رقابت انتخاباتی شش کشور در عراق!

نویسنده: صابر گل عنبری، کارشناس مسائل خاورمیانه
دیپلماسی ایرانی: انتخابات پارلمانی عراق به پایان رسید و به زودی چالشی ترین سکانس آن یعنی انتخاب نخست وزیری و چینش کابینه آغاز خواهد شد. هر چند در این انتخابات نیز ثنویت های مذهبی و قومی در چینش لیست ها و ائتلافات نقش مهمی داشت، اما کم رنگ تر از دوره های پیش بود.
این ثنویت ها در تشکیل دولت نقش کم تری خواهد داشت و این ائتلافات سیاسی است که تعیین کننده خواهد بود.
آنچه باعث کم رنگ شدن این مساله شده است ورود سیاسی و نافرقه ای قدرت های منطقه به عرصه سیاسی عراق است. عربستان بعد از ۲۷ سال قطع رابطه وقتی دید عراق بعد از سقوط دولت اقتدارگرای صدام تحت نفوذ و سلطه ایران قرار گرفته است و اهل سنتِ حاکم دیروزی به محکومِ امروزی تبدیل شده و دولت را از کف داده است و نمی توان برای به چالش کشیدن نفوذ ایران به تنهایی روی آن حساب کند، به صرافت نزدیکی به جریان های شیعی افتاد و در سال ۲۰۱۷ روابط نزدیکی با حیدر العبادی برقرار کرد و با دعوت از شخصیت های شیعی و در راس آنها روحانی متنفذ مقتدی صدر وارد فاز عملیاتی جدی تری برای نزدیکی به شیعیان عراق شد.
در کنار این نیز در رقابتی با قطر و ترکیه یارگیری در میان احزاب و جریان های سُنّی را نیز شدت بخشید و در کنار امارات با حمایت های پنهان از رفراندوم کردستان عراق در ضدیت با ترکیه و ایران به حزب دمکرات همپیمان دیرینه آنکارا نزدیک شد. در طول این یکی دو سال عربستان توانسته است یارگیری سیاسی خوبی داشته باشد.
امروز شاید بتوان گفت نزدیک ترین لیست سُنّی به ریاض "الحل" به ریاست جمال کربونی است .
البته ایران نیز که همچنان پرنفوذترین قدرت خارجی در عراق است، در این مدت در کنار تقویت جریان های نزدیک به خود، بیش از گذشته به جریان های سُنّی به ویژه مناطق سُنّی نشینِ آزاد شده از داعش مثل استان الانبار نزدیک شده است. در گذشته تهران نفوذی در این مناطق نداشت، اما امروزه از طریق حشد الشعبی صاحب نفودی هر چند "سخت" شده است.
در همین حال هم نفوذ ایران در میان احزاب کُردی نیز افزایش چشمگیری داشته است. با توجه به قدرت تاثیرگذاری بالای ایران بر تصمیمات بغداد، کُردها (حتا همپیمانان ترکیه) چه از روی اختیار و چه از سر ناچاری پس از همه پرسی به ایران نزدیک تر شده اند.
در این میان ترکیه توفیقی در میان جریان ها و احزاب شیعی کسب نکرده است، اما تا حدودی یارگیری خود در میان اهل سنت به ویژه در موصل را توسعه داده و همچنان هم همپیمانان سنتی کُردی خود (حزب دمکرات و اتحاد اسلامی) را حفظ کرده است.
قطر نیز در کنار ترکیه و در رقابت با عربستان و امارات و نه ایران کار می کند. گفته می شود ائتلاف "القرار العراقی" به ریاست اسامه نجیفی و عضویت تاجر عراقی خمیس خنجر به محور ترکی قطری نزدیک است.
برخی ائتلافات انتخاباتی عراقی از حیث نزدیکی به بازیگران خارجی بسیار ناهمگون است، مثل ائتلاف "الوطنیه" که رئیس آن ایاد علاوی نزدیک به امارات است و حزب اسلامی (اخوان المسلمین) نیز در آن جای گرفته است که به قطر و ترکیه نزدیک است و روابط خوبی هم با ایران دارد.
البته این که احزاب عراقی بتوانند به دور از روابط خارجی خود و صرفا بنا بر مصالح ملی ائتلاف کنند، نشانه خوبی است، اما هنوز زود است این کشور بتواند به دور از تاثیرات خارجی مستقلانه عمل کند.
در کل در این دوره از انتخابات عراق، رقابت اصلی انتخاباتی میان ائتلافات شیعی است؛ در حالی که قبلا چنین نبود. ائتلاف های اهل سنت و کردها نقش تاثیرگذاری در سنگین کردن کفه ترازوی هر کدام از آن ها بعد از انتخابات و در جریان تشکیل دولت را دارند.
به عبارتی انتخاب نخست وزیر و تشکیل کابینه در نتیجه ائتلاف پساانتخاباتی این دو بازیگر سیاسی صورت خواهد گرفت.
اکنون به نوعی ائتلاف النصر العبادی و سائرون مورد حمایت مقتدی صدر در مقابل دو ائتلاف الفتح وابسته به حشد الشعبی و دولت قانون نوری مالکی قرار گرفته اند. ائتلاف حکمت عمار حکیم نیز در وسط این رقابت قرار گرفته است.
ائتلاف النصر پیشتاز نتایج انتخابات خواهد شد و یقینا برای تشکیل دولت و نخست وزیری مجدد عبادی به ائتلاف پارلمانی گسترده ای نیاز دارد.
در همین حال هم احتمالا دو ائتلاف نزدیک تر به ایران (الفتح و دولت قانون) یک فراکسیون پارلمانی واحد را تشکیل دهند.
شواهد نشان می دهد عربستان و آمریکا از ادامه نخست وزیری عبادی حمایت می کنند. لزوما این خوشایند ایران نیست و احتمالا نیروهای نزدیک به آن برای جلوگیری از نخست وزیری عبادی یک ائتلاف پارلمانی وسیع تشکیل دهند.
اینجاست که کردها و اهل سنت بسیار تعیین کننده خواهند بود. اگر تلاش های چند روز اخیر برای اتحاد پارلمانی کردها پس از انتخابات نتیجه دهد، نقش آنها تاثیرگذارتر خواهد بود. عبادی برای تداوم نخست وزیری خود به ائتلاف با این دو طیف چشم دوخته است.