پشت پرده بهبود روابط حماس و ایران

عدنان ابو عامر

دیپلماسی ایرانی: شانزدهم ژوئیه، سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، قرار بود ویدئو کنفرانسی در غزه داشته باشد. در آخرین لحظات، سخنرانی او لغو و یکی از دیگر سرداران غلام حسین غیب پرور، علی رغم مشکلات فنی که مسئولین برگزاری اعلام کردند به خاطر پارازیت انداختن اسرائیل بوده است، به عربی از تهران صحبت کرد.

رهبران حماس و جهاد اسلامی، که قرار بود در مراسم حضور داشته باشند، پیش از مراسم آمدنشان را کنسل کردند. بالاترین مقام حماس که در کنفرانس حضور پیدا کرد، اسماعیل رضوان، رئیس اوقاف، بود. جمیل مظهر از جبهه ی خلق آزادی فلسطین نیز در بین حضار بود.

این کنفرانس آخرین رخداد از مجموعه تحولات اخیر است که نشان دهنده ی بهبود روابط بین حماس و ایران، پس از سال ها اختلاف بر سر قیام مردم سوریه است. در سال 2012 حماس تصمیم گرفت از مخالفان سوریه حمایت کند که به طبع منجر به قطع رابطه با دمشق و تهران شد.

حالا، پس از شش سال، تغییراتی که در منطقه به وجود آمده است، منجر شده که این دو متحد سابق روابطشان را از سر بگیرند. اما به یک سری دلایل بازگشت به روابط گرمی که قبل از سال 2011 داشتند، دشوار خواهد بود.

چرا حماس به فکر بهبود روابط است؟

یکی از دلایلی که حماس به دنبال بهبود روابط با ایران است، به خاطر کمبود نقدینگی است. این مسئله به علاوه ی تخریب تونل های قاچاق حماس به سینا توسط ارتش مصر، که یکی از منابع اصلی درآمد حماس بود و افزایش فشار اسرائیل در محاصره ی نوار غزه و تصمیم مقامات فلسطینی در قطع بودجه ی حقوق و مزایای کارمندان دولتی، همگی باعث سرعت بخشیدن به بحران مالی در غزه شده است. بنابراین خشم مردم رو به افزایش است و حماس به شدت در تلاش است تا منابع مالی جایگزینی پیدا کند.

از زمان آغاز بهبود روابط، در اواسط سال2017، صحبت های زیادی در مورد ادامه ی حمایت های مالی ایران از جنبش، البته با میزان کمتری نسبت به قبل از سال 2012، وجود داشته است. هیچ اطلاعات موثقی در مورد میزان این حمایت های مالی وجود ندارد.

با این حال ایران اکنون با بحران اقتصادی روبه رو است، ارزش پول رایجش به شدت در حال کاهش است، سرمایه گذاران خارجی به خاطر ترس از تحریم های آمریکا در حال خروج هستند و قرار است میزان فروش نفتش در ماه های پیش رو به شدت کاهش پیدا کند. در همین حال، تهران در حال حمایت مالی متحدانش در لبنان و عراق است و متحمل هزینه های بالای جنگ سوریه نیز هست، جایی که اسرائیل مدام مواضع و پایگاه های نظامی ایران را بمباران می کند. در نتیجه، جمهوری اسلامی با موجی از خشم روز افزون مردم روبه‌رو است که می تواند ثبات داخلی را به هم بزند. بنابراین هر چه قدر هم حمایت مالی بتواند از حماس انجام دهد، میزانش محدود خواهد بود.

چه چالش هایی پیش رو است؟

اگرچه هم حماس و هم ایران احساس می کنند زمان آن رسیده که روابطشان را از سر بگیرند، اما تعدادی مانع وجود دارد که می تواند این بهبودی روابط را محدود کند.

اول این که، حکومت سوریه مخالف الحاق مجدد حماس به "محور مقاومت" با رهبری ایران است. هرچند حماس علاقه ی واقعی خود را برای از سرگیری روابط با وجود اختلافات با دمشق بیان کرده است. تلاش های ایران و حزب الله برای آشتی دادن این دو تا کنون بی نتیجه بوده است.

از طرفی حماس نمی خواهد خیلی به ایران و سوریه نزدیک شود چون می ترسد حمایت مردم سایر کشورهای عربی را از دست بدهد. حکومت اسد هنوز نزد دنیای عرب منفور است. ایران نیز مدام متهم به دخالت و تفرقه افکنی در کشورهای عربی می شود.

مشکل دیگر، اسرائیل است که لفاظی هایش را علیه حماس افزایش داده و مدتی است که تهدید به انجام عملیات نظامی علیه غزه می کند. با توجه به موضع بین المللی ضعیف تر حماس، مقاماتش نگران هستند که عنوان "سازمان تروریستی" که اسرائیل در محافل بین المللی به حماس نسبت می دهد، با افزایش همکاری ها با ایران شدت بگیرد.

با توجه به همه ی این مشکلات به نظر نمی رسد که حماس دست از تلاش برای از سر گیری روابط با ایران بردارد. دینامیک حال حاضر منطقه و افزایش قطبیت تحقق این تلاش ها را ضروری تر کرده است. روبداد 16 ژوئیه، نشانه ی این است که این تلاش ها، هر چند محتاطانه، ادامه دارد. و همانطور که فشارهای منطقه ای و بین المللی علیه حماس و ایران در حال افزایش است، تعامل میان این دو نیز به نظر می رسد در حال شدت گرفتن باشد.

منبع : الجزیره / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33