ایران و عربستان وارد جنگ می شوند؟

تونی برمن

دیپلماسی ایرانی: رقبای اسلامی در حال حاضر به طور غیرمستقیم در چندین کشور با یکدیگر مبارزه می کنند. دشمنی آنها ممکن است خطر جهانی بزرگتری نسبت به کره شمالی داشته باشد. جنگ فاجعه بار بعدی در جهان در کجا رخ خواهد داد؟ و چه چیزی باعث آن خواهد شد؟

هرچند مشکل برنامه ی خطرناک هسته ای کره ی شمالی سر جای باقی است، اما به احتمال زیاد، بار دیگر به نظر می رسد خاورمیانه میدان جنگ باشد. رقابت رو به رشد میان قدرتمندترین کشورهای منطقه - ایران و عربستان سعودی - چیزی است که باعث آن خواهد شد.

در هفته های اخیر، نقطه های بالقوه درگیری در سراسر خاورمیانه به صورت خطرناکی به هم رسیده اند. جنگ عمیق در سوریه، خطر دخالت اسرائیل، فاجعه انسانی در یمن، نزاع در لبنان، درگیری های فرقه ای ادامه دار در عراق و ترس از اینکه سلاح های هسته ای جدید در منطقه وارد شده باشد، این نقاط را تشکیل می دهد.

اما خطر بزرگتر آن چیزی است که همه ی این اختلافات را بزرگتر می کند. ترس بسیاری از تحلیلگران خاورمیانه از کشمکش موجود بین ایران و عربستان سعودی است. این نه تنها کشمکش بر سر مذهب است، بلکه تمام جهان اسلام را به وسیله یک شکاف اسلامی -که به قرن هفتم می رسد - به شیعیان ایران در یک طرف و سنی های عربستان سعودی در طرف مقابل، تقسیم می کند.

بالاتر از همه، این کشمکش در مورد قدرت و تاریخ در خاورمیانه است. چه کسی در منطقه نفوذ خواهد یافت؟ چه کسی آینده را شکل خواهد داد؟ و چه کسی بازنده خواهد بود؟ تجزیه و تحلیل بحران های منطقه بدون شناخت بیشینه ی تاریخی از این روابط ناممکن است و اساسا شناخت این روابط حائز اهمیت است.

در روزهای اخیر، یک مستند عالی دو بخشی، در سه ساعت در بی پی اس برنامه "خط مقدم" با عنوان "رقابت تلخ: ایران و عربستان سعودی" پخش شده است. این مستند در آدرس www.pbs.org/wgbh/frontline/ قابل مشاهده است.

خبرنگار مارتین اسمیت، اعضای گروه برنامه "خط حمله " در دو سال گذشته از هفت کشور منطقه بازدید کرده و در مورد آنچه ایران و عربستان سعودی را تحریک می کند توضیحاتی جمع آوری کرده اند.  در انجام این کار، آنها قدرت هایی که بحران های امروز را هدایت می کنند توضیح داده اند.

منازعه بین ایران و عربستان سعودی ریشه عمیق در تاریخ دارد، آخرین تغییر رویه سیاسی، مربوط به سال 2011 در واکنش به آنچه اصطلاحا بهار عربی نامیده می شود، است. رژیم عربستان سعودی به خاطر وجود انقلاب های مردمی در سراسر جهان عرب، احساس خطر کرد و ایران را متهم به برافروختن این آتش کرد.

باراک اوباما، زمانی که رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا بود، برای کاهش تنش میان دو قدرت خاورمیانه تلاش کرد. درخواست او این بود که این دو کشور باید به همسایه ی خود احترام بگذارند. اگرچه این باعث شد تا سعودی ها خشمگین شوند، تاریخ نشان داد که اوباما، حداقل در این مورد، کاملا موضع مناسبی گرفته بود.

هرچند که، رئیس جمهور دونالد ترامپ در مسیری کاملا متفاوت حرکت کرده است. او می خواهد توافق هسته ای که قدرت های بزرگ دنیا با ایران ساخته را از بین ببرد، تا به عقیده او ایران به کشوری منزوی تبدیل شود.

بر خلاف اوباما، او هیچ محدودیتی برای عربستان سعودی اعمال نکرده است. این وضعیت، در یمن جایی که عربستان سعودی به جنایات جنگی متهم شده ، کاملا واضح بوده است. ایران نیز در این میان به حمایت از رژیم بشار اسد در سوریه و تامین مالی جنبش حزب الله در لبنان مشغول شده است.

در مستند بی پی اس، اشاره شده است که اگر بیش از یک میلیون نفر در دهه گذشته در درگیری های منطقه از بین رفته اند، تعداد اندکی از شهروندان ایرانی یا عربستان سعودی بوده اند. این برنامه احتمالا بیشتر بیشینه تاریخی ایران و عربستان را آشکار می کند. به طور خاص، دولت و ارتش آمریکا نقش اساسی  - اغلب مخرب – در تاریخ خاورمیانه داشته است. هر چند که آمریکایی ها آن را فراموش کرده اند، اما مردم خاورمیانه آن را فراموش نمی کنند.

این برنامه بخش آغازین خود را به چیزی اختصاص داد که این موضوع را نشان داد. این رویدادی بود که امروزه ایرانیان را در این نقطه قرار داده است، اما تعداد کمی از آمریکایی ها چیزی از آن  می دانند. در سال 1953، دولت سکولار و دموکراتیک ایران، که توسط نخست وزیر محمد مصدق رهبری می شد، در کودتای ایفا شده و توسط سازمان سیا و سرویس اطلاعاتی بریتانیا، که "M16" نامیده می شد، از قدرت برکنار شد. این امر منجر به بازگشت شاه ایران و رژیم استبدادی شد که سرانجام در سال 1979 توسط آیت الله ها و انقلاب اسلامی سرنگون شد.

همانطور که محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در برنامه مربوط به رابطه کشور خود با ایالات متحده گفت: "این یک حقیقت بسیار تاسف انگیز است که بعضی از مردم، نمی خواهند بیاد آوردند که چه اتفاقاتی در گذشته روی داده است، حافظه کوتاهی دارند."

منبع : استار / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33