادند که در رسانه‌ها منعکس می‌شد. ولی اگر مردم کاری انجام ندادند من فکر می‌کنم به دلیل عدم شکل‌گیری اجماع و عدم شفافیت علل رخ داده وضعیت کنونی بود. در جامعه ما خیلی از مسائل پا در هوا و معلق می‌ماند که این موضوع نیز شامل آن می‌شود. قطعا در چنین فضایی نیز نمی‌توان تصمیم مشخصی گرفت.