تحریم‌ها علیه حزب الله کارساز نیست

دیپلماسی ایرانی: مامویت تازه «دانیل گلاسر»، معاون وزیر خزانه داری آمریکا در امور تروریسم وابسته به دفتر «امور تروریسم و اطلاعات مالی» این وزارتخانه، آن بود تا مسئولان لبنانی را از قانون جدید آمریکا علیه حزب الله مطلع کند. قانونی که به "منع حمایت مالی بین المللی از حزب الله" و اثرات و چگونگی تعامل با آن که متعرض بخش بانکی لبنان نشود، می پردازد. باراک اوباما قانون تحریم حزب الله به شماره «2297» را در 18 دسامبر 2015 امضا کرده بود. پیش از تایید رئیس جمهوری آمریکا، این قانون در کنگره با اجماع تصویب شده بود. این قانون آمریکا، بانک ها و موسسات مالی را که روشن شود با حزب الله همکاری می کنند، تحریم می کند؛ قانونی که از 15 ماه آوریل اجرایی می شود. نکته قابل توجه اثرات و پیامدهای این قانون بر نظام سیاسی لبنان است. اکنون حزب الله به عنوان یک جریان سیاسی پرنفوذ در لبنان مورد تایید قرار گرفته و در حال حاضر هم در مجلس و هم دولت دارای نماینده و وزیر است. از طرفی این قانون ممکن است کشورهایی که از حزب الله حمایت می کنند را مورد توجه قرار دهد. بنابراین مساله مواجه این قانون با ایران و برخورد آمریکا نیز پرسش قابل ملاحظه ای است. از طرفی گرچه آمریکا مدعی است این قانون صرفا متوجه حزب الله و نه شیعیان است، اما به طور حتم با توجه به ماهیت شیعی بودن حزب الله، این قانون می تواند اثراتی بر افکار عمومی نسبت به شیعیان به خصوص در لبنان بگذارد. از این رو محمد شریعتی دهاقان نماینده سابق ایران نزد سازمان همکاری های اسلامی در گفت وگو با دیپلماسی ایرانی به بررسی «منع حمایت مالی بین الملل از حزب الله» می پردازد که در ادامه می خوانید:

چرا آمریکا درصدد تحریم حزب الله است؟

جایگاه منطقه ای لبنان، این کشور را در موقعیتی قرار داده که با همه کشورهای دنیا در تعامل بوده و تبدیل به محل سرمایه گذاری کشورها شده است. از دیرباز بانک های بین المللی در این کشور سرمایه گذاری کرده اند. از این رو تعامل لبنان  با سایر کشورها متفاوت است. از نظر دموکراسی نیز این کشور نمونه قوی از دموکراسی بوده که مطبوعات در آن آزاد بوده و پرنفوذترین دموکراسی را در درون خود داشته است. از طرفی این کشور به عنوان پناهگاه سرمایه گذاری های عرب در مواقعی که دوبی یا مکان های دیگری وجود نداشته، است. این مساله قبل از وقوع جنگ های داخلی لبنان وجود داشته و بعد از فروکش کردن جنگ های داخلی، سعی شده این موقعیت حفظ شود. از طرفی کشورهای عربی منطقه مانند عربستان و امارات و همچنین کشورهای غربی مانند فرانسه و آمریکا ملاحظات خاصی را نسبت به لبنان داشته اند. اما مساله اساسی از زمان ورود حزب الله به عرصه سیاسی لبنان _ مجلس به عنوان نماینده و دولت به عنوان وزیر یا معاون وزیر _ آغاز می شود. درواقع مشکلات از زمانی آغاز شد که برخی کشورهای عربی و غربی سعی کردند حزب الله را در فهرست گروه های تروریستی قرار دهند. بروز چنین مساله موجب ایجاد شکاف در درون لبنان شد که در نهایت قطعنامه 1559 سازمان ملل، همه گروه ها را بر آن داشت تا خلع سلاح شده و اسلحه های خود را به دولت تحویل دهند. اما با این وجود حتی زمان رفیق حریری، با وجود ارتباط با غرب، مساله مقاومت، ارتش و دولت موجب پی ریزی برنامه ای برای حمایت از مقاومت شد. این موضوع نشات گرفته از ایستادگی در برابر اسرائیل و مزارع شبعا بود که مورد توافق همه گروه های لبنانی قرار داشت. اما مساله سوریه محل اختلاف بین المللی را ایجاد کرد که سبب موضع گیری محکمی از سوی عربستان علیه حزب الله شد. نقش قوی حزب الله در سوریه مقامات عربستانی را مجبور به دیدار با نخست وزیر کرد. اما باوجود آنکه نخست وزیر لبنان که معمولا از اهل سنت و نزدیک به عربستان انتخاب می شود، سعودی ها راه به جایی نبردند. در نهایت عربستان به تنهایی حزب الله را در فهرست گروه های تروریستی قرار داد. همچنین تلاش کرد امارات و بحرین را با خود همراه کند. حتی کویت نیز در پاره ای موارد از خواست عربستان تبعیت کرد؛ گرچه کویت سیاست خارجی نسبتا مستقلی دارد. از طرف دیگر پس از وقوع حواث تروریستی در اروپا و فضای ضد تروریستی حاکم بر کشورهای اروپایی و همچنین رویکرد  مجالس آمریکا به تروریسم، مصوبات غرب درباره حزب الله و محدود کردن این گروه قوت گرفت. از این رو معاون خزانه داری آمریکا طی سفر به بیروت با نبیه بری _ که عضو جنبش امل و شیعی است_ و وزیر اقتصاد دیدار کرده و نسبت به همکاری بانک ها و موسسات بازرگانی با حزب الله هشدار داده است. آمریکا اعلام هشدار داده که اگر همکاری با حزب الله ثابت و علنی شود، مشمول تحریم خواهند شد. چندی پیش نیز برای بانک صادرات ایران شعبه بیروت با ادعای حمایت و ارتباط پولی با حزب الله، مشکلاتی ایجاد کردند.

پیامدهای سیاسی این اقدام در داخل لبنان چه خواهد بود؟

مشکلات دو گانه ای را به وجود می آورد. احزاب لبنان حتی مرتبط ترین آنها با غرب، نسبت به تروریست بودن حزب الله، موضع گیری کرده اند. گرچه انتقادهایی نسبت به حضور حزب الله در سوریه دارند، اما حتی رفیق حریری در انتخابات شهرداری، فهرستی را ارایه کرد که هم مورد موافقت ضمنی حزب الله و هم امل باشد. در حال حاضر مذاکراتی میان حریری، المستقبل با حزب الله وجود دارد. این گروه ها نسبت به حزب الله انتقادهایی دارند اما نمی توانند قطع رابطه کنند. با وجود فشارهای عربستان که بیشتر از آمریکاست، اما این گروه ها نتوانستند خواسته های سعودی ها را درباره حزب الله اجرا کنند. بافت لبنان، بافت در هم تنیده ای است و امکان جدا شدن ندارد. از این رو به نظر نمی رسد این قانون چشم انداز موفقی داشته باشد. مگر اینکه حوادث دیگری پیش بیاید؛ مانند مساله سوریه که شاهد چرخشی 180 درجه ای باشم یا مشکلات دیگری بر نظام سیاسی لبنان فشار وارد کند. بنابراین در چشم انداز نزدیک بعید به نظر می رسد. گرچه معمولا پول و نظام بانکی محافظه کار بوده و تعامل با دلار آمریکا برای بانک های بیروتی ارزشمند است.

آیا این قانون می تواند بر روابط ایران و حزب الله اثر گذار باشد و بر اساس آن ایران نیز مورد تحریم جدید آمریکا قرار گیرد؟

آمریکا نسبت به سپاه قدس و حزب الله معذوراتی دارد. هرکجا اقتضا کرده چشم خود را بر فعالیت های این دو گروه بسته است. برای مثال به دلیل مبارزه با داعش در عراق، آمریکا ملاحظاتی را داشته است. همچنین به دلیل اینکه مبارزه با داعش در سوریه جزو اولویت ها بوده بنابراین آمریکا چنین سیاستی را در قبال سپاه و حزب الله در پیش گرفته است. اما اگر اولویت ها به خاطر فشارهای عربستان و کشورهای دیگر یا به گفته آمریکایی ها، فشارهای معارضین معتدل سوریه، بیشتر شود، ممکن است شاهد واکنش هایی از سوی آمریکا باشیم. اما اینکه چقدر این فشارها بتواند به سرانجام برسد، احتمالا با تغییر دولت در آمریکا میسر شود.

آیا می تواند بر آینده برجام نیز اثرگذار باشد؟

تحریم ها صرفا در چاچوب برجام و مساله هسته ای مورد مذاکره قرار گرفته و مسایل منطقه ای مورد بحث طرفین نبوده است. پیش تر نیز ایران اعلام کرده بود که هیچ مذاکره ای غیر از مساله هسته ای صورت نمی گیرد. بنابراین مسایلی مانند تروریسم و حقوق بشر مورد مذاکره قرار نگرفت. از طرفی نقش ایران در حمایت از گروه های مبارز فلسطینی، لبنانی و گروه های آزادی خواه مورد انتقاد آمریکا و کشورهایی مانند عربستان قرار گرفته و می گیرد. این یکی از موارد اختلافی است که خواهد ماند. با این حال همه این موارد به شرایط بستگی دارد. اینکه تهدیدهای مشترک تازه ای پیدا شود که این موارد را کمرنگ کند. اما اگر تهدیدهای مشترک کمتر شود، و دولت های ماجراجویی در آمریکا سر کار بیایند، مسایل حادتر و تندتر می شود. بنابراین همه چیز بستگی به شرایط زمانه، حاکمیت ها و تهدیدهای مشترک دارد.

نظام سیاسی لبنان همچنان دچار چالش بوده و مساله ریاست جمهوری حل نشده است. آیا اجرای این قانون تاثیری بر آینده سیاسی لبنان می گذارد؟

می تواند فشار مضاعفی را ایجاد کند. به خصوص بعد از انتخابات شهرداری ها که بهانه ای برای تمدید مجلس به دلیل نبود امنیت شد. اما اکنون رییس مجلس اعلام کرده که دیگر مجلس قابل تمدید نیست. از طرفی هر دو نامزد برای پست ریاست جمهوری _ میشل عون و سلیمان فرنجیه _ مخالف حزب الله نیستند. میشل عون همکاری های فراوانی با حزب الله داشته از این رو حزب الله خود را به عون بدهکار می داند. در عین حال خلاف آنچه گفته می شود که انتخاب نشدن رییس جمهور لبنان به دلیل مسایل خارجی است، اما به عقیده بنده این مساله مرتبط با مسایل داخلی و موازنه گروه ها است. اگر این معادلات بر هم بشکند، بسیاری از مسایل حل می شود.

به گفته معاون وزیر خزانه داری آمریکا، هدف این قانون حزب الله بوده و نه شیعیان. با توجه اینکه حزب الله یک گروه سیاسی شیعی است، آیا ممکن است بر تفکر نسب به شیعیان اثرگذار باشد؟

قهرا مشکلاتی را فراهم می آورد. گرچه آمریکا مدعی است که حزب الله را تحریم می کند اما بخشی از این ادعا را نیز پذیرفته است. حتی عربستان با وجود تحریم حزب الله و قرار دادن این گروه در فهرست گروه های تروریستی، ادعا کرده که علیه شیعیان نیست، اما همگان می دانند که مسایل لبنان در هم تنیده بوده و حزب الله و شیعیان در هم تنیده اند. که این مشکلات را فراهم می آورد. در خارج از چارجوب حزب الله کسانی بودند که در برابر امل و حزب الله ایستاده و رای هم آورده اند اما در مجموع از قدرت زیادی برخوردار نیستند. اما این مساله می تواند به جاهای دیگر سرایت کند. این مساله پیچیده ای است. و به طور حتم در مبارزاتی که کشورهای منطقه علیه آمریکا انجام می دهند، این را به عنوان نمونه برخورد با اسلام و تشیع قلمداد می کنند. گرچه آمریکا مدعی است در چارچوب مبارزه با تشیع نیست.

انتشار اولیه: دوشنبه 10 خرداد 1395 / انتشار مجدد: دوشنبه 17 خرداد 1395