عربستان و بازی تاج و تخت

با بازگشت به دوره زمانی که گذشت و با مرور اخبار عربستان، نام محمد بن نایف بیشتر به چشم می خورد؛ شاهزاده ای جوان با رویکردهای اصلاح طلبانه که می تواند آینده عربستان را تغییر دهد. وی ویترین رخدادهای سیاسی در عربستان را از آن خود کرد، چراکه برای مبارزه با تروریسم که چالش مبرم برای عربستان است، تلاش می کرد. او باهوش، بلندپرواز و در تعامل با رسانه ها ماهر بود و هیچ کس در تمایل وی برای آن که پادشاه شود، شکی به خود راه نمی داد.

به گزارش ایسنا، به نقل از روزنامه لبنانی السفیر، در آوریل سال ۲۰۱۵، چهار ماه پس از آنکه عمویش ملک سلمان بن عبدالعزیز به تاج و تخت پادشاهی رسید، او ولیعهد شد که این امر تمام سنت ها و عرف را در عربستان را در هم شکست چراکه شش پادشاه سابق عربستان از فرزندان پادشاه موسس بودند که همچنان تعداد دیگری از آنها در قید حیات هستند و در "صف برادری" منتظر ایستاده اند. اما در پایان، تصمیم اتخاذ شد و خلافت یک نسل کامل را پشت سر گذاشت و بن نایف ۵۷ ساله به صورت رسمی ولیعهد شد.

اما این رخداد قطعی نبود چراکه در سال گذشته نام محمد بن سلمان ۳۱ ساله، پسر ملک سلمان در صحنه سیاسی عربستان پس از تعیین وی به عنوان وزیر دفاع و جانشین ولیعهد بیشتر به گوش خورد تا وی ماموریت وابستگی عربستان به نفت را برعهده گرفت. حضور و نقش وی بر نقش پسر عمویش چیره یافت و توجهات به سمت وی متمرکز شد و او وعده زنجیره ای از اصلاحات ریشه ای را داد گویی که ملک سلمان پسرش را برای آنکه جانشینش شود، آماده کرده بود.

احتمال نمی رود که محمد بن نایف، ولیعهد عربستان کم شدن منصبش را بپذیرد چراکه او با دشواری های متعددی مواجه شده که برجسته ترین این دشواری ها چندین تلاش برای ترورش بوده است.

در سال ۲۰۰۳، او جایگاه خود را محکمتر کرد و آن هنگامی بود که تسلیم شدن یکی از سرکرده های القاعده را پذیرفت و همچنین در سال ۲۰۰۹ از تلاش برای ترور جان سالم به در برد.

بن نایف نماینده کشورش در مجمع عمومی سازمان ملل در هفته گذشته در نیویورک بود و به گمانه زنی ها در مورد امکان به حاشیه رانده شدن وی به نفع پسر عمویش پایان داد. با وجود اینکه چنین گمانه زنی هایی در عربستان ممنوع به حساب می آید، اما عربستانی ها در گوش یکدیگر در مورد "توطئه چینی هایی در داخل قصر" پچ پچ می کردند، چراکه این دو شاهزاده علنا به یکدیگر احترام گذاشته اما نشانه های تنش میان آن دو در حال افزایش است.

نمونه این تنش، جنگ عربستان علیه یمن است که محمد بن سلمان چند هفته بعد از تعیینش به عنوان وزیر دفاع آن را رهبری کرد. در آغاز، محمد بن سلمان به رهبری "حکیمانه" این  جنگ به خود می بالید و با ژنرال ها دیدار می کرد و به کشورهای خارجی می رفت و رسانه ها نیز این سفرهای وی را پوشش می دادند. با نابسامان شدن اوضاع در یمن، تصمیم جنگ به عنوان تصمیمی "دسته جمعی" معرفی شد که همگان مسئول آن هستند.

بروس ریدل، از موسسه آمریکایی بروکینگز گفت: "آنچه که توجه را جلب می کند، این است که بن نایف برای برعهده گرفتن تصمیم جنگ عجله نکرد"، بلکه برعکس، اینگونه به نظر رسید که وی ناخرسند است و سپس در دسامبر ۲۰۱۵ به الجزایر سفر کرد و شش هفته در آنجا ماند و وظایف خود را در داخل کشور نادیده گرفت.

با وجود تلاش ها برای نشان دادن نوعی انسجام در داخل خاندان حاکم، اما اگر بن نایف پادشاه شود، احتمالا پسر عمویش (بن سلمان) را از منصبش برکنار می کند و به همین دلیل، ملک سلمان ۸۰ ساله که برخی در قدرت بدنی و ذهنی وی تردید دارند، اگر می خواهد پس از وی  پسرش به تاج و تخت پادشاهی برسد، باید زود دست به کار شود.

این مساله سخت به نظر می رسد، چرا که عربستان به طور سنتی براساس توافقی سلطنتی اداره می شود، دیگر چه برسد به آنکه بسیاری از شاهزاده گان از اینکه محمد بن سلمان به عنوان شاهزاده آخر صفی دیگران را در صف به تاج و تخت رسیدن پشت سر بگذارد، متنفر هستند. همچنین جنگ علیه یمن و پیامدهای دردناک اصلاحات اقتصادی اش باری بر دوش محمد بن سلمان شده است.

در مقابل، محمد بن نایف از محبوبیت بسیاری برخوردار است و شاهزادگان سعودی و دیپلمات های خارجی وی را به عنوان مردی که جدی است و با پشتکار کار می کند، ستوده اند و مردم عربستان به او به عنوان فردی "محافظ" می نگرند. این ماه، جایگاه او پس از موفقیتش در نظارت بر مراسم حج محکمتر شد. سازمان های حقوق بشر نیز مسئولیت کمتری را نسبت به حکم اعدام شیخ نمر در نوامبر گذشته متوجه وی می کنند.

به نظر می رسد که بن نایف تعادل بیشتری نسبت به پسرعموی جوانش داشته باشد. در زمانی که عربستان وارد روند اصلاحات ریشه ای شده است هیچ کس نمی تواند با قاطعیت بگوید که پادشاه آتی کیست اما این مساله حتمی است که او یکی از "محمدین" است.