تکمله‌ای بر تاریخ شکل‌گیری جهان عرب

نویسنده: حسین جعفری

دیپلماسی ایرانی: انگلیسی ها به شریف حسین، کلیددار کعبه وفرمانروای بخشی از عربستان که ازاحفاد پیامبراکرم و خاندان هاشمی بود، قول داده بودند درصورتی که او به آنها کمک کرده و علیه امپراطوری عثمانی وارد جنگ شود، عربستان و سرزمین های عربی، پس از جنگ به وی واگذار خواهد شد واو عنوان پادشاه و امپراطوری کل سرزمین اعراب را خواهد داشت. یعنی سرزمینی که عربستان، یمن، عراق، سوریه، اردن، فلسطین، اسرائیل و غزه فعلی را شامل میشد. ازهمین روی شریف حسین و پسرانش، فیضل، عبدالله و علی به اتفاق پدرشان شریف حسین به انگلیسی ها کمک کردند و واسطه این کار نیزشخصی بود که بعدهابسیار معروف شده و تبدیل به چهره ای تاریخی و اسطوره ای شد. نام این شخص "لارنس" بود که وی یکی از جاسوسان و کارکنان بسیار مشهور انگلیس بود وازجمله کتاب های او "هفت ستون خرد" است. شایع است که حتا این شخص پس ارجنگ جهانی اول مدتی نیز درایران و در کردستان مشغول فعالیت و تحت عنوان معلم انگلیسی وبا نامی مجعول درآنجا به جاسوسی اشتغال داشت. اما توسط ماموران ایرانی دستگیر و به تهران اعزام شد که در زندان قصر زندانی شد. اما در شورشی که در زندان قصر در زمان ریاست شهربانی سرلشکر فضل الله زاهدی در زمان رضا شاه روی داد، زندانیان قصر توانستند با شکستن درهای این زندان معروف موفق به فرار شوند که ازجمله فراریان یکی همین لارنس انگلیسی بود و زندانی دیگر سیدفرهاد یاغی معروف بود. جالب آنکه تمام زندانیان توسط ماموران شهربانی به تدریج دستگیر و مجددا زندانی شدند و سید فرهاد را نیز با قول و قرارهائی که به او داند، وادار به تسلیم کردند و تنها شخصی که هرگز موفق به دستگیری اش نشدند و نشانه ای هم ازاو بدست نیامد، ازقرار همین لارنس بود که موفق به فرار شد و سالها بعد در انگلیس در تصادم موتورسیکلت اش جان باخت. براساس فعالیت های وی در عربستان فیلم معروف "لارنس عربستان" ساخته شد که این فیلم تیدیل گشت به یکی از فیلم های کلاسیک عالم سینما. برگردیم به فعالیت لارنس در عرببستان. برخلاف قولی که او به شریف حسین مکه، ازسوی انگلستان داده بود، براساس قرارداد سایکس-پیکو و بدون آنکه لارنس را آگاه کنند، پادشاهی عربستان به عبدالعزیزسعودی، پدرتمام پادشاهان بعدی عربستان، و ازجمله همین ملک سلمان واگذارشد و شریف حسین به اتفاق فرزندانش ناچار شدعربستان را ترک کند. اما برخلاف نظر نویسنده، عربها درپایان جنگ جهانی اول البته که صاحب کشورهای گوناگون شدند به این ترتیب که فیضل، یکی از پسران شریف حسین به پادشاهی سوریه رسید وبه این ترتیب سوریه فعلی مدتی حکومت پادشاهی داشت، اما بعد از کوتاه مدتی، براثر شورشی که درسوریه روی داد، وی از پادشاهی آن سرزمین خلع و محروم شد، اما انگلیسی ها او را به پادشاهی کشورتازه تاسیس عراق منصوب کردند و او درآنجا بود تا پس ازکشته شدن وی پسرش ملک غازی به پادشاهی عراق رسید و پس ازاونیز فیضل دوم پادشاه عراق شد که این پادشاه نیز براثر کودتای عبدالکریم قاسم به وضع فجیعی دربغداد کشته شد. او همسر ملکه فضیلت بود. درزمان پادشاهی او بود که وقایع 28 مرداد روی داد و شاه چندروز پیش ازآن با هواپیمائی به خلبانی سرگرد خاتمی(ارتشبد معروف) کلاردشت را ترک کرد و همراه با ثریا به بغداد رفت. بعدها شایع شد که ملک فیضل پس ازبازگشت شاه به سلطنت، مایل بود که با شهناز دخترشاه سابق ازدواج کند که این ازدواج صورت نگرفت و شهنار به همسری اردشیر زاهدی درآمد وفیضل نیز با فضیلت ازدواج کرد. پسر دیگر شریف حسین یعنی ملک عبدالله به پادشاهی قطعه کوچکی ازخاورمیانه عربی در ماوراء رود اردن رسید که این کشور برای نخستین بار مانند عراق به صورت کشوری تشکیل شد و نام تازه پادشاهی ماوراء اردن هاشمی را پیداکرد. جنگ نخست اعراب و اسرائیل درسال 1948در زمان این پادشاه روی داد و او توانست دراین جنگ نیمه بیت المقدس را فتح کند و مصری ها هم باریکه غزه را تسخیرکردند. ملک عبدالله بعدا در حالیکه همراه نواده اش حسین(ملک حسین بعدی)عازم مسجد بود، طی سوء قصدی کشته شد و بجای او پسرش ملک طلال به پادشاهی اردن رسید که او نیز به سبب بیماری سرع وناراحتی روانی به ترکیه اعزام شده دربیمارستانی پستری شد و پسر او یعنی ملک حسین که نوجوانی بیش نبود به پادشاهی اردن رسید. او همان ملک حسین معروف است که درابتدای انقلاب اسلامی ازاو با عنوان "شاه حسین" یاد میشد که یکی از بازیگران معروف منطقه خاورمیانه عربی بود و درزمان اواردن بعنوان نخستین کشور عربی اسرائیل را به رسمیت شناخت وپس ازاو پسرش عبدالله دوم که مادرش انگلیسی بود به سلطنت اردن رسید که هنوز درآنجا پادشاهی میکند و ازقرار پادشاهی است بسیار لایق و تحصیل کرده و قابل که به چند زبان تسلط کامل دارد. پسر سوم شریف حسین بنام علی نیز سالها ازسوی کشورعراق در زمان خاندان هاشمی در انگلیس بعنوان سفیر آن کشور خدمت میکرد. او همان کسی است که درفیلم لورنس عربستان، عمرشریف رل او را باهنرمندی برعهده داشت. درضمن رئیس جمهور آمریکا نیز درآن زمان "وودرو ویلسن" بود و گمانم نویسنده نام او را به اشتباه توماس ویلسون نوشته است. او همان کسی است که درحققت پایه گزار جامعه ملل بود که عمرآن بسیار کوتاه بود و درآستانه جنگ جهانی دوم به عمرآن خاتمه داده شد وپس ازجنگ جهانی دوم، سازمان ملل فعلی جانشین آن گردید. جالب آنکه با وجود آنکه آمریکا بنیان گزار جامعه ملل بود، اما براثر مخالف سنای آمریکا، این کشور هرگز به عضویت جامعه ملل درنیامد که مرکز آن سازمان در ژنوبود که فعلا تبدیل شده است به مرکز اروپائی سازمان ملل.