دوراهی واشنگتن: استقبال از تغییر یا انزوا برای تغییر تهران

نویسنده: علیرضا نادر

دیپلماسی ایرانی: اوایل هفته گذشته، انتخاب مجدد حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران با غافلگیری چندانی مواجه نشد. انتخاب وی طنین شروعی تازه در سیاست ایران و سیاست خارجی این کشور نیست. با این حال تاکیدی است بر ادامه سیر تکاملی جامعه ایران و شاید روزی فرهنگ سیاسی این کشور.

نظام حکومتی ایران شاید در برخی موارد سیستم سیاسی بسته ای باشد، اما مردم ایران همواره نشان داده اند به تغییر و پیشرفت اشتیاق دارند. با بهترین ابزاری که در دست داشته اند این موضوع را نشان داده اند: درست است که رای گیری در سیستم تحت کنترلی انجام شده است اما منصفانه نیست که این انتخابات را مصنوعی یا نمایشی توصیف کنیم. اکثریت ایرانیان این انتخابات را جدی می گیرند چرا که رئیس جمهور در ایران اهمیت دارد، فارغ از اینکه قدرت وی تا چه حد محدود می شود اما مردی که بر این پست می نشیند تفاوت های زیادی در زندگی روزمره مردم ایجاد می کند، تفاوت های بهتر یا بدتر.

دولت ترامپ سیاست تازه ای در اعمال فشار علیه ایران نشان داده است. با انجام این کار، توانایی فشار وارد کردن از طریق مهمترین منبع قدرت در ایران را از دست داده است: میلیون ها ایرانی که اشتیاق خود برای کشوری بهتر و در حال صلح با دنیا نشان داده اند. سیاست ایالات متحده که صرفا متکی به فشار و تهدید باشد ایران و سیاست هایش را تغییر نمی دهد. تنها مردم ایران هستند که می توانند تغییراتی ایجاد کنند که به نفع آمریکا هم باشد، اما تحت ارعاب و اجبار نمی توانند چنین کنند.

روحانی برای انتخاب دوباره نبرد سختی انجام داد. وی با مذاکرات منجر به توافق هسته ای ایران را از وضعیت بحران نجات داد، اما اقتصاد چندان بهبود پیدا نکرد و اغلب ایرانیان در زندگی روزمره خود با مشقت روبرو بودند. حامیان روحانی دلواپس آن بودند که بی انگیزگی مردم باعث مشارکت اندک شود و در نتیجه به نفع رقیب اصلی روحانی، محافظه کار تندرو ابراهیم رئیسی شود.

رئیسی برای ایرانیان یادآور دوران تاریکی و دشواری بود حال آنکه، روحانی با وجود اینکه به اغلب وعده هایش عمل نکرد، اما دست کم امید برای آینده ای تا حدی بهتر ارائه کرد. این شاید توضیح دهنده مشارکت بالای 70 درصدی و پیروزی خرد کننده روحانی با 57 درصد آرا باشد.

به نظر می آید این امید اندک، ایرانی ها را در میان رنج ها و مشقت هایشان پابرجا نگه داشته است. آن ها از انقلاب و جنگ زنده بیرون آمده اند و هنوز برای ایجاد تغییرات تلاش می کنند، حتی اگر این تغییرات در حاشیه ها باشد. ایرانی ها محدودیت ها را به عقب می رانند. آن ها می دانند انتخاب روحانی به گذار دموکراتیک نمی انجامد اما همچنین می دانستند که انتخاب رئیسی امیدها و آرزوهای آن ها را به مخاطره می اندازد.

هرگونه اقدام ایالات متحده برای اثرگذاری بر ایران می بایست با در نظر گرفتن واقعیات داخل ایران باشد. منزوی کردن و تحت فشار قرار دادن ایران به تنهایی منجر به این نمی شود که سیاست های ایران به سود ایالات متحده بشود. صف بندی تمام عیار واشینگتن در کنار عربستان سعودی و دیگر کشورهای عرب علیه ایران به احتمال بالا باعث می شود اغلب ایرانی ها از اقدامات کشورشان علیه این حکومت ها حمایت کنند. ایرانی ها شاید از وضعیت سیاسی خودشان ناراضی باشند، اما هیچ یک علاقه ای به سلطنت سعودی ندارند.

اعمال سیاست فشار از جانب ایالات متحده مردم ایران را منزوی می کند بدون آنکه حکومت را مجاب به تغییر رفتار کند. شاید حکومت ایران رادیکال و واکنش گرا باشد، اما جامعه ایران منعطف و سرزنده است.

واشنیگتن در یک دوراهی قرار داد: از تغییر در ایران استقبال کند یا نیروهای واکنش دهنده را تحریک کند.

منبع: فورچون / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی/۳۳