نبرد الحدیده مهم ترین گام عربستان برای تجزیه یمن است

دیپلماسی ایرانی – پرونده جنگ یمن در چهارمین سال خود با درگیری در الحدیده بعد جدیدی پیدا کرده است. اکنون در بستر پیچیده تر شدن این جنگ دامنه ابهامات آینده یمن پررنگ از گذشته به نظر می رسد. از همین رو نیز دیروز (شنبه) مارتین گریفیتس، نماینده ویژه سازمان ملل در امور یمن برای انجام یک مأموریت دیپماتیک فوق العاده با هدف جلوگیری از وقوع جنگ در شهر الحدیده  و وخیم تر شدن شرایط یمن وارد صنعا شد. دیپلماسی ایرانی برای بررسی شرایط کنونی یمن گفت وگویی را با حسن هانی زاده، کارشناس مسائل خاورمیانه صورت داده است که در ادامه می خوانید:

در چهارمین سال جنگ یمن، درگیری های اخیر بر سر تصرف منطقه الحدیده دامنه تنش ها نظامی را به طور چشمگیری در این کشور جنگ زده افزایش داده است؛ اما اهمیت منطقه الحدیده برای ریاض در شرایط فعلی چیست؟

با توجه به این که الحدیده یک منطقه کاملا استراتژیک و راهبردی در یمن است، بدیهی است تصرف این منطقه می تواند تسلط عربستان را بر یمن افزایش دهد. اساسا الحدیده از گذشته تاثیر بسیار عمیقی در اتحاد دو یمن شمالی و جنوبی داشته و دارد. از سوی دیگر الحدیده یک بندر دریایی است. لذا حضور هر یک از طرفین در این منطقه به معنای کنترل باب المندب است. مجموعه این شرایط هم الحدیده را به نقطه ثقل یمن در شرایط فعلی بدل کرده است.

اما چرا اکنون عربستان سعودی به فکر تسلط بر این منطقه افتاده است؟

ریاض از همان روزهای ابتدایی جنگ علیه یمن در فکر اشغال الحدید بوده و مساله به امروز معطوف نمی شود. اما با مقاومت نیروهای انصارالله تا کنون تلاش های ریاض بی ثمر بوده است. اما در حال حاضر که عربستان سعودی پس از گذشت نزدیک به 4 سال جنگ با یمن و تحمل خسارات مالی و سیاسی فراوان به این نتیجه رسیده که توان اشغال کامل این کشور را ندارد. از همین رو ریاض برنامه تقسیم و تجزیه یمن را در دستور کار دارد. با توجه به این که امکان دسترسی نیروهای انصارالله به بندر عدن و تنگه با المندب هم سخت شده، شرایط برای حضور نیروهای وابسته به عربستان را در الحدیده افزایش داده است. در سایه این نکات هم اکنون عربستان سعودی، امارات متحده عربی و دیگر کشورهای فرامنطقه ای به صورتی کاملا جدی به دنبال اشغال الحدیده هستند.

در صورت تسلط ریاض بر الحدیده آینده پرونده جنگ یمن را چگونه می بینید؟

اکنون که شرایط میدانی نشانی از برتری عربستان در جنگ الحدیده ندارد. اما در صورت تسلط ریاض بر این بندر مهم یقینا عربستان در گام بعدی نیروهای منصور هادی را در این منطقه مستقر می کند. با این اقدام ریاض در صحنه بین الملل به دنبال تجزیه یمن خواهد بود. در آن شرایط باید گفت که هم تسلط عربستان بر تنگه باب المندب ایجاد می شود و هم موجب تضعیف یمن جنوبی خواهد شد. از همین رو نیز در چند روز گذشته درگیری بسیار سخت و پیچیده ای میان نیروهای یمنی با متجاوزین عربستانی صورت گرفته است که تا کنون باعث شده ریاض به هیچ کدام از برنامه های خود دست پیدا نکند.

شما از طرح ریاض برای تجزیه یمن گفتید. اما در آن سو هم مذاکرات دیپلماتیک جدی برای حل سیاسی این جنگ 4 ساله صورت گرفت که از ایران هم برای حضور در این مذاکرات در ایتالیا دعوت به عمل آمد. در سایه این دو رویکرد کاملا متفاوت ریاض در قبال یمن، اساسا برنامه عربستان در این خصوص چیست؟

دلیل این تناقض روشن است. اکنون عربستان متحمل خسارات فراوان سیاسی، نظامی و مالی در جنگ یمن شده است. لذا ریاض از هر راهی که بتواند زودتر به نتیجه برسد وارد عمل شده است. هم از طریق جنگ در الحدیده و هم از طریق دیپلماسی. در حوزه مذاکرات هم ریاض به دنبال استفاد از نفوذ تهران در یمن برای حل زودتر این جنگ 4 ساله است. اما به موازاتش هم درگیری نظامی را در دستور کار دارد تا اگر از این طریق پیش از مذاکرات به نتیجه رسید بتواند مساله یمن را به سود خود تمام کند. هر چند که ریاض به خوبی می داند اگر هم الحدیده را تصرف کند باز مردم و نیروهای مقاومت مانع از تثبیت موقعیت آنها خواهند شد. لذا به نظر می آید که مذاکرات دیپلماتیک و استفاده از نفوذ تهران می تواند آخرین راه حل عربستان در یمن برای مهار انصار الله و حوثی ها باشد.

واکنش تهران بابد چگونه باشد؟

 طبیعی است که در مقابل این برنامه عربستان دستگاه سیاست خارجی باید با هوشمندی عمل کند. چنان که تا کنون هم وزارت امورخارجه توانسته با یک منطق دیپلماتیک و درایت سیاسی مانع از رسیدن ریاض به خواسته های نامشروعش به خصوص تجزیه یمن شود.

اما با جنگ الحدیده گسل تهران – ریاض بر سر یمن در کنار پرونده سوریه چه اقتضائاتی را پدید خواهد آورد؟

اختلافات تهران و ریاض تنها به یمن باز نمی گردد. از عراق تا سوریه، لبنان، افغانستان و حتی فلسطین. پس این تنش بسیار ریشه ای است و در همه زمینه ها از میدان سیاست و دیپلماسی تا حوزه نبردهای نظامی نیابتی و اختلافات ایدئولوژیک را شامل می شود. اما ریاض با نقش تخریبی خود در یمن سبب شده تا دامنه این تنش ها روز به روز در حال افزایش باشد. در این راستا بدیهی است که اگر نبرد الحدیده به تجزیه یمن بینجامد، گسل ایران و عربستان به بیشترین حد خود خواهد رسید.

اگر معادلات میدانی به سمت ریاض چرخش پیدا کند، آیا می توان گزینه دیپلماتیک را در پرونده یمن کان لم یکن دانست؟

متاسفانه همین طور است. پیشتر هم گفتم، عربستان و امارات با همراهی مصر، اردن، سودان، آمریکا، انگلستان و فرانسه اکنون به صورت جدی به دنبال تجزیه یمن هستند تا بتوانند در عین نفوذ بر باب المندب تاثیر و حضور انصارالله را تا حد بسیار زیادی در یمن کم رنگ کنند. پس اولویت ریاض اکنون جنگ نظامی است به طوری که اگر پیروز جنگ الحدیده باشد می تواند مذاکرات را نادیده بگیرد.

یعنی از دید شما پیروز نبرد الحدیده فاتح پرونده یمن خواهد بود؟

البته هنوز جنگ برای تسلط بر الحدیده پایان نیافته، اما هر طرفی که بتواند بر این منطقه مسلط شود در حقیقت کلید برتری خود را هم بر شمال یمن و هم بر جنوب آن به دست آورده است. البته این مساله به معنای پیروزی عربستان بر این منطقه نیست، چرا که ارتش و مردم در کنار انصارالله تا کنون مانع این امر شده اند. لذا احتمال پررنگ شدن درگیری ها در آینده بسیار محتمل خواهد بود.

پس باید منتظر یک جنگ فرسایشی در یمن و به خصوص در الحدیده باشیم؟

شرایط که تا کنون حکایت از فرسایشی بودن جنگ یمن حکایت دارد، چرا که هیچ افق روشنی برای حل این پرونده در آینده ای نزدیک وجود ندارد. لذا فرسایشی شدن جنگ در یمن کاملا بدیهی است. در نتیجه من معتقدم که نبرد الحدیده هم به یک جنگ پارتیزانی فرسایشی بدل خواهد شد که دامنه خسارات ریاض را به شدت بالا خواهد برد.

در همین رابطه نیز با گسترش سایه شوم افزایش درگیرها در الحدیده شاهد حضور مارتین گریفیتس، نماینده ویژه سازمان ملل در امور یمن برای انجام یک مأموریت دیپلماتیک فوق العاده با هدف جلوگیری از وقوع جنگ در شهر الحدیده بودیم. از دید شما اساسا توان سازمان ملل در حل این تنش تا چه میزان خواهد بود؟

از همان ابتدای جنگ یمن سازمان ملل تا کنون توان تاثیر و قدرت نفوذ چندانی در حل پرونده یمن نداشته است. البته سازمان ملل گویا تمایلی هم به حل این پرونده ندارد. چرا که این سازمان به جای ارائه راه حل های درست و منطقی دیپلماتیک برای پایان دادن به تجاوزگری ریاض تنها به چند اظهارنظر و بیانیه مقطعی بسنده کرده است. در همین راستا نیز شورای امنیت سازمان ملل با گذشت چند روز از تجاوز ریاض به الحدیده تا کنون هیچ موضع روشنی اتخاذ نکرده است. لذا حضور نماینده سازمان ملل در امور یمن هم نمی تواند کاری از پیش ببرد. لذا کماکان باید شاهد ادامه تنش ها در الحدیده باشیم. 

انتشار اولیه: یکشنبه 27 خرداد 1397 / انتشار مجدد: شنبه 2 تیر 1397