نسل انقلاب باعث پیروزی مجدد روحانی شد

نویسنده: رابین رایت

دیپلماسی ایرانی: همزمان با انتخاب دوباره پرزیدنت حسن روحانی، مردی که یارای آن را داشت که وارد تعامل دیپلماتیک با ایالات متحده شود، دونالد ترامپ آخر هفته وارد عربستان سعودی شد تا ائتلاف جدیدی که برای مقابله با ایران طراحی شده را اجرایی کند. روحانی پیروزی خیره کننده ای کسب کرده است: در انتخاباتی با حضور 4 نفر و مشارکت 70 درصد واجدین شرایط، ۵۷ درصد آرا را از آن خود کرده است. چالش وی با ابراهیم رئیسی بود، روحانی دست راستی و پوپولیست، ستاره ای سیاسی که از سوی مراکز قدرت پشتیبانی می شد. جشن خیابانی شنبه شب از تهران تا مشهد، شهری با حرم مقدس در شرق ایران، فوران کرد.

سفر ترامپ تداعی گر تغییر رسمی سیاست ایالات متحده در قبال ایران است. در هیچ مساله سیاست خارجی بیش از موضوع ایران، ترامپ و باراک اوباما، رئیس جمهور سابق، اختلاف نظر نداشته اند. ترامپ رژیم های سنی عربی را بسیج کرده است تا با خطرات ایران، با اکثریت شیعه، در منطقه و فرقه گرایی فزاینده در خلیج فارس که سرشار از انرژی است مقابله کنند. تحریم های جدید که هفته پیش از سوی کاخ سفید وضع شد و تعدادی دیگر از تحریم ها که در کنگره در حال بررسی هستند، خطر نادیده گرفتن آرمان دیپلماسی دارند که ماحصل دو سال مذاکره دشوار میان تهران و شش قدرت جهانی بود. در سال 2015 این مذاکرات به توافقی انجامید که برنامه هسته ای ایران را مهار می کرد – مهمترین تهدید علیه منع گسترش سلاح ها در ربع قرن اخیر.

رکس تیلرسون وزیر خارجه ایالات متحده، در جریان نشست مطبوعاتی در ریاض در روز شنبه احتمال تماس تلفنی با محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه ایران را رد نکرد. وی گفت:" من هیچ وقت تلفن را روی کسی که می خواهد صحبت کند یا مکالمه پرباری داشته باشد قطع نمی کنم. در این لحظه برنامه ای برای مکالمه تلفنی با همتای خود در ایران ندارم، هرچند، به احتمال بالا، در زمان درست این کار را انجام خواهیم داد."

اما تیلرسون و همتای سعودی او به صراحت از ائتلاف خود برای زیر نظر داشتن نفوذ ایران در منطقه دم زده اند. آن ها خواستار این شدند که ایران حمایت خود از گروه های تروریستی را قطع کند، به مداخله در سوریه، عراق و یمن پایان دهد و برنامه موشک بالستیک خود را تعطیل کند. تیلرسون گفته است:" امید من به این است که روحانی اینک تیم جدیدی دارد و اینکه او از این موضوع استفاده کند تا روند برچیدن شبکه تروریسم آغاز شود، حمایت مالی خود از شبکه تروریسم را قطع کند، در اختیار قرار دادن سرباز و تدارکات و هر چیزی که باعث بی ثبات سازی نیروهای موجود در خاورمیانه می شود را پایان دهد. ما همچنین امید داریم روحانی بتواند حق مردم برای آزادی بیان و حق آزادی احزاب را برگرداند تا ایرانی ها بتوانند به زندگی که شایسته اش هستند برسند."

برای ایرانی ها و دنیا، مخاطرات انتخابات ریاست جمهوری در ایران تنها بر سر این نبود که چه کسی قدرت را در چهار سال آتی در دست می گیرد یا برنامه هسته ای چه می شود. خروجی این انتخابات همچنین بر رویکرد آتی انقلاب در زمانه ای که بنیانگذاران اصلی آن سالخورده شده اند تاثیر می گذارد.

از زمان انقلاب 1979، هسته اصلی مشاجرات سیاسی در ایران – که در تمام تصمیم گیری های اصلی سیاست داخلی و خارجی نقش آفرینی کرده است – بر این متمرکز بوده است که آیا جمهوری اسلامی – نام رسمی ایران – در درجه اول یک دولت اسلامی است یا اینکه اولویت نخست آن جمهوری است. قانون اساسی ایران بر اساس قوانین فرانسه و بلژیک نوشته شده و به صورت موازی شامل قوانین و نهادهای منطبق با سنت اسلامی است. اصلاح طلبان و میانه روها، در درجات مختلف، کوشیده اند تا درهای ایران را باز کنند، برخی از تنگناهای سفت و سخت را تلطیف و با دنیای خارج تعامل کنند. شعار اولیه انقلاب این بود:" نه شرقی نه غربی"

تندروها از آن هراس دارند که کشور هویت اسلامی، سیاسی و اجتماعی خود را از دست بدهد. آیت الله علی خامنه ای این ماه در مراسم فارغ التحصیلی دانشجویان سپاه پاسداران هشدار که کاندیداها می بایست "در کمپین های خود وعده ها و مواضعی مطرح کنند که دغدغه شان غرور ملی و استقلال ملت ایران باشد. ملت ایران یک ملت انقلابی است. از افتخار یک ملت می بایست پاسداری شود."

انتخابات در ایران تحت کنترل شدید قرار دارد. بیش از ششصد کاندیدا، از جمله ۱۳۷ زن در انتخابات ثبت نام کرده بودند. صلاحیت آن ها توسط شورای نگهبان – متشکل از دوازده کارشناس مذهبی – رد شد. تنها شش نفر تایید صلاحیت شدند. محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور سابق از جمله رد صلاحیت شدگان بود. با این حال، کارزار انتخاباتی، شامل سه مناظره تلویزیونی سیاسی، نشاط بخش و بعضا رقابتی بود. روحانی، تندروها را مورد سرزنش قرار داد.

روحانی 8 مه گفته بود:" ما وارد این انتخابات شدیم تا به آن ها که دست به خشونت و افراط گرایی می زنند بگوییم دوران شما به سر رسیده است. مردم ایران یک بار دیگر باید اعلام کنند آن هایی که در ۳۸ ساله گذشته صرفا به دنبال اعدام و زندان بودند تایید نمی شوند. " سی و هشت سال ارجاع به رئیسی بود، دادستان سابق ایران.

اکثریت رای دهندگان انتخابات اخیر پس از انقلاب به دنیا آمده اند. اشتیاق مذهبی آن ها تحت تاثیر تکنولوژی، دسترسی به اطلاعات، شبکه های اجتماعی و آموزش سست شده است. ایران به خاطر پایان دادن به شکاف جنسیتی در آموزش از سازمان ملل جایزه دریافت کرده است، اکثریت دانشجویان دانشگاه ها اینک زن ها هستند. نسل پسا انقلاب مهمترین عامل پیروزی روحانی در سال 2013 بود. کارزار او شامل تعهدی دوگانه بود، امضای توافقی با ایالات متحده و پنج قدرت جهانی دیگر در خصوص برنامه هسته ای ایران و پایان دادن به تحریم هایی که اقتصاد ایران را فلج کرده بود. همان نسل این هفته با آرای قدرتمندتری - حدود پنج میلیون رای بیشتر- وی را در مسند قدرت نگه داشت.

ناصر هادیان، استاد علوم سیاسی در دانشگاه تهران روز شنبه به من گفت:" ایرانی های بیشتر و بیشتری دارند به این نتیجه می رسند اگر در جامعه تغییر می خواهند، می بایست در روندهای سیاسی مشارکت کنند. این بهترین راه برای حل و فصل مشاجرات ماست."

روحانی در سخنرانی پس از انتخابات گفت:" پیام ملت ما در انتخابات روشن بود: ملت ایران تصمیم گرفته است مسیر تعامل با دنیا را در پیش گیرد، عاری از خشونت و افراط گرایی.

چالش اصلی حالا اصلاحات معتدلی است که وی در دور اول ریاست جمهوری اش وعده داده بود، حتی با همکاری پارلمان که سال گذشته انتخاباتش برگزار شد، روحانی با موانع جدی از سوی تندروهای به شدت قدرتمندی که کنترل بازوهای امنیتی، نظامی و قضائی را در دست دارند روبرو خواهد شد. آن ها از اهرم فشار برخوردار هستند تا فعالین، مخالفان، اصلاح طلبان و خارجی ها را بازداشت یا محاکمه کنند تا از این طریق رئیس جمهور را بی اعتبار یا شرمسار کنند.

حقیقت این است که کاندیداتوری یا ریاست جمهوری در ایران کار به شدت خطرناکی است. دو کاندیدای انتخابات بحث برانگیز سال 2009 تحت بازداشت قرار دارند. میرحسین موسوی، نخست وزیر سابق، و مهدی کروبی رئیس سابق مجلس هر دو از انقلابیون اولیه بوده اند. اعتبار میرحسین بیشتر به این خاطر است که کمک کرد ایران در جنگ پر هزینه هشت ساله با عراق سر پا بماند.

روسای جمهور از جناح های مختلف مورد هدف قرار گرفته اند. پرزیدنت محمد خاتمی که از سال 1997 تا 2005 قدرت را در دست داشت، حق حضور در عرصه عمومی ندارد، ممنوع السفر و ممنوع التصویر است. قطعا از شبکه های اجتماعی برای برقراری ارتباطات، از جمله حمایت از روحانی استفاده می کند. دو فرزند هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور سابق، زندانی شده اند. فائزه هاشمی، دحتر وی و عضو سابق مجلس در سال 2012 به دلیل تبلیغ علیه نظام به 6 ماه زندان محکوم شد، پسرش مهدی هاشمی هنوز در حال سپری کردن محکومیت 10 ساله به اتهامات مالی و اقدام علیه امنیت ملی است. محمود احمدی نژاد از سوی افرادی که به او کمک کردند در سال 2009 دوباره انتخاب شود طرد شده است. معاون اول او به اتهام اختلاس به 5 سال زندان محکوم شد و یکی دیگر از معاونانش به اتهام فساد مالی تحت بازجویی قرار گرفت.

روحانی پس از پیروزی لرزه افکن اش، می بایست توجه ویژه ای به امور اقتصادی داشته باشد- بسیاری از مسائل اقتصادی به صورت غیرمستقیم به سیاست خارجی ایالات متحده گره خورده است. این موارد بزرگترین بحث های کارزار انتخاباتی بود، خیلی از ایرانی ها احساس می کنند از مزایای پیش بینی شده برنامه جامع اقدام مشترک و برداشته شدن تحریم ها بهره مند نشده اند. در جریان نظرسنجی های انتخاباتی، ۳۸ درصد از شرکت کنندگان کفته بودند بیکاری، هزینه بالای زندگی، شکاف میان ثروتمندان و فقرا و دیگر مسائل اقتصادی اورژانسی ترین مسائل کشور هستند. بیش از نیمی از آن ها گفته اند که اوضاع اقتصاد دارد بدتر می شود.

منبع: نیویورکر / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی /۳۳