نیوزویک: آیا ایران و روسیه بزودی از متحدانی نزدیک به رقبایی جدی تبدیل می شوند؟

نیوزویک نوشت: اگرچه اخیراً روسیه به صورتی پایدار و محکم با محور شیعه به رهبری ایران در خاورمیانه متحد شده است اما روابط روسیه و ایران با همکاری استراتژیک آن ها اغلب متفاوت به نظر می رسد.

به گزارش «انتخاب»، با وجود افزایش همکاری های نظامی، روابط روسیه و ایران همچنان مبهم است. از سال 2013 روسیه به عرصه خاورمیانه بازگشت. روسیه به عنوان یک بازیگر بزرگ و فعال با استفاده از وضعیت جدید پس از بهار عربی با دست آوردن مجدد قدرت جهانی اش، در برابر ایالات متحده و به طورکلی از کل غرب در مناسبات خاورمیانه ورودکرد. این موقعیت جدید موجب شده است که روسیه موقعیت بهتری برای چانه زنی با غرب در مذاکرات پس از الحاق کریمه در شرق اوکراین داشته باشد.

علاوه بر این،گسترش نفوذ روسیه در منطقه خاورمیانه به طور بالقوه موجب افزایش فرصت های تجاری برای روس ها به منظور مبارزه اقتصادی روسیه با غرب و تضمین فروش محصولات این کشور خواهد بود. حتی مهم تر از آن، این مسئله اجازه می دهد تا کرملین به شهروندان خود تصویری از عظمت ملی ارائه بدهد که برای حفظ مشروعیت داخلی رژیم پوتین در زمان مشکل اقتصادی بسیار مهم است.

در سال 2015، روسیه، سوریه، عراق و ایران یک ائتلاف ضد داعش تشکیل دادند. از سال 2015 روسیه در کنار نیروهای ایرانی و با حمایت ایران و حزب الله در سوریه می جنگد و به بشار اسد سلاح می دهد. ایران نیز در سوریه سربازان خود را دارد و همچنین مبارزان حزب الله لبنان. هیچ آمار و ارقام دقیقی در دسترس نیست.

روس ها بیشتر تمرکز خود را به حملات هوایی، جمع آوری اطلاعات و کمک تدارکاتی به شرکای خود محدود کرده اند. علاوه بر این، زمانی که تحریم ها علیه ایران برداشته شد، کرملین اعلام کرد که سامانه موشکی S-300 را به ایران تحویل می دهد و 8 میلیارد دلار تجهیزات نظامی به ایران می فروشد. همچنین استقرار بمب افکن های روسی در پایگاه هوایی همدان ایران به منظور انجام حملات علیه دشمنان اسد در سوریه نیز نشان داد که روابط ایران و روسیه رو به بهبود است. اما بسیاری از مفسران در مورد روابط ایران و روسیه در آینده تردید دارند.

در حوزه اقتصادی، ایران تنها یک شریک تجاری جزئی برای روسیه است. بین سال های 1996 تا 2008، سهم ایران از حجم تجارت بین المللی روسیه کمتر از یک درصد بود. در شش ماه اول سال 2016، ایران در رتبه 19 بزرگ ترین شرکای اقتصادی روسیه برای صادرات بود. در همین دوره تجارت متقابل این دو کشور فقط حدود 856 میلیون دلار بود.

در مقابل، روسیه و ایران رقبای مستقیم یکدیگر در بازار جهانی انرژی هستند که برای بودجه هر دو کشور بسیار مهم است. ازاین رو، جای تعجب نیست که برای سال های بسیاری، روسیه و ایران در مذاکرات تقسیم منابع دریای خزر شکست خورده اند. به نظر می رسد ایران به صورت هدفمند از حل وفصل این مسئله با روسیه سر باز می زند، تا بتواند در آینده و با کسب موقعیتی بهتر و دستی بالاتر در مذاکرات حاضر شود. در همین حال، هر دو کشور همچنان به تقویت نیروهای دریایی دریای خزر می پردازند.

پس از رفع تحریم های بین المللی ایران، روسیه احساس کرد که نمی تواند برای حفاظت از منافع خود در ایران به غرب امیدوار باشد بنابراین سیاست تعامل با ایران را برگزید. اوایل سال جاری، رسانه های رسمی روسیه از معامله 8 میلیارد دلاری اسلحه با ایران خبر دادند. بر اساس این گزارش، ایران برای خرید جنگنده های Su-30 ، هواپیمای آموزشی یاک 30، هلیکوپترهای مختلف نظامی، سیستم های دفاع ساحلی K-300، کشتی های سطحی جدید و زیردریایی جدید برنامه ریزی کرده است. اخبار بیشتر به گمانه زنی در مورد ایجاد روابط حسنه قابل توجهی روسیه و ایران دامن زده است. بااین حال، سرنوشت این معامله همچنان نامشخص است. ایرانی ها برای مهارت خود در منتظر گذاشتن شرکای خود با وعده های توخالی مشهورند و در سوی دیگر روس ها در معامله کردن بدنام هستند و ضرب المثل "فروختن پوست خرس شکار نشده" در مورد آن ها مشهور است.

در ماجرای واگذار کردن پایگاه هوایی همدان به روسیه، لو رفتن اخبار آن توسط روس ها موجب بروز اختلافاتی در ایران شد که درنهایت با فشارهای مجلس، روس ها ایران را ترک کردند. این مسئله نشان از نگاه منفی ایرانی ها به روسیه و زنده بودن خاطرات تلخ چند صد ساله اخیر است.

نکته قابل توجه دیگر این است که اگرچه مسکو هرگز این مسئله را بروز نداده اما واضح است که بهبود روابط ایران با غرب موجب نگرانی شدید روس ها است. این مسئله می تواند در آینده ای نزدیک ایران و روسیه را از متحدان نزدیک به رقبایی جدی تبدیل کند.