آیا حزب عدالت و توسعه موفق بوده است؟

نویسنده: کورشات آکیول

دیپلماسی ایرانی: حزب عدالت و توسعه (AKP) تصمیم گرفت تا مراسم پانزدهمین سال تاسیس خود را در چهاردهم اوت به احترام کشته شدگان کودتای نافرجام  ماه گذشته، بدون جشن و سرور برگزار کند. این حزب برای 14 سال یگانه حزب حاکم در ترکیه بوده است. اما پرسش اینجاست که آیا این حزب کارنامه موفقی داشته است؟

برای بسیاری ممکن است که چنین پرسشی درباره حزبی که در 12 انتخابات متوالی پیروز شده، غیرضروری باشد. همچنین نباید فراموش کنیم که تولید ناخالص داخلی ترکیه در زمان حاکمیت عدالت و توسعه سه برابر شده است. هزاران کیلومتر بزرگراه، صدها مدرسه و صدها هزار مسکن ساخته شده است. همین طور مذاکرات الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا آغاز شد، قدرت سیاسی نظامیان محدود شد، و مهمتر از همه پیشرفت های ترکیه در زمینه رعایت حقوق بشر و آزادی بیان بود. اما این همه داستان نیست. حزب عدالت و توسعه در کارنامه 15 سالی که در مسند قدرت بوده، موارد نگران کننده ای هم داشته است.

زمانی که عدالت و توسعه در سال 2002 برای نخستین بار به قدرت رسید، رجب طیب اردوغان، رهبر حزب، به لحاظ قانونی اجازه فعالیت های سیاسی نداشت. در سال 2007 درست پیش از اینکه عبدالله گل به عنوان نخستین رییس جمهوری عدالت و توسعه انتخاب شود، ارتش هشداری را خطاب به حزب بر روی وب سایت خود منتشر کرد. یک سال بعد، حزب عدالت و توسعه با اقامه دعوی در دادگاه روبه رو شد که هدفش تعطیلی این حزب بود. در سال 2012، دادستان عمومی هاکان فیدان، رییس اطلاعات و امنیت ملی را برای پاسخگویی درباره روابط محرمانه با حزب کارگران کردستان (پ ک ک) احضار کرد. در سال 2013 اعتراض های عمومی که از تخریب پارک گزی در استانبول شروع شده بود به بیش از 80 شهر ترکیه کشیده شد. در دسامبر همان سال با اتهامات فساد مقام های ارشد ترکیه رو به رو شد که در نهایت به استعفای چهار وزیر دولت منجر شد.

اگرچه پرسش درباره این که آیا حزب عدالت و توسعه موفق بوده یا خیر، ارتباطی با چگونگی برخورد این حزب با چالش های دشوار در گذشته ندارد اما به راستی امروز چه تصویری از حزب عدالت و توسعه وجود دارد. دولت ترکیه برای این که افراد بازداشت شده در جریان کودتای نافرجام را زندانی کند مجرمان بسیاری را پیش از این که دوران محکومیتشان به پایان برسد از زندان ها آزاد کرد تا زندان ها را خالی کند. هزاران قاضی، روزنامه نگار، دانشگاهی و تاجر در ترکیه زندانی شده اند. شکنجه دوباره بازگشته است و عضویت در اتحادیه اروپا یک رویای دور به نظر می رسد. تنش ها با ایالات متحده به اوج خود رسیده است. مساله کردها به بن بست رسیده است. تروریست های داعش بزرگترین فرودگاه کشور را هدف قرار داده اند و حالا جشن های عروسی را نشانه می روند. بیکاری دوباره در حال افزایش است و توریسم یکی از بزرگترین بخش های اقتصادی کشور با مشکلات بزرگی دست به گریبان است.

به رغم این تحولات منفی، محبوبیت اردوغان به عنوان پایه گذار حزب عدالت و توسعه همچنان در حال افزایش است. اکنون حمایت افکار عمومی از اردوغان بیش از 60 درصد ارزیابی شده است. آیا در پس این حمایت باورنکردنی، یک کارنامه موفق قرار دارد؟

یاسین آکتای، سخنگوی حزب عدالت و توسعه، در پاسخ به این پرسش می گوید: «بی شک همین طور است. نشانه هایی وجود دارد که مردم ما از آن چه تاکنون انجام داده ایم حمایت می کنند. وقتی صحبت از پاسخ به نیازهای عمومی می رسد، ما بسیار جلوتر از تمام احزاب دیگر قرار داریم. مهم نیست که شما از چه زاویه ای به این مساله نگاه می کنید، نگاه ما این است که عدالت و توسعه موفق بوده است.»

با این حال علی سیرمن، روزنامه نگار، در پاسخ به این پرسش که آیا حزب عدالت و توسعه کارنامه موفقی داشته است یا خیر، می گوید که این حزب (حداقل) در مساله کردها چندان موفق عمل نکرده است.

عدالت و توسعه همچنین پس از رسیدن به قدرت، مذاکرات برای عضویت در اتحادیه اروپا را در سال 2015 آغاز کرد. امروز اما این مذاکرات متوقف شده و به نظر می رسد که شرایط در حال وخیم تر شدن است. چرا که اردوغان مرتبا هشدار می دهد در صورتی که شهروندان ترکیه ای نتوانند بدون ویزا به کشورهای عضو اتحادیه اروپا سفر کنند، توافق ترکیه با اروپایی ها برای کنترل سیل مهاجرت به اروپا نیز منتفی خواهد شد.

همچنین پس از رسیدن حزب عدالت و توسعه به قدرت، هدف سیاست خارجی این حزب «تنش صفر با همسایگان» بود. امروز به رغم تلاش ها برای سازش با روسیه و اسراییل، ترکیه نمی تواند بگوید که رابطه ای بدون چالش با همسایگان خود دارد. سیرمن می گوید که عدالت و توسعه انزوا در سیاست خارجی را تجربه کرد چرا که حمایت اروپا و ایالات متحده را از دست داد. این شرایط حزب عدالت و توسعه را وادار کرد که به دنبال سازش با احزاب سیاسی مخالف در داخل ترکیه باشد.   

اما از جمله خطرهایی که به اعتقاد کارشناسان، ترکیه را پس از کودتای نافرجام تهدید می کند، تهدید اقتصادی است. اجه یازگان، اقتصاددان، با اشاره به کارنامه خوب حزب عدالت و توسعه در حوزه اقتصادی می گوید: «کسانی که نمی توانستند حتی یک فنجان چای در کافی شاپ بنوشند حالا برای خرید به فروشگاه های بزرگ می روند. این رشد بیشتر به نفع طبقات آسیب پذیر جامعه بود که حالا هم پایگاه اجتماعی حزب عدالت و توسعه است. به همین دلیل است که عدالت و توسعه هنوز هم از پشتیبانی بسیاری خوبی در میان مردم برخوردار است.»

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 30