آنچه ترامپ باید درباره ایران بداند

نویسنده: سید حسین موسویان، پژوهشگر ارشد دانشگاه پرینستون و کارشناس مسائل مرتبط با امنیت خاورمیانه و سیاست هسته ای

دیپلماسی ایرانی: اگرچه بسیاری از رهبران جهان از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری اخیر آمریکا سراسیمه و نگران شدند، اما آنها در نهایت چاره ای جز همکاری با رئیس جمهور قدرتمندترین کشور جهان ندارند. با این حال یک استثناء در این میان وجود دارد و آن هم ایران است؛ کشوری که در تمام عرصه های سیاست بین المللی روابط بسیار خصمانه ای با ایالات متحده آمریکا دارد.

جالب این جاست که پیروزی ترامپ مقابل هیلاری کلینتون در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا از سوی رهبر جمهوری اسلامی ایران پیش بینی شده بود. رهبری ایران درست چند روز پیش از انتخابات آمریکا در اظهاراتی بیان کردند که ترامپ در بیان واقعیات آمریکا صراحت بیشتری دارد و به همین سبب از حمایت بیشتری در میان مردم آمریکا برخوردار خواهد شد. آیت الله علی خامنه ای، رهبری جمهوری اسلامی ایران معتقدند که نظام سیاسی آمریکا نظامی فاسد است که موجب ظهور گروه های تروریستی همچون القاعده و دولت خودخوانده اسلامی (داعش) شده و با دخالت های نظامی خود در منطقه خاورمیانه، این منطقه را به بی ثباتی کشانده است. از این رو، رهبری ایران در صحبت های خود همواره عنوان کرده اند که مذاکره ایران با آمریکا ارزش و اهمیت چندانی ندارد و ایجاد روابط رسمی دیپلماتیک با چنین کشوری زیان بار خواهد بود؛ نگرشی که برخی از مقامات تازه وارد آمریکا نیز نسبت به ایران دارند.

با این حال، هم رهبری ایران و هم رئیس جمهوری این کشور مواضع خونسردانه ای را در قبال پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا اتخاذ کرده اند. «حسن روحانی»، رئیس جمهوری ایران پس از اعلام نتایج نهایی انتخابات آمریکا در سخنرانی کوتاهی ضمن تأکید بر تعهد و پایبندی ایران نسبت به توافق هسته ای، اعلام کرد: "تغییر دولت ها چه در این جا و چه در آنجا هیچ تاثیری بر خواست و اراده ایران نخواهد داشت". آیت الله خامنه ای نیز در این خصوص اظهار داشتند که ایران هیچگونه قضاوتی درباره انتخابات آمریکا ندارد اما برای هرگونه رویداد احتمالی آماده است".

سخنرانی های ترامپ و دیگر نامزدها در خلال رقابت های انتخابات ریاست جمهوری در این کشور، خود تأییدکننده جنبه های مهمی از نگرش و دیدگاه آیت الله خامنه ای در مورد ایالات متحده آمریکا است. اما باید منتظر ماند و دید که آیا وجود چنین تفکر مشترکی در مورد سیستم و نظام سیاسی آمریکا موجب خواهد شد که ترامپ در طول دوران ریاست جمهوری اش، سیاست های گذشته را اصلاح کند و به بن بست 38 ساله روابط ایالات متحده و ایران که می تواند دستاورد دیپلماتیک قرن باشد، پایان بخشد. از سوی دیگر، ترامپ به راحتی می تواند به سیاست تعامل باراک اوباما در قبال ایران پایان داده و تهران و واشنگتن را در مسیر یک رویارویی تمام عیار قرار دهد. در حال حاضر، مخالفان توافق در واشنگتن در تلاشند تا راهی را برای اعمال مجدد تحریم های غیرهسته ای ایران بیابند و با تحریک رهبران ایران در نهایت کاری کنند که آنها خود از این توافق دست بکشند.  

از زمان آغاز به کار و ادای سوگند صدوپانزدهمین کنگره ایالات متحده تاکنون، طرح های ضد ایرانی متعددی مطرح شده است؛ از جمله طرح اعمال تحریم علیه ایران به علت برنامه موشک های بالستیک این کشور. ترامپ هر موضع و رویکردی که در مقابل ایران اتخاذ کند، باید چند نکته بسیار مهم را در خصوص ایران به خاطر داشته باشد که در ادامه به آنها اشاره می شود:

1- آمریکا در تخریب دموکراسی ایران نقش داشته است

ایالات متحده امریکا روند دموکراسی در ایران را در نطفه خفه کرد. سازمان سیا با همکاری سرویس های اطلاعاتی بریتانیا، کودتایی را علیه «محمد مصدق»، نخست وزیر محبوب ایران به جرم ملی کردن صنعت نفت در سال 1953 ترتیب دادند؛ کودتایی که نتیجه آن پایان جنبش دموکراتیک ایران و 25 سال دیکتاتوری شاه بود. انقلاب سال 1979 ایران، واکشن مردم این کشور به دهه ها استبداد و سلطه آمریکا بر ایران بود.

2- سیاست تغییر رژیم همواره نتیجه معکوس داشته است

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، آمریکا رویکرد تغییر رژیم را در قبال این کشور در پیش گرفت و تمام تلاش خود را کرد از هرگونه ابزاری به منظور اعمال فشار بر دولت های پس از انقلاب استفاده کند. این اعمال فشارها شامل حمایت از دیکتاتوری «صدام حسین» در عراق و در طول هشت سال جنگ خشونت بار با ایران بود که صدام در خلال این جنگ بیشتر از 100 هزار نفر از مردم این کشور را با استفاده از تسلیحات شیمایی کشته و یا مجروح کرد. در سال های بعد نیز شاهد بودیم که آمریکا نخستین سلاح سایبری در جهان را علیه ایران استفاده کرد و با اعمال تحریم های سختگیرانه و فلج کننده این کشور را مجازات کرد. در مقابل ایران نیز از تمامی قابلیت های خود بهره برد تا با ایالات متحده مقابله کند. با وجود همه این ها، ایران امروزه یکی از باثبات ترین و قدرتمندترین کشورهای منطقه قلمداد می شود درحالی که متحدان آمریکا که در تمامی این سال ها همواره از حمایت های گسترده این کشور برخوردار بودند یا سقوط کرده اند یا به دلیل کاستی های خود دچار تزلزل شده اند.

3- توافق هسته ای بزرگترین پیروزی بدست آمده در زمینه عدم اشاعه است

اگرچه ترامپ اعلام کرده که سیاست های پیشین ایالات متحده برای تغییر رژیم در منطقه اشتباه بوده و نباید تکرار شود اما با این حال او نگاهی خصمانه نسبت به توافق هسته ای ایران دارد و به تازگی توئیتی این توافق را «وحشتناک» توصیف کرده است. برخلاف دیدگاه ترامپ، باید متذکر شد که توافق هسته ای ایران جامع ترین توافق منعقد شده در زمینه عدم اشاعه و گسترش هسته ای در تمام طول تاریخ است. این توافق حاوی بالاترین استانداردهای بین المللی در زمینه ایجاد شفافیت هسته ای است و تمام مسیرهای دستیابی به یک بمب اتمی را مسدود کرده است. ترامپ می تواند این توافق را نابود کند یا با تقویت و اجرای اصول آن در منطقه، رویای 50 ساله ایجاد یک منطقه عاری از تسلیحات هسته ای )NWFZ( در منطقه خاورمیانه را تحقق بخشد.

4- جنگ های آمریکا منبعی برای بی ثباتی منطقه خاورمیانه هستند

جنگ های آمریکا در چهار دهه گذشته، از جمله تهاجم صدام به ایران (1980) و کویت (1990)، حمله آمریکا به افغانستان (2001) و عراق (2003)، سرنگون کردن دولت لیبی توسط ناتو (2012)، حمله عربستان به یمن ( 2015) و سرازیر شدن خیل عظیمی از شبه نظامیان خارجی از سراسر جهان به منطقه خاورمیانه، این منطقه را در آستانه فروپاشی کامل قرار داده است. ترامپ و اوباما هر دو بر این باورند که اشتباهات گذشته ایالات متحده و متحدان منطقه ای این کشور نقش کلیدی و بسیار مهمی را در ظهور و تقویت این گروه ها ایفا کرده است. ترامپ اعلام کرده که هدف اصلی او در منطقه از بین بردن داعش است نه سرنگونی دولت سوریه. چنین موضعی شانس همکاری ایالات متحده و روسیه در منطقه را افزایش می دهد. از سوی دیگر، با توجه به این که ایران یکی از قدرت های بزرگ منطقه است که در حال حاضر نیز مشغول مبارزه با گروه تروریستی داعش است و آمریکا هم یک قدرت بزرگ جهانی است، به نظر می رسد که این دو کشور نیز می توانند جبهه ای بسیار موثر و کارآمد در برابر داعش تشکیل دهند.

5- این همکاری است که به موفقیت منجر می شود نه مقابله و رویارویی

اگرچه ممکن است کمی غیرمنطقی به نظر برسد اما تسلط جمهوری خواهان بر کنگره و جایگاه ریاست جمهوری ممکن است فرصتی را برای اجرای یک دیپلماسی موفق میان ایالات متحده و ایران فراهم آورد. اکنون دولت ایالات متحده قادر است که منسجم تر از گذشته عمل کرده و سیاست های جدیدی را در قبال منطقه اتخاذ کرده و پیاده سازد؛ سیاست هایی که شاید تا پیش از این به لحاظ سیاسی غیرممکن بودند. ترامپ این شانس را دارد که شیوه تعامل با ایران را اتخاذ کرده و ثبات را به منطقه آشوب زده خاورمیانه که مدت هاست رنگ آرامش به خود ندیده، بازگرداند. با وجود انعقاد توافق هسته ای اما باز هم بی اعتمادی شدیدی میان این دو کشور وجود دارد و به نظر می رسد که کلید همکاری های گسترده تر در گرو کنار گذاشتن سیاست تغییر رژیم و حرکت در مسیر دیپلماسی بر اساس احترام متقابل، منافع مشترک و عدم مداخله در امور سیاسی یکدیگر است.     

منبع: هافینگتون پست / مترجم: زهره شهریاری