پیام حضور بمب‌افکن‌های روسیه در ایران برای آمریکا چه بود؟

از روز گذشته تاکنون، انتشار خبر استفاده روسیه از یک پایگاه هوایی ارتش ایران برای حمله به مواضع داعش در سوریه، بسیار خبرساز شده و مورد توجه قرار گرفته است. در میان تحلیل ها و موضع گیری های مختلف مطرح شده در این زمینه، یک رسانه آمریکایی مدعی شده این نوع همکاری روسیه و ایران، می تواند به منزله ارسال پیامی برای آمریکا تلقی شود.

 

به گزارش «تابناک»، خبرگزاری «آسوشیتدپرس» در مطلبی به موضوع استفاده روسیه از پایگاه هوایی نوژه همدان برای عملیات علیه داعش پرداخته و می نویسد استفاده از روسیه از این پایگاه برای انجام عملیات های خود در سوریه، پیامی برای واشنگتن به همراه دارد که این اواخر مشغول بررسی امکان همکاری نظامی با مسکو است. محتوای این پیام از سوی روس ها چنین است: «با ما همکاری کنید، وگرنه ما با دشمنان شما همکاری خواهیم کرد»!

 

این خبرگزاری در گزارش تحلیلی خود اشاره می کند که عملیات های روز گذشته روسیه از پایگاه نوژه، امری بی سابقه بوده است. ایران برای نخستین بار به روسیه اجازه داد که با استفاده از قلمرو این کشور، تروریست ها را در سوریه هدف قرار دهد. این امر در شرایطی انجام گرفت که آمریکا چندان متوجه ماجرا نبود و در همان حال، ناامیدانه مشغول نظاره اوج گیری درگیری ها در حلب بود. حلب جایی است که روسیه با هدف خلاص کردن دولت سوریه از شر معارضین و تروریست ها، در آن مشغول انجام عملیات است.

 

مذاکرات روسیه و آمریکا درباره درگیری های حلب، چندین هفته به طول انجامید. هر بار، مقامات روس از نزدیک بودن توافقی در این زمینه سخن می گفتند و در مقابل، مقامات آمریکایی اظهار می داشتند که هنوز تا رسیدن به توافق فاصله وجود دارد. اکنون، بمباران مواضع تروریست ها و معارضین در سوریه که از پایگاهی در نزدیک همدان در 175 مایلی جنوب غرب تهران صورت می گیرد، می تواند تذکری به دولت اوباما باشد مبنی بر اینکه اگر واشنگتن پای کار نیاید، مسکو می تواند روی همکاری با ایران تمرکز کند. 

 

اندرو تابلر، کارشناس امور سوریه در موسسه سیاست خاور نزدیک واشنگتن در این زمینه می گوید: «روس ها می خواهند نشان دهند که در سوریه گزینه های دیگری دارند و در همین حال، واشنگتن را در حلب در تنگنا قرار داده اند». به گفته وی، این همکاری همچنین می تواند سبب تحکیم اتحاد مسکو و تهران در منطقه شود. 

 

با این حال، غرب هنوز به روسیه امید بسته است. دیپلمات های آمریکایی و اروپایی می گویند وقتی روسیه در اواخر اوت سال گذشته عملیات نظامی خود را در سوریه آغاز کرد، به طور محرمانه این پیام را برای غرب ارسال کرد که این عملیات، می تواند سبب کاهش نفوذ ایران و حزب الله در سوریه شود و بشار اسد، رئیس جمهور سوریه را بیشتر به سوی پذیرش روند صلح متمایل سازد. 

 

اما همکاری اخیر ایران و روسیه بیانگر آن است که ایران عملاً در حاشیه قرار نگرفته است. در تاریخ معاصر ایران هرگز سابقه نداشته که به یک کشور خارجی، اجازه استفاده از یک پایگاه نظامی در داخل خاک ایران داده شود. پیش از این نیز روسیه با استفاده از قلمرو خود و همچنین پایگاه هایی که در سوریه در اختیار دارد، چنین عملیات هایی را انجام می داد. اگر روسیه بیش از پیش به محور اسد- ایران- حزب الله نزدیک شود، این امر می تواند پیامدهای وخیمی برای معارضین سوری به همراه داشته باشد. 

 

روز سه شنبه، جان کری، وزیر خارجه آمریکا با سرگئی لاوروف، همتای روس خود تماس گرفت تا با وی درباره عملیات ها به گفت و گو بپردازد. مارک تونر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز با اشاره به گیجی آمریکا در این موضوع، گفت که واشنگتن همچنان تلاش دارد دریابد که واقعاً چه اتفاقی رخ داده است. 

 

کریستوفر گاروِر، یک سخنگوی ارتش آمریکا مستقر در بغداد، می گوید روس ها اندکی پیش از انجام عملیات اخیر خود، اقدام به فعال کردن یک مسیر ارتباطی با مقامات ائتلاف بین المللی تحت رهبری آمریکا کردند. به گفته وی، روس ها اطلاع داده اند که مشغول ورود به محدوده هوایی هستند که در نزدیکی محدوده عملیاتی نیروهای ائتلاف در عراق و سوریه قرار دارد. گارور در پاسخ به اینکه روس ها چه زمانی این موضوع را اطلاع داده اند، گفته: «ما به موقع موضوع را فهمیدیم». 

 

مقامات آمریکایی می گویند کار استقرار بمب افکن های روس در پایگاه هوایی نوژه، بسیار سریع و شاید تنها در طول یک شب انجام گرفته است. یک مقام نظامی آمریکایی می گوید روس ها چهار فروند بمب افکن Tu-22 Backfire و یک هواپیمای باری برای انتقال بمب و مهمات لازم برای آن ها را تنها چند ساعت پیش از عملیات، وارد ایران کرده اند. یک مقام دیگر مدعی است که بمب افکن های مذکور اواخر وقت روز سه شنبه به روسیه برگشته اند و به همین دلیل، این عملیات ممکن است فقط یک آزمایش بوده باشد، نه آغاز یک روند دائمی حضور روسیه در ایران. 

 

به نظر نمی رسد که به پرواز درآوردن بمب افکن ها از ایران، برای روسیه مزیت خاصی داشته باشد؛ هرچند، مقامات روس می گویند این امر آن ها را قادر می سازد عملیات خود را با حجم بالاتر و هزینه کمتر انجام دهند. در این میان، جرج صبرا، از چهره های معارضین سوری می گوید: «روس ها در حال بهره برداری از خلأ سیاسی هستند که در پی خروج آمریکا و کشورهای غربی ایجاد شده است». 

 

گفتنی است وقوع این تحول، درست یک روز پس از آن بود که وزیر دفاع روسیه گفت مسکو و واشنگتن در حال رسیدن به توافقی درباره همکاری نظامی در سوریه هستند. این در حالی است که مقامات آمریکایی می گویند هنوز نشانه ای از توافق در این زمینه وجود ندارد. 

 

مارک تونر می گوید همکاری روسیه با ایران، مانع همکاری احتمالی مسکو و واشنگتن در سوریه نمی شود. اما در صورتی که این امر متضمن شراکتی سه جانبه میان آمریکا، روسیه و ایران باشد، چنین کاری دشوارتر خواهد شد. تونر همچنین این احتمال را مطرح کرد که روسیه قطعنامه سال گذشته سازمان ملل درباره ایران را نقض کرده باشد. قطعنامه 2231، تأمین، فروش و انتقال هواپیماهای نظامی به ایران را بدون مجوز شورای امنیت سازمان ملل منع می کند. امری که البته بعید به نظر می رسد در مورد اخیر، رخ داده باشد.