سفر ظریف به برزیل، ابرقدرتی با ویژگی های کشورهای جهان سوم

دیپلماسی ایرانی: محمود جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در اولین مقصد خود در امریکای لاتین و دومین مقصد تور آفریقایی – امریکای جنوبی اش از برزیل دیدن کرد. وی که به همراه هیئت عالی رتبه ای از تجار و فعالان اقتصادی ایرانی به این کشور سفر کرده بود تلاش بسیاری داشت تا مناسبات اقتصادی دو کشور را از سطح کنونی اش که چیزی در حدود 2.6 میلیارد دلار است فراتر ببرد. البته بخش عمده ای از این رقم به واردات کالای ایران از امریکای جنوبی باز می گردد که در حدود 2.599 میلیارد دلار است و رقم واردات برزیل از ایران تنها در حدود 41 میلیون دلار است.

در همایش اقتصادی ایران – برزیل، مقامات برزیلی از ایران بسیار تجلیل کردند و ابراز امیدواری کردند که سطح روابط دو کشور به بیش از رقم کنونی برسد. مقامات برزیلی از جمله وزیر توسعه تجارت این کشور و وزیر امور خارجه برزیل اعلام آمادگی کردند که حاضرند سطح روابط دو کشور را در تمامی سطوح و با تمامی توان گسترش دهند. آنها که استقبال بسیار خوبی از وزیر امور خارجه کشورمان داشتند نسبت به آینده روابط دو کشور بسیار ابراز خوش بینی می کردند.

غلام حسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران در این نشست ابراز امیدواری کرد که سطح روابط اقتصادی دو کشور از بعد صرفا خرید و فروش کالا فراتر رود و دو کشور به سرمایه گذاری در زمینه های مختلف در کشورهای یکدیگر ترغیب شوند. وی همچنین اعلام کرد ایران در حال تهیه زمینه های لازم و توسعه ناوگان هوایی خود است تا در نزدیک ترین زمان ممکن اولین پرواز مستقیم میان تهران – سائوپائولو را برقرار کند.

موضوعی که ظریف نیز بر آن تاکید کرد و گفت که جمهوری اسلامی ایران از تجار و دولت برزیل دعوت می کند در ایران به عنوان یکی از کشورهای باثبات در منطقه خاورمیانه سرمایه گذاری کنند و به خصوص از آن جا که برزیل یکی از کشورهای مطرح در صنعت نفت است درصدد برآید تا در صنعت نفت و گاز ایران نیز به طور مستقیم سرمایه گذاری کند. وزیر امور خارجه کشورمان همچنین خواستار حل موضوع موانع موجود بر سر مراودات بانکی شد.

نظر فعالان اقتصادی از سفر به برزیل

فعالان اقتصادی سفر به برزیل را فرصتی جدید برای شناخت بازار این کشور می دانستند و می گفتند که اطلاعات چندانی از بازار برزیل در اختیار نداشتند و اکنون با این سفر توانسته اند اطلاعات تازه ای کسب کنند. برخی از آنها می گفتند که به زودی جهت شناخت بیشتر بازار این کشور به برزیل سفر خواهند کرد.

این در حالی است که برخی افراد آگاه از وضعیت سیاسی – اقتصادی برزیل بر این باور بودند که کار با این کشور سخت است و چه بسا نتوان در چارچوب های تعریف شده دیپلماتیک – اقتصادی فعلی به توسعه روابط تجاری دو کشور کمک کرد. همان طور که از آمار بر می آید ایران بیشتر خریدار کالاهای برزیلی است و رقم واردات برزیل از ایران بسیار کم است. چون این شیوه داد و ستد منافع خاصی را برای گروهی خاص طی حدود 30 سال گذشته فراهم کرده تغییر این شیوه مشکل است گرچه ناشدنی نیست.

ویژگی های منحصر به فرد برزیل

برزیل کشوری با حدود 207 میلیون نفر جمعیت است. در سال 2017 نهمین اقتصاد بزرگ جهان را داشته و با توجه به صنایع دفاعی و نیروی نظامی آن یکی از ابرقدرت های جهان به شمار می رود. رشد اقتصادی آن در حدود یک درصد است و تولید ناخالص داخلی آن دو تریلیون و 33 میلیارد دلار است. از این رقم تنها حدود 400 میلیارد دلار صرف صادارت از برزیل می شود که این نشان می دهد تا چه اندازه اقتصاد این کشور درون گرا و ملی است. درآمد سرانه آن 8 هزار 649 دلار است و نرخ تورم 2.95 است. ثبات ارزی و واحد پولی در برزیل به شدت آشفته است و با مناسبات اقتصادی و سیاسی مقامات کشور و گروه های ذی نفوذ رابطه مستقیم دارد. برزیل همچنین بزرگترین شرکت نفت و گاز جهان را در اختیار دارد اما چون بیشتر سرمایه گذاری های این کشور در درون برزیل انجام می شود در سطح جهانی حضور پررنگی ندارد. برزیل همچنین با 122 میلیون تن ذخایر آهن با خلوص بالا یکی از مهمترین ذخایر آهن جهان را داراست. این جدای از منابع بسیار غنی کانی در برزیل است. همچنین این کشور 12.5 درصد ذخایر آبی جهان را در اختیار دارد که سبب شده به هیچ وجه مشکل کم آبی نداشته باشد. تولید محصولات کشاورزی برزیل در سال 2017 به 222 میلیون تن رسید که دومین در جهان محسوب می شود. از این رقم 150 میلیون تن فقط کنجاله سویا بوده است.

در حدود 30 میلیون نفر آلمانی تبار، 25 میلیون نفر اسپانیایی و ایتالیایی تبار و نزدیک به 15 میلیون نفر فرانسوی تبار در برزیل زندگی می کنند. همچنین برزیل به اتباع کشورهای پیشرفته از جمله ژاپن و آلمان در اولین تقاضا و به محض ورود به این کشور شهروندی خود با تمامی ویژگی های آن را اهدا می کند. برزیلی ها معتقدند با این کار می توانند کیفیت ساختار جمعیتی خود را ارتقا دهند.

برزیل همچنین با سردمداری کشورهای پرتغالی زبان یکی از کشورهای مهم در سطح جهانی برای پشتیبانی منافع کشورهای پرتغالی زبان است. همین ویژگی بود که سبب شد برزیل حامی اصلی استقلال تیمور شرقی از اندونزی باشد.

با وجود این که برزیل یک کشور دموکراتیک به حساب می آید اما ساخت و پاخت های تجاری – سیاسی در آن تاثیر مستقیم دارد. نمایندگان پارلمان این کشور از زندگی فوق العاده مجللی برخوردارند و همگی شریک یکی از شرکت های چند ملیتی هستند. مساله ای که سبب شده تا آنها مناسبات و منافع شرکت های بزرگ را مقدم بر بسیاری از منافع ملی بدانند. تا ابتدای دهه نود میلادی بدهی خارجی برزیل در حدود 360 میلیارد دلار بود که بخش عمده ای از آن متعلق به بانک جهانی بود. تعهداتی که برزیل در قبال گرفتن وام از بانک جهانی به آن داده بود سبب شده بود تا این کشور برای مدت دست کم سی سال همواره بدهی های سنگین به بانک جهانی داشته باشد. فرناندو انریکه کاردوسو، مؤسس حزب سوسیال دموکراتیک برزیل از سال 1995 تا 2002 طی 2 دوره متوالی ریاست جمهوری اش توانست با سیاست های انقباضی ای که در پیش گرفت بدهی های برزیل با بانک جهانی را تسویه کند و بعد از نزدیک به چهار دهه این کشور را از شر بدهی های سنگین بین المللی نجات دهد. در طول این مدت برزیل توانست به یک ساختار انضباطی در اقتصاد خود دست یابد. با آمدن لولا داسیلوا و وعده هایی که به مردم برای بهبود وضعیت معیشتی شان داد، هزینه های دولت افزایش یافت چرا که وی بیمه خدمات اجتماعی و بهداشت و بیمه رایگان وضع کرد. وی با هزینه های سنگین به نفع اقشار کم درآمد توانست بیش از 62 میلیون نفر از جمعیت برزیل را به بالای خط فقر آورد.

بسیاری معتقدند که برزیل که جزء 20 کشور صنعتی و تاثیرگذار جهان است همچنان از ویژگی های کشورهای جهان سوم برخوردار است مساله ای که سبب شده نتواند وارد کلوپ کشورهای قدرتمند جهان شود و آن طور شاید و باید حق خود را از ابرقدرت های جهانی بگیرد.