نوبت ابتکار عمل

۰۷ خرداد ۱۳۹۷ | ۲۰:۱۲ کد : ۱۹۷۶۹۵۷ سرخط اخبار

انتخابات پارلمانی عراق با پیروزی لیست سائرون وابسته به "مقتدی صدر" به پایان رسید تا وی در صفحه توئیتر خود بنویسد: "پیروزی ائتلاف سائرون در انتخابات پارلمانی بسیاری را ناراحت کرد. برای شما دعا می کنم، ما به اصلاحات ادامه می دهیم و هرگز کوتاه نخواهیم آمد."

به نظر می رسد که خاورمیانه در نیمه ابتدایی ماه می با تغییراتی بنیادین روبرو بوده است: خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، پیروزی ائتلاف مقتدی صدر در انتخابات پارلمانی عراق، دیدار و همراهی گرم و صمیمی نتانیاهو با پوتین در سالروز جشن پیروزی پیروزی میهنی روسیه، انتقال سفارت ایالات متحده به بیت المقدس و حرف حدیث های روسیه در رابطه با شرایط آمریکایی ها برای ادامه حیات برجام.

برآیند همه این رویدادهای نشان می دهد که غرب آسیا وارد آرایش جدیدی می شود که موجب آن، این احتمال وجود دارد که همکاری های تاکتیکی روبنایی قدرت های فرامنطقه ای، جلوه جدیدی از خود را با بازیگران منطقه ای نشان دهد.
 
پرده اول: روسیه و عراق

پس از آغاز بحران سوریه (2012)، روسیه حضور خود را پس از سال ها در خاورمیانه پررنگ کرد و موضوعات مشترک با ایران سبب شد که ائتلافی میان مسکو و تهران شکل گیرد تا به موجب یک همکاری تاکتیکی، اهداف مشترکی را دنبال کنند. با ورود داعش به عراق (2014)، روسیه فرصت را مناسب دانست تا بار دیگر به این کشور که تا پیش از فروپاشی شوروی، بزرگترین تامین کننده تسلیحات به آن بوده است وارد شود.

به دنبال این استراتژی، "ماکسیم ماکسیموف" سفیر روسیه در عراق اعلام کرد که ما آمادگی برای تقویت ارتش عراق را داریم. کرملین اما تنها به دنبال نفوذ نظامی در عراق نبود و از همین رو شرکت های نفتی گازپروم و لوک اویل که در گذشته نیز با این کشور همکاری داشتند، بار دیگر مذاکراتی را آغاز کردند تا در سطح بازرگانی و انرژی نیز نفوذ خود را در عراق گسترش دهند.

پرده دوم: ایران و عراق

از سوی دیگر با سرنگونی صدام، ایران به دنبال نفوذ خود در عراق بود و طی مدتی نیز این استراتژی را در سطح بالایی تحقق بخشید، اما به نظر می رسد پس از گذشت زمان نتوانست با آسیب شناسی دقیق از آن حراست کند که نتیجه آن چرخش برخی بازیگران سیاسی بود که روزگاری به گونه ای مهره ایران به شمار می آمدند و در کنار این موضوع، بازی دیگر قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای سبب شد تا زمین بازی جریان های سیاسی عراق با تغییراتی مواجه شود که این موضوع در انتخابات پارلمانی اخیر این کشور به منصه ظهور درآمد.

به موجب تلاش برای این تغییرات، "منتظر الزیدی" همان خبرنگاری که درجریان کنفرانس خبری جرج بوش به سوی وی لنگه کفشی را پرتاب کرد (2008)، در گفتگو با اشپیگل آلمان دلیل نامزدی خود برای انتخابات را جلوگیری از دخالت های ایران در عراق دانست. از سوی دیگر "جیمز متیس" وزیر دفاع آمریکا نیز مدعی شد که ما مدارک نگران کننده ای مبنی بر تلاش ایران برای نفوذ در روند انتخابات پارلمانی عراق با استفاده از پول در دست داریم.

پرده سوم: اسرائیل و روسیه

حضور "بنیامین نتانیاهو" دوش به دوش ولادیمیر پوتین تنها کمتر از بیست و چهار ساعت از دستور ترامپ برای خروج آمریکا از برجام بسیار حائز اهمیت است.

دیدار مرد شماره یک کرملین با نخست وزیر اسرائیل در حالی انجام گرفت که پس از خروج آمریکا از برجام تاکنون هیچ دیدار و یا حتی گفتگوی تلفنی میان روسای جمهور روسیه و ایران شکل نگرفته است و این موضوع به خوبی عمق همکاری های استراتژیک روسیه و اسرائیل از یک سو و همکاری های مدت دار تاکتیکی روسیه و ایران از سوی دیگر را نشان می دهد.

"موشه یاآلون" وزیر دفاع اسبق اسرائیل در گفتگویی با خبرگزاری ریانوستی روسیه اعلام کرد که پوتین می تواند نقش مثبتی ایفا کند و از استقرار نیروهای ایرانی که تهدیدی برای ما به شمار می روند، جلوگیری کند تا به کاهش تنش میان ایران و اسرائیل کمک نماید.

شاید از همین جهت بود که پس از دیدار هفته گذشته پوتین و اسد در سوچی، خبرگزاری اینترفکس به نقل از "الکساندر لاورنتیف" نماینده رئیس جمهور روسیه در امور سوریه مدعی شد که بیانیه پوتین درباره خروج نیروهای خارجی از سوریه به نیروهای آمریکایی، ایران، ترکیه و حزب الله مربوط می شود.
 
پرده چهارم: روسیه و آمریکا

"سرگی ریابکوف" معاون وزیر خارجه روسیه در امور خاورمیانه در نشستی در باشگاه والدای در رابطه با خروج ایالات متحده از برجام گفت که آمریکا و متحدانش در رابطه با برجام مسائلی را مطرح می کنند و البته خود این قرارداد هم قرار نبود که تا ابد باقی بماند که از لحاظ دیپلماتیک نیز غیر ممکن است. به گفته ریابکوف مسئله اصلی که آمریکایی ها در این مدت مطرح کردند سیاست ایران در منطقه و همچنین برنامه موشکی تهران می باشد که موجب خروج ناگهانی آنها از برجام شده است و سعی کردند که این موضوعات را در صدر قرار دهند و آن طور نشان دهند که بدون تعارف اگر بخواهیم بگوییم، بدون امتیازهایی از سوی ایران، حفظ برجام امکان پذیر خواهد بود.

موضوعی که علی رغم وجود ویدئو آن، گفته می شود به درخواست طرف ایرانی در گفتگویی با خبرگزاری ایرنا از سوی وی تکذیب شد.

اما کمتر از چند روز "سرگی لاوروف" نیز در گفتگو با روزنامه «کلارین» آرژانتین گفت که امیدواریم تصمیم دونالد ترامپ برای خروج از برجام، ارتباطی با برنامه هایی که برای حمله به ایران مطرح است نداشته باشد.

البته به موجب این اظهارات دو سوال مطرح می شود:

نخست آنکه چرا روس ها مواضع آمریکایی ها را اعلام می کنند و دوم آنکه چرا دولت و دستگاه سیاست خارجی آن به جای آنکه به دنبال تکذیب موضوعات راستین باشد، به تبیین چرایی و چگونگی پیدایش این موضوعات و راه حل هایی برای این واقعیت ها نمی پردازند.

چرا که به نظر می رسد هنگامی که بر مبنای مفروض اشتباهی به تحلیل بپردازیم، همانند آن است که خشت نخست را کج نهاده ایم و دیوار شاید تا ثریا بالا برود، اما در نهایت به علت کجی فرو خواهد ریخت.
 
پرده آخر: آیا ممکن است میان قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای ائتلافی برای کاهش قدرت منطقه ای ایران شکل گرفته باشد؟

هنگامی که رویکردهای سیاست خارجی کشوری مبتنی بر ایدئولوژی گام بر می دارد، بدیهی است که از سوی دیگر با مخالفانی مواجه می شود که بدون شک عربستان سعودی در راس این رویکرد در رابطه با ایران صدق می کند.

از سوی دیگر زمانی که موشک های کشوری به ذکر نابودی دولت نامشروعی که در سازمان ملل به مشروعیت شناخته شده است پرتاب می شود، سبب می شود نه تنها آن رژیم در مقابل ایران مظلوم نمایی و دشمنی کند، بلکه به متحدان استراتژیک خود یعنی روسیه و آمریکا نیز فشار می آورد تا آنها را نیز با خود همگام سازد.

همچنین بدون شک ایران نقش مهمی در ایجاد و تثبیت امنیت عراق داشته است، اما باید توجه داشت که امنیت کالایی است که با چشم دیده نمی شود و مردم عراق نیز حضور آن را در سفره های خود احساس نمی کنند؛ احداث مدارس، بیمارستان، مراکز علمی و فرهنگی و ... می توانست توسط مراکز خصوصی نیزایجاد شود که در آن صورت به همگرایی ملت ها به یکدیگر کمک می کرد و به موجب این همکاری های فرهنگی و اقتصادی، همکاری ها و شراکت استراتژیک میان ایران و عراق نیز شدت بیشتری پیدا می کرد.

اما باید توجه داشت هنگامی که نیروی نظامی به صورت رسمی و یا غیر رسمی اقدام به چنین موضوعاتی می کند، مخالفان جمهوری اسلامی ایران آن را در غالب استعمار فرانو تعریف می کنند و این اقدامات به جای آنکه به همگرایی بینجامد، منجر به واگرایی می شود.

فرجام:

دولت هایی که دیپلماسی مبتنی بر واقعیت را در عرصه بین الملل دنبال می کنند، این موضوع را به خوبی دریافته اند که دوست و دشمن آنها بر اساس منافع حداکثری شان رقم می خورد، از این رو به دنبال دوستان دائمی نیستند، همان طور که دشمنان همیشگی نیز ندارند؛ اما در این میان همواره متحدان استراتژیکی دارند که منافع حداکثری را با آنها پیش می برند. از این رو بدیهی است که همه سیاست های اعمالی خود را در قالب سیاست های اعلانی نمی آوردند.

به نظر می رسد دولت و دستگاه سیاست خارجی کشورمان نیز می تواند به جای تکذیب واقعیت ها، با مشارکت حاکمیت و دیگر نهادهای جمهوری اسلامی ایران، با توجه به شرکای استراتژیک دیگر بازیگران، به ابتکار عملی در سیاست های اعلانی خود دست بزنند تا منافع مشترکی برای دیگر قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای رقم بخورد؛ چرا که در غیر این صورت کارزار سختی را در زمین بازی پیش رو خواهند داشت.

نویسنده: احمد وخشیته
منبع: هفته نامه مثلث


نظر شما :