چشم‌انداز تجاری ایران در عراق و سوریه

نویسنده: نجمه بزرگمهر

دیپلماسی ایرانی: ایران کشور عراق یعنی نزدیکترین متحد خود در جهان عرب را بازار بزرگی برای تولیدات داخلی خود نظیر سیمان، شیر و آنتی بیوتیک ها می بیند. ایران و عراق که روزی دشمن یکدیگر بودند، بعد از سال 2003 و سقوط صدام و به روی کار آمدن دولت شیعی در بغداد به یکدیگر نزدیک شده اند.

به گفته یحیی آل اسحاق رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق، کشور عراق به همه چیز نیاز دارد و همین واقعیت آن را تبدیل به بهترین بازار برای کالاهای تولید ایران می کند.

تجارت ایران با جهان عرب به شکل قابل توجهی به عراق محدود شده و امارات متحده عربی  قطب تجاری برتر منطقه نیز اولین مقصد ایران برای صادرات مجدد است. علی رغم منافع آشکار گسترش تجارت منطقه ای، بازی های سیاسی مانع جدی در این راه شده است.

اگر چه مقامات و تحلیلگران در ایران معتقدند که سطح بالای امنیت در ایران، اقتصاد متنوع و نیروی کار تحصیل کرده آن می تواند این کشور را به مجرایی جدید در منطقه بحران زده خاورمیانه تبدیل کند، امید به پیوندهای تجاری بهتر هنوز در گرو تنش های سیاسی و بازی قدرت است.

سال گذشته ایران با شش قدرت برتر جهان به توافق رسید که در ازای لغو تحریم های اقتصادی، برنامه غنی سازی خود را محدود کند و هم اکنون تجار ایرانی به طور مرتب میزبان نمایندگان تجاری آسیایی و غربی هستند.

تجار ایرانی معتقدند که ایران را نباید به عنوان بازاری با جمعیت 78 میلیونی دید، بلکه باید با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی آن و دسترسی به کشورهای عرب در جنوب و غرب خود، دسترسی به آسیای مرکزی در شمال و افغانستان و پاکستان در شرق، بازاری با جمعیت 300 میلیون نفری دیده شود.

آل اسحاق معتقد است که ایران می تواند مسیری برای دستیابی به عراق باشد. به گفته وی: «ما می توانیم با شرکای اروپایی که با بازار عراق آشنایی ندارند و نسبت به امنیت در آن کشور نگرانی دارند، همکاری کنیم. آنها می توانند به ما اعتماد کنند زیرا ما به لطف مشترکات فرهنگی و تاریخی خود بهتر می توانیم در عراق کار کنیم.»

از میان 42.4 میلیارد دلار صادرات غیرنفتی ایران در سال خورشیدی گذشته، 6.2 میلیارد به عراق و حدود 4.9 میلیارد دلار از طریق امارات بازصادر شده است.

تجار ایرانی از زمانی سخن می گویند که بتوانند با کسب منفعت از موقعیت ژئواستراتژیک کشور خود به بسیاری از کشورهای خاورمیانه کالا صادر کنند. در حال حاضر، به غیر از عمان که ایران به ارزش 375 میلیون دلار به آن صادرات داشته، تجارت با دیگر دولت های خلیج فارس، لبنان، سوریه و کشورهای شمال آفریقا همچنان نامشخص است. تجار ایرانی به خوبی می دانند که لازمه گسترش تجارت با دنیای عرب، ارتقاء سطح روابط با عربستان یعنی قدرت رقیب اصلی در منطقه است.

تهران و ریاض در سال گذشته با افزایش تنش ها، روابط دیپلماتیک را قطع کردند. دو کشور در جبهه های مختلف درگیر جنگ نیابتی هستند. ایران عربستان را متهم به تامین مالی تروریست ها می کند و سعودی ها هم ایران را متهم به بر هم زدن نظم در کشورهای منطقه می کنند.

عربستان و بحرین در ابتدای سال جاری در اقدامی پیش دستانه و برای ممانعت از تلاش های ایران برای افزایش صادارت نفتی خود، ورود کشتی های حامل نفت ایران به آب های سرزمینی خود را ممنوع کردند. اما این اقدام بر صادرات نفت خام ایران تاثیر منفی نگذاشت. ایران به سرعت پس از لغو تحریم ها بازار خود را مجددا به دست آورد. اما این اقدام نشان داد که احتمال بهبود روابط در آینده نزدیک بعید است.

تنش ها با عربستان بر پیوندهای اقتصادی ایران با دیگر دولت های عرب که به تهران نزدیک هستند، تاثیر خواهد گذاشت. به گفته یکی از بانکداران ارشد ایرانی، بانک های اماراتی از زمانی که ریاض رابطه خود را با ایران قطع کرده، به تعامل با تجار ایرانی بی تمایل شده اند.

هم اکنون که تحریم های اقتصادی ایران برداشته شده، کشورها کمتر به دوبی برای تجارت با ایران وابسته هستند. واردات از امارات در سال گذشته 7.8میلیارد بوده که حدود 4 میلیارد از سال قبل کمتر است.

تجار ایرانی معتقدند که فرصت های اقتصادی در حال تلف شدن هستند. به گفته مسعود دانشمند، رئیس بخشی از اتاق بازرگانی که مربوط به تجارت با امارات است، اگر ایران و کشورهای عرب دارنده نفت با هم همکاری کنند، بازار بسیار خوبی برای تولید تجارت فراهم می شود.

یکی از بازارهایی که ایران امیدوار است بتواند در آینده از آن بهره ببرد، سوریه است. وقتی که جنگ سوریه پایان یابد، سوریه هم مانند عراق می تواند به بازاری گسترده برای ایران تبدیل شود.

منبع: فایننشال تایمز / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25