وقتی مخالفان اسد خبرنگاران را سربه‌نیست می‌کنند

نویسنده: پاتریک کوکبرن

دیپلماسی ایرانی: فعالیت به عنوان یک خبرنگار خارجی در گزارش جنگ داخلی روسیه خطرناک تر شده است. دلیل این است که گروه های جهادی در شرق حلب خواستار حذف روزنامه نگاران، ربودن و به احتمال زیاد قتل آنها هستند. در غیاب روزنامه نگاران، «فعالان محلی» که به شدت حزبی عمل می کنند، جایگزین شده اند. فعالینی که بیشتر اوقات تحت کنترل جهادی ها هستند.

به رسانه های خارجی اجازه داده شده است ـ از روی سادگی یا منافع شخصی ـ تا با اجازه گروه هایی از القاعده مانند جبهه النصره و احرارالشام و با توجه به دستورالعمل های آنها عمل کنند. سابقه حلب نشان می دهد که آینده به چه شکل خواهد بود.علاقه به جلوگیری از فعالیت روزنامه نگاران خارجی، ربودن و یا کشتن آنها به منظور جلوگیری از گزارش های عینی و ایجاد یک خلا اطلاعاتی انجام می شود. ربودن روزنامه نگاران توسط جهادی ها یک حرکت هوشمندانه تلقی می شد چرا که به آنها این امکان را می داد تا کنترل قابل توجهی از جریان اخباری را به دست بگیرند که به جهان خارج می رسد. این خبری بدی است برای روزنامه نگاران مستقل است چرا که انحصار طلبی، اطلاعات آنها را تهدید می کند.

همیشه تناقضی آشکار در قلب موقعیت رسانه های بین المللی در مناطق جنگی وجود دارد: از یک طرف برای روزنامه نگاران خارجی بسیار خطرناک است که وارد مناطق تحت کنترل مخالفان سوریه شوند، اما هم زمان فعالیت های ظاهرا مستقل و آزادانه ای در خشن ترین و بی رحم ترین مناطق روی زمین انجام می شود. تهدید خبرنگاران غربی بسیار واقعی بود: جیمز فولی در تاریچ 8 اوت 2014 با بی رحمی سر بریده شد و استیون ساتلوف چند روز بعد به سرنوشتی مشابه گرفتار آمد. اگرچه مدت های طولانی پیش از آن نیز خبرنگارانی که وارد مناطق تحت کنترل شورشیان می شدند، با خطرات بزرگی روبرو بودند.

این تهدید برای یک فرد محلی نیز که در مناطق تحت کنترل شورشیان کار می کرد و می خواست ایده ها و اقدامات خود را گزارش دهد، همان قدر بزرگ بود. این قضیه به روشنی در گزارش ماه ژوئیه سازمان عفو بین الملل با عنوان «شکنجه مجازات من بود»، منعکس شد. فیلیپ لوتر، مدیر بخش خاورمیانه و شمال آفریقا سازمان عفو بین الملل می گوید که در مناطق غیرنظامی تحت کنترل مخالفان «اگر انتقادی از رفتار گروه های مسلح داشته باشید زندگی یعنی ترس مدام از ربوده شدن.»

بر اساس گزارش ها هر روزنامه نگار و فعال مستقلی مورد هدف است. یک فعال رسانه ای 24 ساله به نام عیسی درباره جبهه النصره (که حالا خود را جبهه فتح الشام نام نهاده و قبلا شاخه سوری القاعده بود) گفت: «آنها چیزی که ما می توانیم و نمی توانیم بگوییم کنترل می کنند. شما یا با قوانین و سیاست های اجتماعی آنها موافقید یا ناپدید می شوید.»

آنچه در پی چنین مخالفت هایی می آید، سرنوشت یک فعال سیاسی به نام ابراهیم است که در سال 2015 یک تظاهرات مسالمات آمیز به راه انداخت بود. چنین عمل مستقلی آشکارا از سوی النصره غیرقابل قبول بود و او ربوده شد. ابراهیم می گوید: «من را به اتاق شکنجه بردند. من را از سقف و از مچ دست آویزان کردند طوری که پاهایم روی زمین نباشد. سپس با کابل هایی من را شلاق زدند.» باسل وکیلی در ادلب گفت: «من خوشحال بودم که قرار است از دولت سوریه نجات پیدا کنم اما در حال حاضر وضعیت بدتر است.» او جبهه النصره را در حساب شخصی فیسبوک اش مورد انتقاد قرار داد و بلافاصله بازداشت شد.

یک دوره زمانی بین سال های 2011 تا 2012 واقعا فعالان مخالف مستقل، در سوریه آزادانه عمل می کردند اما سپس نیروهای جهادی این مردم شجاع را مجبور به فرار به خارج از کشور یا سکوت کردند. در ماه اوت 2013 رزن زیتونه، وکیل حقوق بشر مشهور و بنیانگذار مرکز ثبت مستندات جنایات و فجایع در یک برنامه تلویزیونی با اسکایپ از دژ محکم مخالفان در دوما در شمال شرق دمشق صحبت کرد. او حمله با گاز سارین را گزارش داد. در 8 دسامبر به دفتر او حمله کردند و همسرش، وائل هامادا و دو تن از فعالان حقوق مدنی یعنی سمیرا الخلیلی، یک وکیل و ناظم الحمادی، یک شاعر را دستگیر کردند. در طول 4 سال بعد هیچ خبری از آنها نشد و به احتمال بسیار زیاد این سه نفر مرده اند.

هیچ نشانه ای از 8هزار تا 10هزار مبارز مسلحی که سازمان ملل تخمین می زند در شرق حلب هستند وجود ندارد. در واقع تنها ساکنان قابل مشاهده حلب، شهروندان غیرمسلح هستند. وضعیتی که در تضاد کامل با موصل در عراق است. جایی که هزاران نیروی مسلح در حال مبارزه با افراد مسلح داعش هستند و از جمعیت غیرنظامی به عنوان سپرانسانی استفاده می شود.

این امر می تواند ساده لوحانه باشد که باور کنیم مدیریت این نوع روابط عمومی بسیار جذاب و حرفه ای تماما به دست مخالفان مسلح سوریه است. دولت های خارجی نقش نسبتا تعیین کننده ای در ایجاد بودجه و آموزش متخصصان رسانه بازی می کنند. یک روزنامه نگار که تا حدی در بیروت و سوریه درگیر این مسائل بود از این گفت که چگونه ماهیانه 17هزار دلار دریافت می کرده تا در چنین پروژه هایی در روابط عمومی رسانه های مخالف دولت همکاری کند. او اعلام می کرد که این بسته ها با حمایت دولت بریتانیا ارائه می شد.

تسلط تبلیغاتی در پوشش جنگ در سوریه پیامدهای منفی بسیاری در پی دارد. این یک جنگ واقعی داخلی است در حالی که این نوع تمرکز انحصاری تصویری مخدوش از جنایاتی ارائه می دهد که در این کشور و روی جمعیت غیرنظامی در حال وقوع است. این جنایات کم وبیش هنوز روی می دهند. سازمان ملل گزارش می دهد که در ماه گذشته 82 غیرنظامی در شرق حلب کشته شده اند.

هیچ جای تعجب ندارد که چرا مخالفان در سوریه خیلی وحشیانه با دشمنان خود رفتار می کنند یا سعی در پنهان کردن اخبار منفی دارند. مخالفان در عراق در سال 2003 و در لیبی در سال 2011 نیز از همین شیوه استفاده می کردند. در این جا بیشتر تقصیر بر گردن رسانه های غربی است که اجازه می دهند تبدیل به وسیله ای برای تبلیغ یک طرف از این درگیری وحشتناک شوند.

سازمان های خبری به زودی تغذیه نیروهای جهادی و هواداران آنها را پایان می دهند و فضا برای ناظران مستقل برای بازدید از مناطق تحت کنترل آنها باز می شود. با عادی شدن روند جریان اطلاعات و پاک شدن فضا از منابع آلوده، گروه هایی از نوع القاعده انگیزه خود را برای کشتن و ربودن روزنامه نگاران از دست می دهند چرا که فضای موجود برای ایجاد خلا و بهره مندی از آن پر شده است.

منبع: ایندیپندنت/ تحریریه دیپلماسی/ 32

انتشار اولیه: یکشنبه 5 دی 1395 / انتشار مجدد: یکشنبه 19 دی 1395