خشم آمریکا از ارتش کاغذی ملک سلمان

نویسنده: سیمون هندرسون، پژوهشگر ارشد و مدیر «برنامه سیاست انرژی و خلیج فارس» در اندیشکده واشنگتن

دیپلماسی ایرانی: اظهارت اخیری که از واشنگتن و ریاض شنیده می شود به طور ناخواسته موجب گسترده تر شدن اختلافات میان این دو متحد شده است و دست دولت جدید ایالات متحده را برای حل و فصل مناقشه یمن تا حدی خواهد بست. در 13 دسامبر، مقامات ایالات متحده آمریکا اعلام کردند که این کشور از فروش 16هزار مجموعه ادوات نظامی به عربستان سعودی منصرف شده است و دلیل این تصمیم را نیز نگرانی آمریکا از ضعف هدفگیری حملات هوایی ارتش عربستان و در نتیجه افزایش تلفات غیرنظامیان در یمن عنوان کردند.

می توان گفت این اقدام آمریکا چندان عقلانی نبود زیرا تجهیزات و ادواتی که آمریکا از فروش آنها به عربستان سعودی خودداری کرد باعث می شد تا بمب ها دقیق تر از گذشته به اهداف برخورد کنند. در اوایل سال جاری نیز آمریکا فروش بمب های خوشه ای به عربستان را متوقف کرد و حتی به مقامات ریاض هشدار داد که کمک ها و همکاری های امنیتی میان واشنگتن با ریاض به معنای "یک چک سفید امضا" نیست. دولت اوباما نیز برای پایان دادن به این درگیری گزینه های محدودی در اختیار داشت و همین امر موجب سرخوردگی مقامات دولت آمریکا شده بود. در همین حال رسانه های آمریکا هم به این موضوع پرداختند و گزارش های بعضاً متناقضی را در این خصوص منتشر کردند؛ به عنوان مثال، روزنامه واشنگتن پست در مطلبی عنوان کرد "ایالات متحده با وجود محکوم کردن قتل عام مردم یمن به دست عربستان سعودی، همچنان به کمک نظامی به این کشور ادامه می دهد و تنها تغییرات کوچکی را در این کمک ها اعمال کرده است" و از سوی دیگر نیویورک تایمز در مقاله ای بیان کرد "در بحبوحه افزایش نگرانی ها نسبت به جنگ یمن، ایالات متحده فروش تسلیحات به عربستان سعودی را متوقف ساخته است".

در این میان، ملک سلمان طی سخنرانی خود در چهاردهم دسامبر و پیش از آغاز به کار شورای مشورتی عربستان سعودی به موضوع محدودیت فروش تسلیحات از سوی آمریکا هیچ اشاره ای نکرد. پادشاه عربستان در این سخنرانی با اشاره غیرمستقیم به ایران و نقش این کشور در حمایت از شورشیان حوثی در کشور یمن، اعلام کرد که ریاض «هر نوع دخالتی در امور داخلی یمن یا هر گونه اقدامی که مشروعیت این کشور را تحت تاثیر قرار دهد نخواهد پذیرفت و اجازه نخواهد داد که یمن به پایگاه یا کریدور کشورها یا گروهایی تبدیل شود که امنیت کشور پادشاهی عربستان سعودی یا منطقه را هدف بگیرد و در تلاشند تا ثبات موجود را تضعیف کنند». همچنین ملک سلمان در ادامه اظهارات خود در این سخنرانی ابراز امیدواری کرد که تلاش های سازمان ملل و کشورهای عربی خلیج فارس برای دستیابی به یک راه حل سیاسی در یمن موفقیت آمیز باشد.

از زمان آغاز مداخله نظامی عربستان سعودی در مارس 2015، نیروهای نظامی امارات متحده عربی شهر بندری عدن در جنوب این کشور را به نمایندگی از دولت یمن به تسخیر خود درآورده اند. اما با این حال،  نیروهای مستقر عربستان در شمال یمن همچنان در بازپس گیری این مناطق ناکام بوده اند و حوثی ها کنترل حدود نیمی از کشور را در اختیار دارند که شامل پایتخت و بخش عمده ای از جمعیت 27 میلیونی ساکن یمن می شود.

مقامات آمریکایی در خفا به سختی از عملکرد نظامی عربستان سعودی در یمن انتقاد می کنند؛ عملکردی که مسئولیت آن برعهده «محمد بن سلمان»، جانشین 31 ساله ولیعهد، وزیر دفاع و فرزند مورد علاقه ملک سلمان است. محمد بن سلمان در آغاز این جنگ بسیار خوشحال بود که او را معمار و طراح اصلی این جنگ تصویر می کردند اما حالا او تلاش می کند که با فاصله گرفتن از این موضوع از سرزنش ها و انتقادات در امان بماند.

به لحاظ تئوریک، ارتش عربستان سعودی یکی از مجهزترین ارتش های جهان است، اما در واقعیت تنها یک ببر کاغذی و پوشالی است که ناامیدی بزرگی را برای حامیان و تامین کنندگان خارجی اش، و در رأس آنها ایالات متحده آمریکا، به بار آورده است. نیروی هوایی عربستان در این مدت عملکرد بسیار ضعیفی داشته و نیروی زمین این کشور نیز در حفظ مناطق مرزی جنوب غربی عربستان سعودی که داری مرز مشترک با یمن است دستاوردهای ناچیزی داشته است. ریاض ایران را به حمایت از شورشیان حوثی و راه اندازی جنگ نیابتی در یمن متهم می کند اما به نظر می رسد شکست های نظامی عربستان در جنگ یمن بیشتر ریشه در بی کفایتی ارتش این کشور دارد تا دخالت های تهران.

ماهیت این رقابت در سخنان ماه گذشته «بوریس جانسون»، وزیر امور خارجه بریتانیا به خوبی منعکس شد و وی در اظهاراتی عربستان سعودی و ایران را به گردانندگان نمایش خیمه شب بازی در یمن تشبیه و آنها را به راه اندازی جنگ نیابتی در این کشور متهم کرد؛ کلماتی که اگرچه دقیق بودند اما به لحاظ دیپلماتیک احتیاط چندانی برای بیان آنها صورت نگرفته بود. اظهارات جانسون سرزنش و انتقاد «ترزا می»، نخست وزیر بریتانیا را به دنبال داشت و سخنگوی دولت بلافاصله پس از اظهارات مطرح شده از سوی جانسون اعلام کرد که عقاید و نظرات وزیر امور خارجه بریتانیا منعکس کننده مواضع دولت بریتانیا نیست.

فاصله گرفتن واشنگتن از ریاض برای همه متحدین منطقه ای بسیار عجیب است و این امر در حالی اتفاق می افتد که همزمان دولت اوباما به تهران این اجازه را می دهد که هواپیماهای بوئینگ جدیدی را برای ناوگان هوایی خود سفارش دهد؛ هواپیماهایی که ممکن است در ماموریت های نظامی آتی ایران مورد استفاده قرار بگیرند. بدون شک متحدین آمریکا همگی به خاطر عدم واکنش قاطعانه دولت آمریکا در پاسخ به تلفات جانی فراوان در جنگ حلب از این کشور به شدت آزرده خاطر و خشمگین هستند. تلاش های اخیر ملک سلمان برای دستیابی به یک راه حل سیاسی در موضوع بحران یمن، فرصت دیپلماتیکی مغتنمی است که واشنگتن باید از آن حمایت کند اما در حال حاضر به نظر می رسد که نه بمب های عربستان سعودی در یمن و نه این اظهارات، هیچ کدام به اهداف درستی برخورد نمی کنند.

منبع: اندیشکده واشنگتن/ مترجم: زهره شهریاری

انتشار اولیه: شنبه 4 دی 1395 / انتشار مجدد: جمعه 17 دی 1395