آغوش گشوده تهران، مسکو و دمشق به روی اردوغان

نویسنده: جیم ادواردز

دیپلماسی ایرانی: فروپاشی ترکیه اتفاق غیرممکنی نیست. ارزش لیر به شدت سقوط کرده و نرخ تورم به 15 درصد رسیده و در حال افزایش است. اقتصاد ترکیه ممکن است وارد یک دوره رکود شود. دونالد ترامپ تحریم های اقتصادی علیه این کشور اعمال کرده چون رجب طیب اردوغان حاضر نشده کشیش آمریکایی را که در ترکیه در حبس خانگی به سر می برد، آزاد کند و به آمریکا تحویل دهد.

آشفتگی های اخیر اقتصادی ترکیه که بلافاصله بازارهای سهام اقتصادهای نوظهور، اروپا و وال استریت را نیز دگرگون ساخت، اهمیت ترکیه در اقتصاد جهانی را به خوبی نشان داد؛ اما شکی نیست که این کشور از نظر استراتژیک و نظامی نیز اهمیت زیادی دارد. ترکیه پل بین غرب دموکراتیک و صلح آمیز و شرق درگیر در جنگ است.

تنها نیم نگاهی به نقشه برای دریافتن دلیل وحشت عمومی در غرب از افت شدید ارزش لیر کافی است. ترکیه از سمت غرب با یونان و بلغارستان مرز دارد که هر دو از اعضای اتحادیه اروپا هستند. چند سال پیش حتی ترکیه که یکی از اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است نیز قصد پیوستن به اتحادیه اروپا را داشت. در آن سوی مرزهای دیگر ترکیه گرجستان، ایران، عراق، سوریه، ارمنستان و نخجوان قرار دارند. ترکیه تنها مانع فیزیکی است که از رسیدن گروه های تروریستی همچون داعش به یونان جلوگیری می کند و مانع از دسترسی روسیه به بلغارستان می شود. به همین دلیل است که ترکیه بزرگ ترین پایگاه نظامی را در اروپا دارد؛ غرب می خواهد ترکیه قدرتمند و باثبات باشد.

همین مساله هم دو اقدام اخیر اردوغان را نگران کننده می سازد. رئیس جمهوری ترکیه روز یکشنبه با انتشار مقاله ای در نیویورک تایمز واکنشی شدیدالحن به تحریم های اقتصادی ایالات متحده نشان و هشدار داد که ترکیه گزینه های دیگری هم برای دوستی دارد و می تواند به دنبال دوستان و متحدان جدید باشد. از سوی دیگر، اردوغان افزایش نرخ بهره را اقدامی شیطانی می داند و بانک مرکزی ترکیه که تحت کنترل اوست تاکنون از افزایش نرخ بهره برای کنترل بحران در بازار مالی، خودداری کرده است.

از دیدگاه اقتصادی، باتوجه به واکنش بازارهای نوظهور، اروپا و حتی وال استریت به سقوط شدید ارزش لیر در معاملات روز جمعه و افت ارزش سهام در بازار ترکیه، بحران مالی در این کشور می تواند در بازارهای بین المللی آشفتگی ایجاد کند. در شرایط موجود، بزرگ ترین و ساده ترین اسلحه ترکیه برای کنترل بحران کنونی نرخ بهره است و اردوغان هیچ تمایلی به استفاده از آن ندارد.

از دیدگاه استراتژیک یا نظامی، تمایل اردوغان به یافتن دوستان جدید حتی نگران کننده تر از بی میلی او به افزایش نرخ بهره است. ترکیه به ناگاه با ایران، سوریه و در آن سوی دریای سیاه با روسیه، نقاط مشترک زیادی پیدا کرده است. اولین مورد هم این است که همه این کشورها از تحریم های ایالات متحده رنج می برند.

سوال این است که غرب واقعا می خواهد ترکیه به سمت ایران، سوریه یا روسیه بچرخد؟ چون اگر غرب نتواند برای جلب توجه اردوغان راهی بیابد، این محتمل ترین نتیجه شرایط کنونی خواهد بود.

اگر اردوغان به استفاده از نرخ بهره برای تحت کنترل درآوردن بحران لیر استفاده نکند یا ایالات متحده بر حفظ تحریم های کنونی یا حتی تشدید آنها اصرار ورزد، بدترین سناریو برای غرب چندان غیرممکن نخواهد بود: ممکن است دولت ترکیه نتواند دستمزد نیروهای ارتش را که کنترل مرزها را بر عهده دارند، بپردازد؛ یا اینکه برای رهایی از مشکلات کنونی درصدد یافتن دوست های جدیدی برآید. در هر دو حالت، غرب دیگر نمی تواند از موقعیت استراتژیک ترکیه به عنوان سدی فیزیکی بین خودش و ناآرامی های خاورمیانه استفاده کند.

منبع: بیزینس اینسایدر / مترجم: طلا تسلیمی