ایران، یک گام از عربستان جلوتر است

امیل حکیم

دیپلماسی ایرانی: عربستان سعودی که زمانی قدرت منطقه ای محتاط و منفعل بود، در سال های اخیر، هدف جدیدی پیدا کرده است. جاه طلبی شاهزاده محمد بن سلمان، در کشورش با دستگیری تجار و اعضای خاندان سلطنتی به خوبی نشان داده شده، و در سرتاسر خاورمیانه نیز بازتاب داشته و از ضرورت بررسی نفوذ ایران سرچشمه گرفته است. محمد بن سلمان درست فکر می کند؛ از عراق تا لبنان، ایران در حال تبدیل شدن به قدرت مسلط است.

شاید عربستان سعودی،  قصد و قدرت ایران را بزرگ نمایی کند، اما کشورهای غربی و آسیایی نیز به طور معمول این قدرت را نادیده می گیرند. ایران، دیدگاه خود نسبت به منطقه را به طور شفاف بیان می کند. حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، ماه گذشته اعلام کرد: "هیچ اقدام قاطعی در عراق، سوریه، لبنان، شمال آفریقا و منطقه خلیج فارس بدون رضایت ایران امکان پذیر نیست." ایران در بغداد، دمشق، و بیروت، قدرت کامل در اختیار ندارد، اما به لطف نمایندگان و متحدانش، می تواند به طور قاطعانه میدان های جنگ و سیاست آنها را شکل دهد.

بر این اساس، محمد بن سلمان، دلایل خوبی برای زیر سوال بردن سیاست خارجی پیشینیان اش دارد. در دولت های قبلی، ریاض تمایل داشت علی رغم اقدامات تحریک آمیز ایران، به سوی این کشور دست دراز کند.

در حال حاضر سیاست خارجی و امنیتی عربستان، تحلیل رفته است. به جای اینکه ایران را با دقت و احتیاط کنار بزند، و به خاطر  این تلاش ها، حمایت بین المللی دریافت کند، رویکرد بی احتیاط، مغشوش کننده و غیر سازنده اتخاذ کرده و بدین سبب، ایران یک گام از عربستان جلوتر است.

بعد از دو سال و نیم، مداخله عربستان در یمن علیه حوثی های مورد حمایت ایران، پرخرج و بدون نتیجه بوده است. و در واقع، اگر هرچه زودتر این جنگ به پایان نرسد، این ستیزه جویان مسلح، بر مسند قدرت تکیه زده و به همان نیتجه ای که عربستان از آن وحشت دارد، خواهند رسید.

محاصره قطر تحت رهبری عربستان موفق تر بوده است. تلاش برای مهار سیاست های منطقه ای قطر یه نتیجه رسیده و بحران در حال حاضر روی دیپلماسی بین المللی متمرکز شده است. اما این اقدام به منزله درگیری و برخورد غیر ضروری و مخرب از سوی کشورهای عرب متمول، ضربه ای بزرگ به اعتبار آنها وارد کرده است.

اقدام اخیر عربستان در خصوص واداشتن نخست وزیر لبنان و حصر خانگی وی، باعث خشم بسیاری از مردم لبنان و دیگر نقاط شده است و احتمال دارد نتیجه معکوس در پی داشته باشد. در حقیقت، اگر هدف ریاض مقابله با ایران باشد، عربستان راه درستی انتخاب نکرده است.

لبنان و یمن کشورهای حاشیه ای هستند و جنگ در آنها پرهزینه بوده و نتیجه آن مبهم است. در خاورمیانه، تعادل قدرت در سوریه و عراق تعیین می شود. اما در این کشورها هزینه ها بالاتر و احتمال خطر نیز بسیار بالاتر است و ایران در هر دو زمینه نسبت به عربستان برتری دارد.

در سال 2011، ریاض به این نتیجه رسید که با حمایت از شورشیان سوریه، می تواند تسلط ایران در عراق را جبران کند، اما نتیجه این طور نبود. ایالات متحده اساساً دست از دخالت در جنگ داخلی سوریه برداشته و آینده این کشور در مسکو، آنکارا و تهران تعیین می شود.

عربستان سعودی برای حمایت از دولت عبدالفتاح سیسی در مصر، میلیاردها دلار خرج کرد، اما سیسی در حال حاضر، روابط خود را با بشار اسد در سوریه از سر گرفته و فشار عربستان مبنی بر افزایش تنش با ایران و همچنین در خواست این کشور برای جنگ با حوثی ها در یمن را رد کرده است.

موفقیت قابل توجه عربستان، تغییر جهت سیاست های آمریکا پس از انتخاب ترامپ است. اکنون واشنگتن و ریاض در خصوص ایران هم عقیده هستند، اما نمی توانند به استراتژی مشترک دست پیدا کنند.

اساساً، پیروزی در رقابت میان تهران و ریاض، به ظرفیت و شایستگی دو کشور بستگی دارد. ایران دارای شبکه های مناسب، تخصص، تجربه و شکیبایی استراتژیک مورد نیاز برای جنگ و پیروزی در نبردهای نیابتی با هزینه کم است. عربستان چنین ابزاری ندارد و به همین خاطر، به چالش کشیدن ایران برای آن خطرناک و پرهزینه خواهد بود.

نقطه مثبت دیگر ایران آن است که نشان داده در مواقع خوب و بد، پشت متحدان خود را خالی نمی کند.

منبع : نیویورک تایمز / ترجمه در تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33