خروج از برجام اوضاع را بدتر می کند

رایان کاستلو

دیپلماسی ایرانی: پرزیدنت ترامپ در بیان قصدش در از بین بردن برجام، گفت: "توافق باعث بی شرمانه تر شدن جاه طلبی های ایران شده است." ترامپ به افزایش 40 درصدی مخارج نظامی ایران به عنوان شاهدی برای بدتر شدن رفتار ایران اشاره و بعدها ادعا کرد ایران "در تلاش است تا به هر طریقی که شده بر خاورمیانه مسلط شود. اما اکنون این اتفاق نخواهد افتاد!" مایک پومپئو، وزیر امور خارجه، در سخنراتی اش که به تشریح جزئیات استراتژی "جدید" در قبال ایران می پرداخت، دوباره این اظهارات را تکرار کرد و گفت: "ایران از زمان شروع برجام، پیشروی اش را در خاورمیانه گسترش داده است."

با این وجود این ادعا که توافق هسته ای منجر به افزایش چشمگیر رفتار خصومت آمیز ایران به قصد تسلط بر خاورمیانه شده است، با حقایق هم خوانی ندارد. این داستان نادرست ساخته ی ذهن ترامپ و پومپئو نیست اما اینکه این مسئله دلیل اصلی نقض توافق هسته ای ایران باشد، موجب خواهد شد نه تنها محدودیت های سخت گیرانه بر برنامه ی هسته ای ایران از بین برود بلکه احتمالا رفتار منطقه ای ایران را به مراتب پیچیده تر خواهد کرد.

اقتصاد ایران پس از توافق هسته ای، به دلیل افزایش مخارج به خصوص در حوزه ی نظامی، پس رفت کرده است. با این حال، سال گذشته رئیس آژانس اطلاعات دفاعی گفت که ایران از این لغو تحریم ها در راستای بهبود اقتصاد و مسائل زیر ساخت استفاده کرده است.

به علاوه وقتی از افزایش هزینه های نظامی ایران صحبت می کنیم، باید دو مسئله ی دیگر را نیز در ذهن داشته باشیم. اول اینکه هر دولتی که به طور قانونی توانایی خود برای دستیابی به سلاح های هسته ای را محدود می کند، احتمالا در توانایی های متعارف خود سرمایه گذاری می کند، منطقی نیست که برخورد آمریکا با توانایی های متعارف ایران بدتر از توانایی هسته ای باشد. دوم اینکه، افزایش هزینه های نظامی ایران خارج از شرایط محیط نبوده است. همانطور که آمریکا در میان این بحبوحه درگیری در منطقه به عربستان سعودی میلیاردها دلار تسلیحات فروخته است. با در نظر گرفتن این کمک آمریکا، هزینه های نظامی ایران، یک پنجم عربستان است.

آزمایش پراکنده موشک بالستیک ایران، یکی از اقدامات آتش افروزانه ی ایران در خلال اجرای توافق بود. با اینکه ایران تا حد زیادی آزمایش موشکی خودش را در زمان مذاکرات هسته ای متوقف کرده بود، اما پس از امضای توافق، دوباره آن را از سر گرفت. علاوه بر این به نظر می رسد که اولویت ایران بر موشک های کوتاه برد با هدف بازدارندگی منطقه ای است و ساخت موشک های دور برد که مناسب حمل کلاهک های هسته ای است، محدود شده است. برجام توانست خطر برنامه موشکی ایران را کاهش دهد و لغو برجام این خطر را بیشتر خواهد کرد.

مخالفان برجام همچنین بر مسئله ی حمایت ایران از اسد در جنگ داخلی سوریه تمرکز کرده اند. اما حمایت ایران از اسد پیش از آغاز مذاکرات هسته ای وجود داشته است و با در نظر گرفتن این مسئله که ایران نمی خواهد تنها متحد ژئوپولتیک خود را از دست بدهد، احتمالا چه برجام به نتیجه می رسد چه نمی رسید، باز هم حمایت ایران از سوریه ادامه داشت.

مسئله ی دیگری که ماجرای ایران را پیچیده تر می کند، این است که ایران و متحدانش نقش کلیدی در مقابله با دشمن آمریکا، داعش، دارند. علاوه بر این، آمریکا این همکاری با ایران را متوقف کرد و اکنون از دید دولت ترامپ نادیده گرفته شده است. همچنین نشانه های متعددی مبنی بر تلاش ایران در کاهش التهابات دیده شده است. ایران از تابستان گذشته آزمایش موشکی انجام نداده، از اعمال فشار بر ناو های آمریکایی در خلیج فارس خودداری کرده است و تا قبل از اینکه ترامپ از توافق کنار برود، از پاسخ متقابل به موشک های اسرائیل که مواضع ایران را در سوریه هدف قرار می دادند، خودداری می کرد.

توافق هسته ای، برنامه ی هسته ای ایران را محدود کرد و برخلاف ادعای ترامپ، اهداف و فعالیت های منطقه ای ایران را به آن شکل تغییر نداد. برای سیاستگذاران بسیار حائز اهمیت است که هوشیار باشند که ترامپ راه را برای دستیابی ایران به سلاح اتمی و آغاز جنگ باز کرده است و کسی با تهدید های ترامپ جا نمی زند و یا حتی بدتر اینکه کشور های اروپایی که می خواهند توافق هسته ای را حفظ کنند، تسلیم فشار های دولت، در مجازات شرکت های تجاری نخواهند شد. سیاستگذاران شاهد عواقب پذیرش تهدید های شدید که منجر به اشغال عراق در سال 2003  شد، بودند. در مورد ایران، دیگر بهانه ای از جانب سیاستگذاران در عدم توانایی در کنترل ترامپ و تکرار این بخش از تاریخ، قابل قبول نیست.

منبع : نشنال اینترست / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33