عربستان نمی تواند آرمان فلسطین را کنار بگذارد

دیپلماسی ایرانی: بار دیگر دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده رویکردی یک جانبه در سیاست خارجی در پیش گرفت – این بار با به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل، و یک بار دیگر ترامپ در درک واقعیت های خاورمیانه دچار سوء تعبیر شد. با توجه به  اینکه اقدام اخیر وی، که به طور موثر بیش از70 سال اجماع جهانی را از میان برداشت، می تواند منطقه را به سرعت دچار هرج و مرج کند، ورود اروپا به منازعه امری ضروری است.

سیاست خاورمیانه دولت ترامپ متکی به اتحاد تقویت شده میان ایالات متحده و عربستان سعودی است. از زمان جان اف کندی تمام روسای جمهور ایالات متحده در نخستین سفر خود یا به مکزیک رفته اند یا کانادا یا هم اروپا، اما ترامپ در اولین سفر خود به ریاض رفت جایی که در نشستی با حضور 54 کشور با اکثریت مسلمان شرکت کرد و سخنرانی التهاب آفرینی علیه ایران ایراد کرد، کشوری که به ادعای او باید مورد انزوای جامعه جهانی قرار بگیرد.

پس از سفر به عربستان سعودی، ترامپ راهی اسرائیل شد و بار دیگر سخنرانی آتش باری علیه ایران انجام داد. عربستان سعودی و اسرائیل روابط دیپلماتیک ندارند اما هر دو متحد ایالات متحده هستند و در خصومت علیه ایران شریک  هستند. در ماه نوامبر سپهبد گادی ایزنکوت، فرمانده ارتش اسرائیل اعلام کرد که در خصوص ایران، میان اسرائیل و عربستان تبادل اطلاعات وجود دارد. وی به نشریه سعودی ایلاف گفت: "با حضور پرزیدنت ترامپ فرصتی برای ساختن ائتلافی جدید در منطقه به وجود آمده است."

آشتی جویی اسرائیل و سعودی با کمک ولیعهد جدید عربستان میسر شده است، محمد بن سلمان، برنامه مدرن سازی، هم در سیاست داخلی و هم سیاست خارجی در پیش گرفته است. شایعاتی وجود دارد مبنی بر اینکه محمد بن سلمان طرح صلحی میان اسرائیل و فلسطین پیشنهاد داده که به شدت دلخواه اسرائیل است، هر چند ایالات متحده و سعودی این گزارش را انکار کرده اند.

به هر ترتیب ترامپ به وضوح می خواهد از این شرایط بهره بگیرد تا کودتایی دیپلماتیک انجام دهد. اما با همه این ها تصمیم او در خصوص بیت المقدس، سعودی را با یک وضعیت بغرنج رو به رو کرده است: الویت بالاتری برای آرمان فلسطین در نظر بگیرد یا این که روابط با اسرائیل را به عنوان ابزاری برای مهار ایران عادی سازد.

برخی از سعودی ها به گزینه دوم امید بسته اند، پیشنهاد می کنند سوالات دردناک در خصوص وضعیت بیت المقدس و فلسطین به طور عام، کنار گذاشته شود. ترامپ نیز کوشیده متممی به بیانیه خود اضافه کند و مدعی است او به نفع قلمروی ژئو پولتیک اسرائیل در بیت المقدس موضع گیری نکرده است و اینکه سفارت ایالات متحده فی الفور به تل آویو منتقل نخواهد شد.

اما همچنان که فرستاده ویژه و سابق ایالات متحده در مذاکرات اسرائیل و فلسطین، مارتین ایندیک، اشاره کرده است "آمریکایی ها می توانند هر طور که می خواهند تلاش کنند لطمات این تصمیم را محدود کنند، اما قادر به انجام آن نخواهند بود، چرا که مساله بیت المقدس فشار دادن دکمه قرمز بود." این واقعیت در تظاهرات خیابانی عظیم در سراسر خاورمیانه، درست پس از بیانیه ترامپ بازتاب یافت، هر چند چنان که برخی هراس داشتند خشونت وسیعی صورت نگرفت.

سازمان همکاری کشورهای اسلامی هفته گذشته نشست اضطراری در استانبول برگزار کرد و طی آن اعضا بر "مرکزیت آرمان فلسطین و قدس شریف برای امت اسلامی" تاکید کردند، شرق بیت المقدس را به عنوان پایتخت فلسطین به رسمیت شناختند و با قدرت اقدامات ترامپ را محکوم کردند.

به نظر نمی رسد هیچ مسلمانی آماده باشد از یاد ببرد که مسجد الاقصی، سومین مکان مقدس در اسلام، در بیت المقدس واقع است. ملک سلمان، پادشاه عربستان وقتی نسبت  به زیان بار بودن اقدام ترامپ هشدار می داد اشاره اش به  مسجد الاقصی بود و وقتی ترامپ به هر حال تصمیم اش را عملی کرد آل سعودی اقدام وی را "ناعادلانه" و " غیر مسئولانه" توصیف کرد.

حقیقت مبرهن این است که عربستان سعودی نمی تواند خودش را از آرمان فلسطین دور بداند و به کشورهایی مثل ایران و ترکیه اجازه دهد طلایه دار این آرمان باشند.این اقدام شبیه به اشتباه تاکتیکی خواهد بود که سعودی چند ماه پیش انجام داد و روابط خود با قطر را قطع کرد.

منبع : پراجکت سیندیکیت / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33