نقش تسلیحات در روابط دوسویه ی بحرین و روسیه

دیدبان روسیه: سفر اخیر پادشاه بحرین به روسیه و دیدارهای وی با مقامات روسیه در حالی است که کاخ ریاست جمهوری روسیه تاکید کرد همکاری نظامی و فنی مبنای مذاکرات شاه بحرین با مقامات روسی بوده است. در این میان روزنامه روسی کامرسانت پیش از این، از تلاش دولت منامه برای خرید سامانه روسی اس-400 خبر داده بود و "احمد ساعاتی" سفیر بحرین در مسکو نیز پیش از سفر شاه این کشور به روسیه، اعلام کرده بود منامه به نوسازی سامانه های ضدهوایی خود توجه ویژه دارد. از همین رو دیدبان روسیه به گفتگو با دکتر "افشار سلیمانی" سفیر اسبق ایران در جمهوری آذربایجان و کارشناس ارشد معاونت آسیا و اقیانوسیه پرداخته تا روابط دوسویه بحرین و روسیه را بررسی کند.

 
► در چند سال گذشته جایگاه شورای همکاری خلیج فارس در سیاست خاورمیانه ای روسیه چه بوده است؟

شوروی در زمان جنگ سرد نیز در این منطقه حضور داشته و پایگاه هایی داشته است، اما بعد از فروپاشی شوروی اینگونه نبوده است. اعضای این شورا عمدتاً گرایش های غربی دارند، یعنی به نظر من بیشتر با غرب هماهنگ شده اند تا با روسیه. به عنوان مثال در اکثر کشورهای این شورا آمریکا دارای پایگاه نظامی می باشد؛ لذا نمی توان گفت شورای همکاری خلیج فارس با روسیه همکاری جدی تری داشته است. همچنین تا جایی که بنده اطلاع دارم روسیه چندان همکاری گسترده ای با این شورا نداشته است. شاید روس ها نیز سعی کرده اند در سال های گذشته از اعضای شورای همکاری خلیج فارس به منظور امتیاز گرفتن از آمریکا استفاده هایی کنند، ولی به نظر نمی رسد دو طرف در این مورد چندان موفق بوده باشند، چراکه در نهایت این کشورها همسویی بیشتری با آمریکا داشته اند.
                                   

► با توجه به سفر پادشاه بحرین به روسیه و بازدید وی از نمایشگاه نظامی این کشور،  نگاه بحرین به روسیه در ماه های گذشته چگونه بوده است؟

به نظر من بحرین در منطقه و در شورای همکاری خلیج فارس بازیگر چندان مستقلی به حساب نمی آید و بیشتر تحت تأثیر عربستان قرار دارد. احتمالاً این سفر نیز با تشویق عربستان صورت پذیرفته است. یعنی عربستان در منطقه در راستای ایجاد توازن در سیاست خارجی خود و احتمالاً گرفتن امتیازات از غرب سعی کرده با روسیه روابطی داشته باشد. به علاوه به طور کلی شورای همکاری خلیج فارس از ارتباط با روسیه بیشتر به عنوان وسیله ای برای امتیاز گرفتن از غرب استفاده کرده است. البته در این زمینه چندان موفق نبوده است. گذشته از این در شرایطی که مناسبات ایران با بحرین بسیار شکننده شده و مواضع طرفین در قبال یکدیگر نامناسب است، به نظر می رسد بحرین با چنین اقداماتی قصد استفاده از روسیه جهت تأثیر گذاری بر روابط روسیه با ایران را دارد. به علاوه در واقع با توجه به همکاری نظامی روسیه با ایران در یک سطح خاص، شاید چنین همکاری و تقویت سیستم دفاعی ایران، نگرانی بحرین را به همراه داشته است. به همین دلیل با ترغیب عربستان با روس ها همکاری می کند.

در بعد دیگری موضع روس ها در مورد حوادث داخلی بحرین نیز چندان به زیان حکومت بحرین نبود. حتی حضور نظامی عربستان در بحرین و دخالت این کشور در امور داخلی بحرین واکنش جدی روس ها را در پی نداشت. مجموع این دلایل سبب سفر اخیر پادشاه بحرین گردیده است و تلاش کرده با انعقاد قراردادهای اقتصادی و نظامی روسیه را به نوعی از ایران دورتر کند. به ویژه اینکه اخیراً در خبری آمده روس ها قصد فروش سیستم دفاعی اس 400 را به بحرین دارند.

 
► با توجه به اخبار ضد و نقیض پیرامون فروش سیستم s300 یا s400 به بحرین ، به نظر شما در شرایط فعلی انگیزه بحرین از خرید این سامانه ها از روسیه چیست؟

بحرین و اعضای شورای همکاری خلیج فارس و در رأس آن عربستان نگران تقویت بنیه ی نظامی ایران هستند. به ویژه این که ایران بیشتر در تقویت سیستم دفاعی خود تلاش هایی کرده و در داخل دستاوردهایی داشته و هم اینکه بعد از گذشت هشت سال سامانه s300 را از روسیه تحویل گرفته است. لذا عربستان و شورای همکاری خلیج فارس نگران تقویت توان نظامی ایران و آینده خود می باشند؛ این امر بیشتر از بُعد ایران هراسی است. حتی اگر چنین هراسی هم نباشد آن ها از بُعد ایران هراسی وارد این مراودات و به ویژه همکاری های نظامی می شوند. 
                                                     

► به نظر شما با توجه به مسائل خاورمیانه و نوع نگاه های بحرین و روسیه به بحران های منطقه ی خاورمیانه از جمله بحران های یمن، بحرین، عراق، سوریه و ... چه پتانسیل ها و بسترهایی برای افزایش روابط روسیه و بحرین وجود داشته و تا چه حد این امر امکان پذیر می باشد؟

بنده بحرین را وزنه سنگینی در شورای همکاری خلیج فارس نمی دانم. چرا که سرنوشت خود را بیشتر به عربستان گره زده و هرگونه همکاری بحرین با مسکو از این دریچه بایستی مورد بررسی قرار گیرد. پشت صحنه این مسائل عربستان است و بحرین نه توان و نه امکاناتی دارد و با توجه به وابستگی به برخی اعضای شورای همکاری خلیج فارس به ویژه عربستان بازیگر مستقلی نمی باشد. لذا باید به این موضوع از جانب روس ها نگاه کرد که از فرصت های ایجاد شده در حال استفاده می باشند. یعنی هم با ایران وارد مبادلات و مراودات شده و هم با این کشورها ارتباط داشته و سعی می کنند تا حدودی خود را به این کشورها نزدیک تر کرده تا هم بر روی روابط روسیه با ایران تأثیر گذار باشد و هم در روابط روسیه با غرب مؤثرتر باشد.
 

► آیا در حوزه اقتصادی، سیاسی امنیتی و ... بسترهایی برای همکاری طرفین وجود دارد؟

بحرین به عنوان کوچکترین عضو شورای همکاری خلیج فارس نیازهایی دارد که قادر به تأمین آن ها از طریق روسیه می باشد‏‏، ولی به هر حال در این روابط بحرین نان موقعیت ژئوپلیتیک خود را می خورد و الا در زمینه های دیگر پتانسیل چندانی ندارد تا بتواند در سایر ابعاد استفاده کند. بنابراین حتی با در نظر گرفتن ابعاد نظامی و اقتصادی روابط چندان گسترده ای نخواهند داشت و بعید به نظر می رسد که روسیه با بحرین همکاری های نظامی عمیقی برقرار نماید. همچنین بعید به نظر می رسد که غرب و آمریکا چنین اجازه ای را به بحرین دهند که به سمت روسیه رفته و با این کشور پیوند نظامی پیدا کند. لذا در حد معقول امکان برقراری روابط اقتصادی را خواهد داشت و حق همکاری نظامی در موارد غیر تهاجمی یعنی موارد تدافعی را خواهد داشت. البته در این موضوع فاکتور ایران هم دخیل می باشد و ایران نیز نسبت به تعمیق همکاری ها حساس خواهد بود. 
 

► فروش s300 یا s400 چه پیامدهایی در نوع همکاری روسیه با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، عربستان و منطقه خواهد داشت؟

شاید این موضوع در راستای بالانس کردن روابط روسیه با کشورهای خلیج فارس و ایران صورت می گیرد و منافع اقتصادی خوبی برای روسیه داشته باشد. لذا به نظر نمی رسد که همکاری دو طرف تعمیق یابد. نخست تعمیق روابط روسیه با بحرین منجر به افت و خیز روابط روسیه با ایران می شود. هر چند همواره این افت و خیز وجود داشته ولی تعمیق روابط بحرین با روسیه افت و خیز روابط ایران و روسیه را به همراه خواهد داشت. به علاوه به نظر می رسد این تعمیق روابط چالش هایی را هم بین بحرین و غرب ایجاد خواهد کرد.
 

► جدای از آنچه اشاره کردید چه چالش های دیگری در سطح منطقه و بین المللی در مورد افزایش همکاری طرفین وجود دارد؟

منطقه آبستن حوادث است و پیچیدگی هایی در آن وجود دارد. مذاکرات آمریکا و روسیه در موضوع سوریه و سایر مسائل خاورمیانه که روسیه به عنوان یک پای قضیه است مانند مسأله فلسطین و ... حاکی از آن است که دو کشور بازی های شبه جنگ سردی را دنبال می کنند. اما روسیه پتانسیل شوروی سابق را ندارد و نظام بین الملل نیز متحول گردیده و نظام بین الملل سابق نیست و با توجه به پیچیدگی های مسائل منطقه جبهه متحدین و متفقین موجود در منطقه در کلان قضیه از این فاکتورها تأثیر می گیرند. (جبهه متفقین را ائتلاف غرب در سوریه و جبهه متحدین را ایران‏‎ٌ، سوریه، روسیه و حزب الله و تا حدودی عراق در نظر می گیرم). لذا هرگونه تحرکی در منطقه که منجر به تأثیر بر این شکل از اتفاق و اتحاد شود حساسیت زا بوده و چالش های پنهانی را در پی خواهد داشت که می تواند به صورت عینی تر در بیاید.