ابعاد پنهانی که آتش بس در افغانستان آشکار کرد

بعد از آن که دولت وحدت ملی افغانستان در لبیک به ندای علمای افغانستان مبنی بر اجرای آتش بس به حرمت ماه مبار ک رمضان، هشت روز را از بیست وهفتم ماه رمضان تا پنج روز بعد از عید فطر به عنوان زمان آتش بس یک جانبه خود با گروه طالبان به استثناء القاعده ، داعش و تروریست های خارجی تعیین کرد ، موجی از خوشبینی برای ایجاد فضای مناسب به منظور تحقق مذاکرات صلح در افغانستان ایجاد شد.
این نگاه مثبت به ابتکار دولت برای آتش بس که از سوی اغلب کشورها مانند ایران ، روسیه ، چین ، آمریکا و آلمان و نهادهای بین المللی و سازمان ملل مورد استقبال قرار گرفت ، وقتی قوت بیشتر یافت که گروه طالبان نیز تنها دو روز بعد از اعلام دولت ، تعطیلات سه روزه عید فطر را برای آتش بس خود اعلام کرد.
اگر چه در فاصله بین روزهای 27 ماه مبارک رمضان تا روز عید فطر در افغانستان یعنی 22 تا 25 خرداد ماه جاری نزدیک به نیمی از 34استان افغانستان شاهد درگیری های شدید بین مهاجمان طالبان و نیروهای دولتی بود، اما به نظر می رسید این درگیری ها تلاشی برای نمایش اقتدار طالبان قبل از شروع آتس بس باشد.
اقامه نماز و جشن های عید فطر و تعطیلات سه روزه آن که از جمعه گذشته در افغانستان شروع شد، نخستین تجربه عید در سایه امنیت و آرامش بود که بعد از افزون بر یک دهه جنگ و خونریزی در سایه آتش بس موقت تجربه می شود.
این تجربه تازه برای جوانان و نوجوانان افغانستان که هرگز نمایی از صلح را در زندگی خود تا این زمان ندیده بودند و برای میانسالانی که بیش از 40 دهه از عمر خودشان را در جنگ هایی با انواع دلایل شرعی و گاه غیر منطقی سپردی کرده اند، موجب ایجاد یک شعف و نشاط همراه با امید به امکان برقرار صلح شد.
در دو روز گذشته اغلب شهرهای بزرگ افغانستان از جمله کابل پایتخت این کشور شاهد درآمیختگی نزدیک ، نیروهای دولتی با اعضای طالبان وارد شده به داخل شهرها بودند.
نوع ورود طالبان به شهرها که با حمل پرچم های این گروه و در برخی شهرها همراه با سلاح و مهمات بود ، بیشتر نمایی از یک فتح را به نمایش می گذاشت تا یک تردد برآمده از آتش بس. 
در شهر کابل پایتخت افغانستان پرچم طالبان در چند نقطه شهر برافراشته شد و خودروهایی با چراغ روشن و حمل این نماد در خیابان های شهر به گردش درآمدند و حتی وزیرکشور افغانستان در صفحه اجتماعی خود در فضای مجازی تصاویری را از دیدارش با طالبانی که سلاح هایشان را موقت در ورودی شهر تحویل داده و به داخل کابل آمده بودند؛ به اشتراک گذاشت.
نوع شادمانی مردم و طالبان در تصاویری که از اغلب رسانه های افغانستان و نقاط مختلف این کشور در مورد ورود اعضای طالبان به شهرها و برخوردشان با نیروهای دولتی منتشرکردند، نشان می داد که حضور طالبان به هیچ وجه شبیه افرادی نبود که مدت هاست امنیت را برای مردم خدشه دار کرده اند بلکه بیشتر مانند بازگشت و دیدار فرزند یا برادری بود که مدتی از خانواده دور بوده است.
این نوع مواجه با طالبان از منظر خیلی ها خوش نیامد و آن را تخریب اقتدار ملی و تضعیف روحیه سربازان و مردم در مبارزه با تروریست ارزیابی کردند و حتی شنیده شد که گروه هایی از نیروهای جهادی که سابقه مبارزه با اشغالگری شوروی سابق و حاکمیت طالبان را دارند در چند استان افغانستان با پرچم خود به خیابان آمده اند تا اعتراض خویش را به فتح شهرهایشان توسط طالبان ابراز کنند.
البته «محمد کریم خلیلی» رئیس شورای عالی صلح افغانستان امروز یکشنبه در نشست خبری خود با رسانه ها در کابل به نوعی به این اعتراض پاسخ داد و گفت که ما منظورمان از صلح با طالبان هرگز تسلیم شدن آنها نیست.
او افزود که ما صلح عزتمند برای هر دو طرف درگیر می خواهیم و هر کس از تسلیم شدن طالبان سخن می گوید، سخت در اشتباه است و باید اجازه دهیم هر طالبی که از جنگ پرهیز می کند و صلح را انتخاب می کند بتواند با پرچم خود در هر نقطه از این کشور استوار بایستد.
رئیس جمهوری افغانستان دیروز شنبه در دومین روز از آتش بس همزمان نیروهای دولتی و طالبان با اشاره به استقبال مردم و شور و نشاط ایجاد شده از این آتش بس موقت درجامعه و اعضای گروه طالبان ، خبر از تمدید مدت آتش بس داد و بدون آن که زمانی را تعیین کند از دستوراتی سخن گفت که برای تحقق این منظورصادر شده اند.
البته این اقدام « محمد اشرف غنی» مورد استقبال گروه طالبان قرار نگرفت و «ذبیح الله مجاهد» سخنگوی طالبان ضمن رد تمدید آتش بس اعلام کرد که آتش بس آنها محدود به همین سه روز تعطیلات عید فطراست و با توجه به این که کشور تحت اشغال نیروهای خارجی است ادامه آتش بس معنا ندارد.
آتش بس طی سه روز گذشته یا حداقل تا زمان تنظیم این گزارش به جز رخداد خونین روز شنبه در ننگرهار همراه با آرامش کامل و شادی همه طرف ها بوده است و شاید همانطور که « محمد اکرم خپلواک » رییس دبیرخانه شورای عالی صلح گفت، طعم خوش صلح حتی برای سه روز می تواند ذائقه مردم و نیروهای طالبان را تغییر دهد و شرایط را برای تکرار این تجربه برای مدت بیشتر فراهم کند.
روز شنبه بر اثر حمله انتحاری با خودرو بمب گذاری شده به گردهمایی بی سابقه نیروهای دولتی و اعضای طالبان که برای برگزاری جشن عید فطر در محلی تفریحی در شهر غازی امان الله خان شهرستان رودات استان ننگرهار برگزارشده بود، بیش 25 تن کشته و 54 تن دیگر زخمی شدند.
این حمله را داعش برعهده گرفت اما طالبان این حمله را مرموز خواند و از نیروهایش خواست ازحضور در شهرها و همراهی با نیروهای دولتی و شرکت در چنین آیین های اجتناب کنند و در موقعیت های قبلی خود مستقر شوند.
برخی بر این باورند که آتش بس سه روزه کمک می کند تا در میان اعضای طالبان این نگاه به زندگی در آرامش و امکان تعامل به جای درگیری شکل گیرد و شاید این درک تازه بر تغییر رفتار در رهبران طالبان اثر بگذارد.
« محمد راد منش» سخنگوی وزارت دفاع افغانستان از جمله افرادی است که می گوید: آتش بس فرصت داد تا اعضاء طالبان مفهوم وقوع رفاه را در سایه آرامش درک کنند و شهر و تمدن را دیدند و با اندیشه ای نو برای زندگی متناسب با قرن حاضر روبرو شوند.
در این میان افرادی هم هستند مانند « امرالله صالح » رییس پیشین امنیت ملی افغانستان که با اشاره به آتش بس موقت میان طالبان و حکومت و احتمال تمدید آن گفته است که رییس جمهوری سخنگوی این طرح است نه مهندس و مبتکر آن و از همین جهت نسبت به آن ابراز تردید می کند.
او در یادداشتی که منتشر کرده آتش بس کنونی را به معنای صلح ندانسته و نوشته است: صلح را در قوت و وحدت جستجو کنید نه در خیرات دشمن و بیگانه!
بر اساس آن چه که از مجموع مشاهدات روزهای آتش بس در افغانستان قابل جمع بندی است، می توان گفت که تصویری نزدیک تر به واقع از طالبان ترسیم شد و این نما می تواند نخست علت ناکامی نیروهای خارجی را در منکوب کردن آنها تفسیر کند و دوم نقشه راهی کارآمدتر برای نشاندن آنها پشت میز مذاکره ارایه کند.
رفتارهای این سه روز نشان داد که طالبان به رغم آن که به عنوان نیروهای مزدور، متفرق و گوش به فرمان کشورهای خارجی خوانده می شدند، بیشتر به یک نیروی دارای پایگاه اجتماعی و برخورداری از آن سطحی از اعتبار سیاسی و انسجام تصمیم گیری است که در میان دولتمردان و مردم نفوذ دارند و این جایگاه در حدی است که وزیر کشور افغانستان در جمع مسافران رسیده به کابل حضور می یابد.
شاید با همین پشتوانه است که طالبان توانسته است نزدیک به دو دهه نیروهای خارجی را به رهبری آمریکا در افغانستان زمین گیر کند و ممکن است لازم باشد به خروج نیروهای خارجی به عنوان مهمترین دلیل جنگ طالبان برای ایجاد امکان مذاکره بین افغان ها نه در حد شعاربلکه درعمل اقدام کرد تا شاید این راهکاری شود تا مردم افغانستان زودتر روی آسایش را ببینند.