9 نکته درباره انفجارهای بروکسل

عصرایران؛ رضا غبیشاوی - بروکسل پایتخت بلژیک در روز سه شنبه گذشته شاهد چند انفجار در فرودگاه و مترو این شهر بود که در نتیجه آنها بیش از 30 نفر کشته و 270 نفر زخمی شدند. داعش مسؤولیت این حملات را برعهده گرفت. تاکنون پلیس بلژیک از شناسایی 3 عامل این انفجارها به نام های برادران خالد و ابراهیم البکراوی و نجم الشعراوی.

هر سه شهروند مسلمان و بلژیکی و اصالتا اهل کشورهای شمال آفریقا.
این اتفاق دوباره خطر گروه های تروریستی و در راس آنها داعش را برای جهان امروز یادآور شد و برای چندمین بار امنیت اروپا را به چالش کشید و ترس و رعب را به جان شهروندان  و شهرهای آرام و زیبای قاره سبز انداخت.
در باره سه شنبه سیاه بروکسل می توان به موارد زیر اشاره کرد.

1-  چرا بروکسل
چرا داعش علاقمند به انفجار در اروپا و آمریکاست؟ زیرا انفجار در شهرهای مهم و معروف جهان و بازتاب های رسانه ای آن، فضای حداکثری برای قدرت نمایی داعش فراهم می شود.

به عنوان مثال اگر این انفجارها در ترکیه، عراق، سوریه و در خاورمیانه روی می داد هیچ گاه نمی توانست چنین بازتاب رسانه ای را در جهان پیدا کند و از سوی دیگر ترس بسیاری را به جان شهروندان و سیاستمداران جهان وارد کند.
این انفجارها و به دنبال آن بازتاب های رسانه ای اش، نوعی قدرت نمایی داعش به شمار می آید و قسمت دیگری از ابزارهای رسانه ای این گروه برای رعب افکنی و جنگ روانی است.

با وجود گذشت حدود دو سال از سقوط شهر موصل عراق به دست داعش و سیطره این گروه مسلح بر نیمی از خاک سوریه و یک سوم خاک عراق و تصرف چند شهر لیبی و مناطقی از صحرای سینای مصر، هنوز حتی یک کشور جهان حاضر نشده حتی یک نظامی نیروی زمینی برای جنگ مستقیم با داعش اعزام کند.
 
همزمان این روند در جذب اعضای داعش نیز تاثیر بسیاری دارد.
 
انفجار در بروکسل زمینه نمادینی هم دارد. بروکسل پایتخت اتحادیه اروپاست. مقر اتحادیه اروپا و بخش های مختلف آن در بروکسل است. علاوه بر این بروکسل میزبان مقر پیمان نظامی آتلانتیک شمالی (ناتو) است. ناتو به عنوان بزرگترین ائتلاف نظامی جهان و قوی ترین آن با حضور شماری از قدرتمندترین ارتش های جهان با ناامنی در چند کیلومتری دفتر مرکزی خود مواجه می شود.
به همین لحاظ انفجارها و حملات در بروکسل را می توان حمله به اتحادیه اروپا و ناتو و به چالش کشیدن آنها توصیف کرد.
 

 2-  ضعف دستگاه های اطلاعاتی امنیتی اروپایی
 حدود 10 سال از انفجار در قطارهای بریتانیا و اسپانیا و 4 ماه از حملات مسلحانه در پاریس می گذرد اما همچنان کشورهای اروپایی با مشکلات اساسی در موضوع تامین امنیت و مبارزه با تروریسم روبه رو هستند. به ویژه آنکه بسیاری از عاملان حملات و بمبگذاری ها افرادی شناخته شده برای پلیس و نیروهای امنیتی بودند و اسامی آنها در فهرست های افراد تحت نظر ثبت بود اما نیروهای امنیتی و دستگاه های اطلاعاتی – امنیتی کشورهای اروپایی نتوانسته بودند از برنامه ریزی برای حملات آگاه شوند و مانع شوند.

هر کشوری که دستگاه های امنیتی اطلاعاتی اش ضعیف باشند با اتفاقات ضدامنیتی روبه رو می شود چه اروپا باشد چه آفریقا و آسیا و خاورمیانه.
البته نظر دیگر نیز این است که بلژیک کشوری کوچک در میان کشورهای بزرگی و قدرتمندی چون آلمان و فرانسه است به همین دلیل بخشی از تامین امنیت بلژیک به صورت خودکار برعهده آلمان و فرانسه است. وقتی آلمان و فرانسه با ضعف امنیتی روبه رو می شوند قطعا کشورهای کوچک همسایه هم متاثر می شوند.
 
3- افزایش بودجه و حجم دستگاه های امنیتی - نظامی کشورهای اروپایی
  کشورهای اروپایی به صورت نسبی، بخش کمتری از بودجه خود را برای بخش های امنیتی – نظامی اختصاص می دهند. قطعا این حوادث باعث می شود این سهم بزرگ و بزرگ تر شود. بزرگتر شدن بخش های امنیتی نظامی کشورهای اروپا می تواند تاثیرات منفی بر رشد اقتصادی این کشورها و کیفیت جامعه مدنی شان داشته باشد. از سوی دیگر بخش های بزرگ اطلاعاتی امنیتی پس از مدتی، برای توجیه بقا و فعالیت خود حتی در صورت نبود تهدید امنیتی واقعی، اقدام به تهدید تراشی می کنند چرا که کوچک کردن دوباره آنها اقدامی بسیار سخت و دشوار و تقریبا غیرممکن است.


4-    چالش امنیت و حوزه شخصی و آزادی شهروندان
یکی از چالش ها اساسی که پس از انفجارهای و حملات اخیر در اروپا به راه افتاده است چالش امنیت و آزادهای شخصی انسان هاست. تامین و تقویت امنیت و گسترش دامنه آن نیازمند دریافت اطلاعات و توقف فعالیت ها و حرکت های بسیاری است. براین اساس، عملی شدن این روندها به معنی کاهش حوزه شخصی افراد و کوچک شدن جامعه مدنی و تضعیف آن است.

 این روند به صورت موقت در چند هفته و چند ماه بعد از حملات مسلحانه در پاریس به ویژه به هنگام میزبانی نشست بین المللی تغییرات آب و هوا روی داد. تجمعات و تظاهرات ممنوع شد و شمار زیادی از رهبران معترضان زیست محیطی نیز به صورت موقت در بازداشت خانگی قرار گرفتند.
ادامه این روند اروپای غربی را از ارزش هایی که به آنها شهرت یافته و مدعی آنهاست دور می کند.

همچنین در صورت ادامه شرایط فوق العاده،  انسان ها به آن خو گرفته و عادت می کنند و در نتیجه، به شرایط عادی تبدیل می شوند. بدترین اتفاق ممکن عادی شدن چیزهای غیرعادی برای انسان هاست.

البته گزارش رسانه های غربی نشان می دهد مردم در اروپا می پذیرند که حوزه شخصی آنها کاهش یابد و در مقابل، امنیت شان تضمین شود چرا که آنها به استقلال دستگاه قضایی، جدایی سیستم های امنیتی از سیستم های قضایی و اداری جامعه باور دارند. 

5-    دنیای جدید
انفجارهای بروکسل و حملات مسلحانه در پاریس به مانند تعدادی دیگر از اتفاقات بی سابقه اخیر مانند حرکت پناهجویان از سوریه و عراق به سمت اروپای غربی و به طور مشخص آلمان، بهار عربی، پدیده داعش، شبکه های اجتماعی و رسانه های اینترنتی - موبایلی نشانه هایی از عصر جدید هستند. عصری که زاییده اختراع بزرگ ارتباطی تاریخ یعنی اینترنت و مشتقات و محصولات و تولیدات تحت تاثیر آن مانند گوشی های موبایل هوشمند، تلویزیون، ماهواره و ... است.

مجموعه این اتفاقات زنگ ورود به عصر جدید یا عصر الکترونیک یا موج سوم است.
عاملان انفجارهای بروکسل، از بازار آزاد مواد شیمیایی را خریداری و در آپارتمان، مواد منفجره تهیه کرده و دست آخرهم بمب ها را در فرودگاه و مترو بروکسل منفجر کرده اند.

آنها از طریق اینترنت تحت تاثیر تبلیغات افراط گرایانه داعش درآمده و به عضویت داعش درآمدند. احتمالا از طریق اینترنت هم مواد لازم برای تهیه بمب و مواد منفجره را تهیه کردند و از طریق اینترنت هم دستورالعمل ساخت بمب را دریافت کرده و فراگرفته اند. اینترنت اجازه داد آنها دور از نظارت مقامات امنیتی با داعش در ارتباط باشند و برنامه های خود را اجرا کنند.
 
اینترنت و مشتقات ان اجازه شکل گیری گروه مسلحی به نام داعش را می دهد و به این گروه این امکان را می دهد که از طریق اعضای ندیده و بومی و محلی خود در کشورهای اروپایی، دست به عملیات بزند.
همین اینترنت دوباره زمینه انتشار بیانیه داعش برای برعهده گرفتن مسؤولیت این عملیات است.
از سوی دیگر امکانات جدیدی کامپیوتری و نرم افزاری و اینترنتی مانند گوگل مپ و گوگل اجازه می دهد افراد عادی امکاناتی به مراتب فراتر از دستگاه های اطلاعاتی امنیتی در اختیار داشته باشند و حتی در برخی زمینه ها از دستگاه های امنیتی نیز عبور کنند.
 
6-     افراد بی هویت  
عوامل بمبگذاری در بروکسل و قبل از این حملات مسلحانه در پاریس کیستند؟ آنها شهروندان مسلمان کشورهای اروپایی و اصالتا اهل کشورهای شمال افریقا هستند.
این افراد به لحاظ هویتی، در برزخ قرار دارند و هویت مشخصی ندارند. این افراد نه مسلمان هستند نه مسیحی. نه الجزایری و مراکشی و تونسی هستند نه بلژیکی و فرانسوی. نه می توانند عربی را به خوبی صحبت کنند نه هلندی و فرانسوی را. آنها به لهجه حاشیه حرف می زنند.

آنها متعلق به خانواده هایی هستند که اکثرا در دهه های قبل با هدف اقتصادی و بهبود وضعیت معیشتی از کشورهای شمال آفریقا به اروپا مهاجرت کرده اند. در اروپا نیز  در حاشیه شهرهای بزرگ و درون کلون های هم نوعان خود ساکن می شوند و فرزندانشان نیز در همین محیط رشد می کنند و شخصیت آنها شکل می گیرد. همچنین تبعیض و تحقیر آنها از سوی بخش های از جامعه این انزوا را تقویت می کند. این افراد هم در اروپا زندگی و رشد می کنند هم نه. این افراد با وجود اینکه در بروکسل و بلژیک زندگی و رشد می کنند اما در این شهر و کشور هم زندگی نمی کنند. آنها در جایی زندگی می کنند که تنها شبیه خود است. مهمترین ویژگی آن بی هویت بودن بخش اعظم آنها و تلاش و جستجوی آنها برای کشف و شناسایی هویت خود است. هدف از پوستن به داعش نیز هویت یابی است و به چالش کشیدن فرهنگ غالب.

7-   کمک به تندروهای اروپا
انفجارها وحملات تروریستی در اروپا و آمریکا کمک غیرمستقیم افراط اگرایان اسلامی به افراط گرایان ضداسلامی در اروپا و آمریکاست. این اتفاقات قطعا می تواند به سبد رای احزاب و جریانات تندرو، ضداسلامی و ضد مهاجران در اروپا کمک کند و در انتخابات بعدی نیز به تعداد کرسی های آنها در شوراهای شهر و پارلمان ها کمک کند. البته این روند نیز خود چرخه ای از تندروی را شارژ می کند.
به این ترتیب، تندروهای اسلامگرا در خاورمیانه و تندروهای ضداسلامی در اروپا با اینکه علیه یکدیگر موضع گیری دارند اما در عمل به یکدیگر کمک می  کنند.

8-    اروپا نزدیک تر از همیشه به خاورمیانه
دو حادثه نشان داد برخلاف گذشته اروپا بیش از پیش به خاورمیانه نزدیک است و متاثر از حوادث و اتفاقات و ناامنی ها و بی ثباتی های این منطقه.
انفجارهای بروکسل در نتیجه مستقیم بی ثباتی و ناامنی در خاورمیانه به ویژه در سوریه و عراق است.
اروپا در برابر خاورمیانه مسؤولیت دارد و مهمترین دلیل آن نیز نزدیکی جغرافیایی این دو منطقه به یکدیگر است. فناورهای روز ارتباطی نیز این دو منطقه را به یکدیگر نزدیکتر کرده است.
این در حالی است که آمریکا به دلیل دوری جغرافیایی و وجود یک اقیانوس میان اروپا – آفریقا، به نسبت اروپا، تاثیر کمتری را از خاورمیانه می پذیرد.

جهان دیگر نمی تواند نسبت به ناامنی ها، جنگ های داخلی و درگیری ها در دیگر کشورها مانند آنچه که در سومالی و افغانستان گذشت بی تفاوت باشد. امروز نیز قدرت های جهانی باید برای برقراری نظم و امنیت و ثبات در سوریه واکنش جدی نشان دهند. در غیراین صورت، ناامنی ها و بی ثباتی ها بیش از پیش گسترده تر و آسیب بیشتری متوجه اروپا خواهد شد.

از سوی دیگر نمی توان بی محابا در کشورهای دیگر دخالت کرد. شرایط ناامنی امروز اروپا نتیجه دخالت های نظامی و جنگ های بدون بررسی قدرت های جهانی در شمال آفریقا ( لیبی) و خاورمیانه ( عراق) است.  

9-  عامل همگرایی اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا به دنبال اتفاقات اخیر از جمله بحران مالی قبرس و یونان و بحران پناهجویان، با تقویت جریان های واگرایی روبه رو شد که از جمله می توان به همه پرسی جدایی از اتحادیه اروپا در بریتانیا اشاره کرد. بحران پناهجویان نیز پیمان مرزی شنگن را تضعیف کرد و باعث شد شماری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا با نادیده گرفتن قوانین اتحادیه، راهکارها و شیوه های خاص خود را در برخورد با پناهجویان در پیش بگیرند.
با این حال انفجارهای بروکسل نیاز به همگرایی را در میان 28 عضو اتحادیه اروپا پررنگ تر کرد. آنها مجبورند برای تقویت امنیت به همکاری امنیتی و مبادله اطلاعات بپردازند. همکاری امنیتی نیز خود نیازمند همکاری و شارکت و به اشتراک گذاشتن اطلاعات در سایر حوزه هاست.
در نتیجه می توان گفت انفجارهای بروکسل، همگرایی اعضای اتحادیه اروپا را براساس تامین امنیت تقویت خواهد کرد.