سایه سنگین مذاکرات آستانه بر مذاکرات ژنو

دیپلماسی ایرانی: دور جدیدی از مذاکرات صلح درباره سوریه روز سه شنبه در حالی در ژنو آغاز می شود که تا حد زیادی این دور از مذاکرات تحت تاثیر مذاکرات آستانه است، به ویژه که گروه های مخالف سوری مجبور شدند از سه منطقه اطراف دمشق عقب نشینی کنند و این مناطق را به طور کامل در اختیار ارتش سوریه بگذارند.

به گزارش روزنامه العرب، چاپ لندن، شش سال بعد از جنگ ویرانگر سوریه که تا کنون بیش از 320 هزار کشته و میلیون ها آواره به دنبال داشته، تلاش های سیاسی تازه ای شکل گرفته است که امید می رود بتواند به این بحران پایان دهد. تا کنون از مذاکرات ژنو که دور اول آن در سال 2014 به طور غیر مستقیم میان نمایندگان دولت با مخالفان برگزار شد، چیزی به دست نیامده است. در حالی که مذاکرات آستانه که نخستین دور آن در ماه ژانویه زیر نظر روسیه و ایران، دو متحد اصلی بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه و ترکیه، حامی مخالفان سوری برگزار شد توانسته است تاکنون به دستاوردهای مهمی برسد. برای همین بسیاری از تحلیلگران بر این اعتقادند که به نظر می رسد سازمان ملل به نوعی رقابتی را با مذاکرات آستانه آغاز کرده است، به ویژه بعد از آن که توافقی در چهارم ماه جاری میلادی به امضا رسید که به موجب آن چهار منطقه "کاهش تنش" در مناطق سوری ای که بیش از هر جای دیگری شاهد درگیری است ایجاد می شود. این توافق بلافاصله بعد از امضای طرف های مربوطه در سوریه به اجرا در آمد. از زمان اجرای این توافق از یک هفته پیش تا کنون از شدت تنش و درگیری در مناطق مختلف سوریه کاسته شده است. اما در دمشق که شامل این توافق نمی شود نیز دولت سوریه توانسته توافق تخلیه سه منطقه را که تحت کنترل مخالفان بود به اجرا در آورد که به دنبال آن تسلط شبه کاملی بر پایتخت اعمال خواهد کرد که از سال 2012 تا کنون در اختیارش نبوده است.

استفان دی میستورا، نماینده سازمان ملل در امور سوریه هفته گذشته به خبرنگاران گفت که همه تلاش خود را به کار گرفته است تا بتواند به عناوین دستورالعمل در مذاکرات ژنو برسد که انتظار می رود چهار روز به طول انجامد. وی درباره مذاکرات اخیر آستانه گفت که «نتایج بسیار امیدوارکننده ای به دنبال داشته است و تلاش می کنیم این نتایج را به افق های سیاسی در ژنو ربط دهیم.»

مذاکرات دورهای پیش ژنو به نتایج ملموسی نرسید. با وجود این که در آخرین دور این مذاکرات که در ماه مارس گذشته انجام شد، طرف های منازعه توانستند بر سر چهار موضوع بحث و تبادل نظر کنند که عبارت بودند از تدوین قانون اساسی جدید، تدوین قانون انتخابات، چگونگی تقسیم قدرت و مبارزه با تروریسم. اما مشکل این بود که مذاکرات میان طرف ها به طور جداگانه و از طریق دی میستورا انجام می شد و هیچ کدام حاضر نبودند که در دیدارهای مشترک حاضر شوند.

ارون لوند، پژوهشگر متخصص در امور سوریه در موسسه "سنچری فوندیشن" در این باره به خبرگزاری فرانس پرس می گوید: «مذاکرات ژنو ارزش سمبلیک دارد اما به هر حال قدمی رو به جلوست. در مقایسه با مذاکرات آستانه، مذاکرات آستانه تا اندازه بسیاری مذاکرات ژنو را تحت تاثیر خود قرار داده و بسیار موفق تر بوده است، لااقل در وضعیت فعلی که این گونه بوده است.»

قرار است ریاست نمایندگان دولت سوریه در مذاکرات ژنو را بشار الجعفری، نماینده سوریه در سازمان ملل بر عهده داشته باشد، در حالی که ریاست هیئت مخالفان سوری را نصر الحریری، پزشک سوری و محد صبرا، حقوقدان که مذاکره کننده ارشد مخالفان محسوب می شود، بر عهده خواهند داشت. مخالفان همچنان بر کنار رفتن بشار اسد از قدرت در دوره انتقالی اصرار دارند در حالی که نمایندگان حکومت به هیچ وجه حاضر به پذیرفتن این شرط نیستند و می گویند که موضوع بشار اسد غیرقابل مذاکره است.

لوند می گوید: «مسیر ژنو حول مطالبی بدون افق روشنی در مرحله انتقالی پیش می رود. بازتاب اصلی مذاکرات ربط دادن تحقق صلح به انتقال سیاسی و به حاشیه راندن نقش سازمان ملل در ژنو در برابر توجهاتی است که در آستانه مورد توافق طرف ها بود.»

وی درباره مذاکرات آستانه نیز می گوید: «مسیر مذاکرات آستانه مسیری نیست که در مذاکرات ژنو بحث می شود، اداره آن نشست به شکل گسترده ای بر اساس شروط روسیه انجام می شود. این بدان معناست که انسجام بیشتری با واقعیت های موجود در صحنه درگیری ها دارد.»

بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه خود در گفت وگو با شبکه "او ان تی" بلاروس که روز پنج شنبه پخش شد، گفت که «مذاکرات ژنو صرفا دیداری رسانه ای است، هیچ چیز حقیقی ای در همه دیدارهای گذشته ژنو به دست نیامد.»

بشار اسد درباره مذاکرات آستانه گفت: «در آستانه وضعیت فرق می کند. در این مذاکرات دستاوردهای تلاش ها برای آتش بس به تدریج خود را نشان دادند. آخرین آنها تشکیل مناطق موسوم به کاهش تنش یا کاهش عملیات مسلحانه بود.»

تلاش های دیپلماتیک سوریه در ماه های اخیر در غیبت کامل امریکا در دوره دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده انجام شد. در دوران ریاست جمهوری اوباما، جان کری، وزیر امور خارجه امریکا به نمایندگی از واشنگتن نقش آفرینی بسیاری در مذاکرات ژنو داشت.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11