آفریقایی‌های ترکیه‌، اقلیتی که فراموش شده‌اند

دیپلماسی ایرانی: وقتی شاکر دوگولیر در خیابان های قدیمی شهر ازمیر قدم می زند، نسبت به نگاه های خیره رهگذران احساس وحشت می کند. این مرد 61 ساله می گوید: «من متوجه توجه همه نسبت به خودم می شوم، هر کس از کنار من رد می شود، به من نگاه می کند، بعضی از رهگذرها با انگشت هایشان به من اشاره می کنند و می خندند، بعد از من می پرسند از کجا آمده ام.»

حقیقتش این است که شاکر دوگولیر در روستایی مشرف به دریای اژه به دنیا آمده است، از دهه هفتاد قرن گذشته میلادی در ازمیر زندگی می کند اما برای این که سیاه پوست است بسیاری از شهروندان نمی توانند بپذیرند که شهروندی ترکیه ای است و برای سفر نیاز به گذرنامه ترکیه ای دارد. شاکر یکی از اقلیت های نژادی نامرئی در ترکیه است که می توان گفت در جامعه ترکیه کاملا گم شده است، این اقلیت که اصالتا آفریقایی هستند از نسل برده های آفریقایی هستند که در زمان امپراطوری عثمانی به ترکیه آورده شدند.

بر اساس برآوردهای اخیر، در حدود 20 الی 21 هزار ترکیه ای با اصالت آفریقایی در ترکیه زندگی می کنند، اما هیچ کدام از نهادهای رسمی کشور حاضر نیست آنها را به عنوان اقلیتی جداگانه سرشماری کند.

هاکان اردیم، مورخ ترکیه ای در این باره می گوید: «غیرممکن است بتوانیم زمان دقیقی را درباره آغاز تجارت برده های آفریقایی توسط عثمانی ها تعیین کنیم. سندهای دو قرن پانزده و شانزده نشان می دهند که برده های آفریقایی در امپراطوری عثمانی وجود داشته اند. امپراطوری عثمانی در سال 1857 رسما تجارت برده را ممنوع کرد، بعد از آن تجارت برده به طور غیر رسمی ادامه یافت.»

وی در ادامه افزود: «در قرن نوزدهم هر سال حدود 10 هزار برده از آفریقا به امپراطوری عثمانی انتقال می یافت که وسعت آن تا شبه جزیره عربستان و شمال آفریقا گسترش یافته بود. به طور کلی تعداد آفریقایی هایی که در طول یک قرن به ترکیه رسیدند بیش از یک میلیون نفر بوده است.»

وقتی که جمهوری ترکیه در سال 1923 تاسیس شد، دولت جدید ترکیه به فرزندان برده ها شناسنامه ترکیه ای داد، به این ترتیب بسیاری از کسانی که دست کم 9 سال برده بودند توانستند شناسنامه ترکیه ای دریافت کنند، بعد از آن طی چند سال بسیاری از آنها در روستاهای حاشیه دریای اژه مستقر شدند. با وجود این که این برده ها شهروندان ترکیه ای محسوب می شوند و در جامعه ترکیه ممزوج شده اند اما تاریخ آفریقایی های ترکیه تقریبا به طور کامل به فراموشی سپرده شده است.

شاکر دوگولیر، مثل بسیاری از ترک های آفریقایی تبار، ریشه خانوادگی خود را نمی داند. او می گوید: «خیلی کم افرادی هستند که بدانند اسلاف و اجدادشان چه کسانی بوده اند، آن افرادی هم که می دانستند از دنیا رفته اند. پدرم یک بار به من گفت اصالت ما به سودان می رسد اما غیرممکن است چیزی درباره جزئیات بدانیم.»

مصطفی اوبلاک، تاریخ زندگی خود را از پدربزرگش به بعد نوشته و اشاره کرده که او برده امپراطوری عثمانی بوده است. او به سختی تلاش کرده سلسله اجداد خود را بیابد و تاریخ اسلافش را تدوین کند.

اوبلاک می گوید: «نسل اول تجربه همه آن دوران سخت را از سر گذراند، اما فرزندان نسل دوم تاریخ اسلاف خود را منکر شدند و فقط به این بسنده کردند که شهروندان ترکیه ای هستند، اما وقتی به نسل سوم می رسیم می بینیم که آنها تلاش های بسیاری کرده اند تا گذشته خود را کشف کنند.»

اوبلاک در سال 2006 با هدف دریافت اطلاعات بیشتر درباره تاریخ ترک های آفریقایی موسسه عام النفعه ای را تاسیس کرد. او که در حال حاضر بیش از 63 سال سن دارد، در این باره می گوید: «ما از طریق این موسسه عام المنفعه تلاش می کنیم فرهنگ اصلی خودمان را بشناسیم و با ترکیه ای های آفریقایی تبار در مناطق دیگر ارتباط بگیریم تا به این ترتیب تاریخ خود را کشف کنیم، اما به مرور فهمیدیم که این کار با سختی های بسیاری همراه است.»

شاکر دوگولیر – که او نیز عضو موسسه عام المنفعه ترک های آفریقایی تبار است – نیز در این باره می گوید: «وقتی که اجداد ما فوت کردند ما هم شناخت فرهنگی خود را از دست دادیم.»

تاریخ برده های آفریقایی در داستان ها یا بیانیه های رسمی ثبت نشده است، همچنین هیچ ردی از آنها در کتاب های مدارس ترکیه یافت نمی شود.

هاکان اردیم در این باره می گوید: «با وجود این که عناصر متعددی برای ساماندهی برده داری در دوران عثمانی وجود داشته است که بر روی این مساله کار می کردند، با این وجود هیچ اطلاعاتی درباره تجارت برده های آفریقایی وجود ندارد.»

اردیم می گوید: «نبود اطلاعات کافی سبب شده است تا مولفان کتاب های درسی مدارس هیچ چیز درباره این موضوع ندانند.»

شاکر دوگولیر می پرسد: «اگر حتی مورخان چیزی درباره اصالت ترکیه ای های آفریقایی نمی دانند، پس چه کسی درباره مردمی که در این کشور زندگی کردند و تاریخ آنها می داند؟»

وی در ادامه می افزاید: «اکثر ترکیه ای ها نمی دانند که ترکیه ای هایی هستند که اصلشان به آفریقا می رسد و بعدا به ترکیه آمده اند در آن جا زندگی کرده اند، برای همین است که بسیاری از شهروندان ترکیه ای فکر می کنند ما خارجی هستیم و مثل آنها شهروند ترکیه ای نیستیم، ما با این سختی ها هر روز زندگی می کنیم.»

مصطفی اوبلاک در این باره می گوید که این قضیه زمانی روشن می شود که نظام آموزشی اقداماتی را جهت روشن شدن این موضوع آغاز کند. وی می گوید: «اگر بچه ها از همان مدارس ابتدایی و بعد از آن چیزی درباره مردمانی که فرهنگ مختلفی در ترکیه دارند، بدانند، آن گاه خواهند فهمید که بعضی شهروندان ترکیه ای تبار آفریقایی دارند و رنگ پوست متفاوت و فرهنگ متفاوت دارند.»

منبع: العرب / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11